منابع عظیم آب در زیر کویر لوت کشف شد

به گزارش خبرنگار اسپوتنیک در تهران، کامبیز مهدی‌زاده، مشاور عالی معاون علمی و فناوری رییس جمهور و مدیر طرح توسعه نوآوری‌ها و فناوری‌های حوزه زمین‌شناسی، معدن و صنایع ­معدنی گفت:  برای نجات ایران از خشکسالی حداقل در کوتاه مدت تنها دو راه ممکن است، اول شیرین کردن آب دریا و انتقال آب به مناطقی که با مشکل کم‌آبی مواجه هستند، دوم استفاده از ظرفیت آب‌های ژرف. علت اینکه گفته می‌شود تنها راه، بدین معنی نیست که مدیریت منابع آب را فراموش کنیم، چاه جدید حفر کنیم و همچنان بر کشاورزی سنتی تکیه کنیم! خیر، باید الگوهای جدیدی را در رأس برنامه‌های خود قرار دهیم.

متأسفانه در دهه‌های اخیر حفر بی‌رویه چاه‌ها و احداث کارخانه‌های ذوب آهن و صنایعی که به مصرف آب زیاد نیازمند هستند، بدون انجام مطالعات زمین‌شناسی و زیست محیطی و تنها با اصرار نمایندگان، برای اینکه تنها نشان دهند می­خواهند برای منطقه خود کاری انجام دهند مشکلات آبی زیادی را برای کشور ایجاد کرده است. این صنایع بایستی در مناطق نزدیک به آب ایجاد شوند، نه در استان­هایی که دست به گریبان مشکل کم‌آبی هستند. همچنین متأسفانه عدم فرهنگ‌سازی در چند سال اخیر، حذف برنامه‌های آموزشی و ساخت انیمیشن‌ها در حوزه آب و محیط زیست و عدم ترویج فرهنگ استفاده صحیح از آب به خاطره‌ها پیوسته است و الگوی صحیح مصرف، فراموش شده است. بایستی مسائل را درست تعریف کرد و زبان مشترک بین وزارتخانه‌ها ایجاد کرد، آب همیشه می‌تواند عنصر مناقشه در آینده نه چندان دور باشد و می‌تواند ابزار و سلاحی برای تهدید کشور باشد. خشکسالی می‌تواند بحران اجتماعی در کشور ایجاد کند. خشک شدن و کم‌آبی دریاچه ها و تالاب های ایران عمدتاً محصول اثر انسانی است، نه طبیعت!

خشکسالی و تغییر اقلیم به یک معنا نیست، خشکسالی لزوماً محصول تغییر اقلیم نیست، این نوع نگاه که این دو را، یکی فرض کنیم نشان‌دهنده عدم توجه به مبانی علمی است. کشور در وضعیت خشکسالی است. اما این بدین معنی نیست که کشاورزی نکنیم، باید کشاورزان را توانمند کرد، آن هم با ابزار فناوری و نوآوری.

وی ضمن تاکید بر این مهم که آب‌های ژرف می‌توانند امید ژرف کشور برای حل معضل کم‌آبی باشند افزود: چند سالی است که معاونت علمی و فناوری پیش‌قراول توجه به این حوزه بکر در کشور شده و با همه ناملایمات و بعضاً سنگ‌اندازی برخی وزارتخانه­ها، با اقتدار و باور به کار خود ادامه می‌دهد. در طی این مدت بر اساس نتایج حاصل از مطالعات زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی و تفسیر داده‌های بدست آمده، اولین نقطه برای حفر چاه دسترسی به آب ژرف در دشت سیستان انتخاب گردید آن هم در مکانی که اطلاعات زمین‌شناسی زیادی درباره آن وجود نداشت. با حفر چاه اکتشافی سیستان 1 با ژرفای 3000 متر و خروج آب با فشار زیاد و دمای 87 درجه سانتی‌گراد، اولین گام موفق در مطالعات نوین  آب ژرف در کشور، توسط این معاونت برداشته شد. در دومین گام، در اواخر سال 1398 چاه سیستان 2 حفر گردید که  نتایج  حاصل از آن چشم انداز امید وار کننده­ای برای منطقه ترسیم نمود.

