راه اندازی گرایش رایانش تصاویر پزشکی نخستین بار در ایران

به گزارش خبرنگار دانشگاه گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا وسیما به نقل از روابط عمومی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی 

 برای اولین بار در ایران، گرایش" رایانش تصاویر پزشکی " در مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی پزشکی در دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی راه اندازی شده و این دانشگاه برای سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ اقدام به پذیرش دانشجو در این دوره کرده است.

پردازش و تحلیل تصاویر پزشکی یکی از شاخه‌های مهم مهندسی پزشکی در جهان محسوب می‍شود. تنوع دستگاه‌های تصویرگر پزشکی و انواع تخصص‌های مورد نیاز به منظور طراحی، ساخت، نصب، نگهداری و بهره برداری از اینگونه تجهیزات، بسیاری از دانشگاه‌ها را در سطح بین المللی به سوی راه اندازی رشته‌های مرتبط با عناوین تصویرگری پزشکی، رایانش تصاویر پزشکی و مانند آن سوق داده است.

 در سال‌های اخیر، با معرفی شیوه‌های جدید تصویرگری پزشکی و در اختیار قرار گرفتن داده‌های متنوع و حجیم تصویری، نیاز جدید و روزافزونی به متخصصین تحلیل هوشمند داده‌های تصویری پزشکی در مراکز تشخیصی و درمانی پزشکی ایجاد شده است که با گذشت زمان، ضرورت تربیت نیروی متخصص در رایانش تصاویر پزشکی را هر چه بیشتر محسوس می‌سازد.

دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی با توجه به بهره مندی از اساتیدی با تخصص‌ها و زمینه‌های پژوهشی مرتبط با پردازش داده‌های تصویری پزشکی و آزمایشگاه‌های مجهز با امکانات متنوع، بستری مناسب برای ارائه دور‌های جهت تربیت نیروی متخصص در حوزه رایانش تصاویر پزشکی را فراهم نموده است. 

با افزایش مداوم حجم، تنوع و پیچیدگی داده‌های تصویری پزشکی، استخراج اطلاعات تشخیصی از آنها، مستلزم انجام پردازش‌های تخصصی آماری و هوشمندی است که بتواند پزشک متخصص را برای رسیدن به یک نتیجه تشخیصی جامع و مطمئن کمک نماید. از این رو نیاز به نرم افزار‌های هوشمند پردازش و تحلیل تصاویر و کارشناسان ارشد رایانش تصاویر پزشکی برای استخراج اطلاعات مفید برای تشخیص پزشکی و ارائه آن به پزشکان متخصص بیش از پیش احساس می‌شود و این مهمترین ضرورت و اهداف رشته گرایش مهندسی پزشکی رایانش تصاویر پزشکی محسوب می‌شود. به عنوان مثال، در سال‌های اخیر حجم زیادی از داده‌های تصویری چند شیو‌های (Multimodality) و نیز تصاویر کارکردی پزشکی از اندام‌های مختلف بویژه مغز توسط سیستم‌های تصویرگر دریافت می‌شود. این داده‌های تصویری باید در کنار هم قرارگرفته و پس از انجام داده کاوی و تحلیل و تفسیر آنها، نتایج قابل استفاده برای تشخیص و یا طرح درمان (مثلا درمان بیماران سرطانی با استفاده از رادیوتراپی و یا شیمی درمانی) به شکل مناسب به پزشک متخصص ارائه شود. همچنین این نتایج می‌تواند در طراحی و ساخت ربات‌های جراح مورد استفاده قرار گیرد. این پردازش‌های تصویری شامل ادغام تصاویر، بهبود کیفیت تصاویر، استخراج اطلاعات تشخیصی و مطابقت آن‌ها با زیست نشانگرها، انجام تحلیل‌های آماری، هوشمند و مانند آن است. استفاده از تصاویر در طیف مرئی، مادون قرمز و حرارتی و پردازش این داده‌ها به منظور استخراج اطلاعات هندسی دقیق که به طور خاص توسط فتوگرامتری انجام می‌شود نیز کمک شایانی به پزشکان در تشخیص بیماری‌ها بدون ایجاد اثرات جانبی مضر مثلا ناشی از اشعه X دارد. این قابلیت منجر به توسعه سامانه‌های متعدد به منظور اندازه گیری‌های دقیق و مدلسازی سهبعدی اندام‌های مختلف در پزشکی قانونی، چشم پزشکی، مغز و اعصاب، بیماری‌های پوستی، توانبخشی، جراحی پلاستیک و دندان پزشکی شده است.