آقای دکتر کامبیز مهدی زاده پیرامون آبهای ژرف بیان کرد: این نوع آب‌ها در لایه‌های سنگی عمیق قرار دارند. آب حاصل از ذوب برف‌ها در قله کوه­ها که عمدتاً در فواصل خیلی زیاد از مخازن این آبها واقع شده‌اند، با حجم زیاد و سرعت کم از طریق شکستگی‌ها به درون زمین نفوذ کرده و به مخازن آب ژرف می­رسند.

با توجه به حجم بسیار زیاد و کیفیت مناسب آب، این مخازن آب ژرف از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و در برخی از کشورها مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند. به‌عنوان نمونه یکی از بزرگترین منابع آب ژرف در استرالیا وجود دارد که بخش اعظم آب مورد نیاز این کشور را تأمین می‌کند. زمین‌شناسان استرالیا این منبع آب ژرف را که گستره آن حدود یک چهارم مساحت استرالیا را در بر گرفته و در منطقه‌ای مابین کیپ یورک در شمال شرقی استالیا، دابو در جنوب شرق و کوبرپدی در بخش مرکزی استرالیا قرار دارد، شناسایی کرده‌اند. در این منطقه، عمیق‌ترین و بزرگترین حوضه آرتزین جهان به وسعت یک میلیون و هفتصد هزار کیلومتر مربع قرار دارد. عمق این حوضه حدود 3000 متر بوده و دمای آب خروجی از آن بین 30 تا 100 درجه سانتیگراد تغییر می‌کند. دانشمندان حجم ذخیره این آبخوان را  حدود 64 هزار و 900 میلیون مگا لیتر تخمین زده‌اند است. امروزه آب‌های ژرف گب (GAB: Great Artesian Basin) منبع اصلی تامین کننده آب شرب در استرالیا محسوب می­شود.

نمونه­ دیگر لیبی است. کشور لیبی یکی از کم‌بارش‌ترین و خشکترین مناطق جهان است. حتی مکان­هایی در آن وجود دارد که دهه­های متوالی رنگ یک قطره باران را به خود ندیده‌اند. در آگوست سال 1984 عملیات ساخت بزرگترین سیستم آب‌رسانی دنیا جهت انتقال آب ژرف کشف شده در بخش مرکزی لیبی آغاز شد. بیش از 30 میلیارد دلار در این پروژه هزینه شده که مشکل کم آبی لیبی را حل کند. اما در جولای سال 2011 با سقوط قذافی، ناتو شبکه لوله‌های این رودخانه عظیم دست­ساز بشر را بمباران کرد و با این حمله 70 درصد جمعیتی که برای زندگی و کشاورزی به این آب وابسته بودند، از آن محروم شدند.

سفره آب زیرزمینی اوگالالا که به آبخوان دشت‌های مرتفع هم ­معروف است یکی از مهم‌ترین منابع آب زیرزمینی و کم‌عمق امریکا را تشکیل می‌دهد. گستره این آبخوان بزرگ بالغ بر 45 میلیون هکتار بوده و در زیر بخش‌های وسیعی از  8 ایالت آمریکا (از داکوتای جنوبی تا تگزاس) قرار گرفته است.

مشاور عالی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کویر لوت را منابع عظیم آب های ژرف در ایران دانسته و تاکید کرد: با بررسی‌ها و مطالعات انجام شده، به عقیده اینجانب و پروفسور محمدرضا اسپهبد، منابع عظیم آب ژرف در زیر کویر لوت وجود داشته و می­توان در آینده نه چندان دور از این منابع آبی عظیم ژرف بهره‌مند شد. این آب­ها می توانند در بعضی نقاط شور و در بعضی نقاط  قابل شرب بوده و منبع پایان ناپذیری از  آب را در دل کویر فراهم نمایند.