هدف رشته گرایش مهندسی پزشکی رایانش تصاویر پزشکی در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته این ست که متخصصینی را تربیت نماید که در کنار آشنایی کافی با فناوری و پروتکل‌های تصویرگری پزشکی از دانش جامعی نسبت به نرم افزار‌ها و الگوریتم‌های پردازش و تحلیل هوشمند تصاویر پزشکی در سطح مورد نیاز جامعه پزشکی کشور مطابق با استاندارد‌های جهانی برخوردار بوده و توانایی اجرا و نظارت بر پروژه‌های تخصصی این حوزه را داشته باشند. در نتیجه، انتظار می‌رود امکان ارائه خدمات کمک تشخیصی و کمک درمانی مبتنی بر تصویرگری پزشکی، به ویژه از منظر نرم افزاری برای دانش آموختگان این گرایش فراهم شود.

رشته گرایش مهندسی پزشکی رایانش تصاویر پزشکی در مقایسه با سایر گرایش‌های رشته مهندسی پزشکی، امکان تمرکز بر فناوری تصویرگری پزشکی بویژه زمینه‌های پردازش و تحلیل هوشمند تصاویر پزشکی را فراهم می‌آورد؛ لذا با توجه به مزایای نسبی که در حوزه نرم افزار در کشور وجود دارد و مهیا بودن زیرساخت فعالیت در حوزه‌های نرم افزاری، تمرکز بر رایانش تصاویر پزشکی و نگاه تخصصی به این مقوله، امکان پیشرفت‌های قابل توجه در این زمینه و حصول دستاورد‌های کاربردی را تسهیل خواهد کرد. در ضمن، با توجه به پیشرفت روزافزون سیستم‌های تصویرگر پزشکی در جهت تصویربرداری در مقیاس میکروسکوپی و سلولی، دانش آموختگان گرایش رایانش تصاویر پزشکی می‌توانند در افزایش سهم کشور ما در تحقق این پیشرفت‌ها موثر باشند.

همچنین از دانش آموختگان دوره کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی –رایانش تصاویر پزشکی انتظار می‌رود که:مفاهیم پایه پزشکی و فیزیک پزشکی را آموخته باشند، با سامانه‌های تصویرگری پزشکی آشنایی کافی داشته و قابلیت‍ها و محدودیت‍های آن‍ها را بشناسند، عمیقاً با نرم افزار‌ها و ابزار‌های پردازش و تحلیل هوشمند به ‍ویژه برای داده‍های تصویری پزشکی که حجم عمده‍ای از داده‍های پزشکی را تشکیل می‍دهند آشنایی داشته و از توانایی طراحی، پیاده سازی، بهینهسازی، و به روز رسانی نرم افزار‌ها و الگوریتم‌های پردازش و تحلیل هوشمند تصاویر پزشکی در سطح مورد نیاز جامعه پزشکی و در سطح استاندارد‌های جهانی برخوردار باشند، بسته به علاقه دانشجو با انتخاب دروس اختیاری مناسب از سایر مهارت‌ها نظیر طراحی، پیاده‍ سازی، بهینه سازی، و به روز رسانی پروتکل‍های تصویرگری پزشکی، مهارت‍های بالینی به نحوی که به آن‍ها در استنتاج‍های تشخیصی پزشکی کمک نماید، مهارت‍های فناورانه مثل طراحی و ایجاد نرم افزار‌های پردازشی، نمایشی و تحلیل داده‌های تصویری برخوردار باشند.

همچنین انتظار میرود دانش آموختگان این دوره بتوانند به طرق مختلف به مراکز تشخیصی، درمانی و صنعتی ارائه خدمت کنند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:· جذب در مراکز تشخیصی و درمانی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بخش خصوص به عنوان کارشناس ارشد مهندسی پزشکی، جذب در شرکت‍های دانشبنیان توسعه دهنده نرم افزار‌های تحلیل تصاویر پزشکی و تولید کننده تجهیزات تصویرگری پزشکی به عنوان کارشناس ارشد مهندسی پزشکی، جذب در مراکز کمک-تشخیصی پزشکی برای ثبت، تولید و تحلیل داده‍های تشخیصی مورد نیاز پزشکان از روی داده‌های تصویری پزشکی. 

ادامه تحصیل در مقطع دکترا و فعالیت در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در بخش آموزش و پژوهش مهندسی پزشکی است 

دانش آموختگان مقطع کارشناسی رشته‌های مهندسی پزشکی، کلیه گرایش‍های مهندسی برق، سایر رشته‌های مهندسی و نیز رشته‍هایی نظیر رادیولوژی، فیزیک پزشکی و حتی پزشکی عمومی که با مبانی ریاضی و فیزیک مورد نیاز آشنایی داشته باشند می‌توانند برای تحصیل در این گرایش داوطلب شوند. برای این منظور ایشان باید در آزمون سراسری کارشناسی ارشد رشته مهندسی پزشکی در مجموعه مهندسی برق (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) شرکت کرده و در مرحله انتخاب رشته، گرایش "رایانش تصاویر پزشکی" را انتخاب کنند. دروس آزمون و ضرایب مربوطه برای پذیرش در این گرایش، مطابق رشته مهندسی پزشکی در مجموعه مهندسی برق (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) خواهد بود.