تقویم تاریخ؛ از روز تعاون تا درگذشت ابوریحان بیرونی

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما، مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (سیزدهم شهریور) به شرح زیر است:

روز تعاون
۱۳ شهریور در ایران روز تعاون نامگذاری شده است. در جهان امروز، برای کسب توفیق در کلیه مسائل اقتصادی و فرهنگی باید همکاری باشد تا بتوان به مقاصد عالی دست یافت. به منظور ایجاد این همکاری، در اصل۴۴ قانون اساسی، بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران، مطرح و شرح و تفصیل آن در ۱۳ شهریور ۱۳۷۰، به تصویب مجلس رسید. در این راستا، وزارت تعاون به منظور اعمال نظارت دولت و حمایت و پشتیبانی از بخش تعاونی در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۷۰ تشکیل گردید. تعاونی ها، واحد‌های کوچک اقتصادی ویژه‌ای هستند که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، در تولید ملی، کارآفرینی و جذب نیروی کار، با افراد جامعه مشارکت می‌کنند و غالبا مالکیت مستقلی دارند. در واقع، تعاونی ها، سازمان‌هایی مردمی هستند که از سوی خود اعضا و با اختیار کامل آن‌ها تشکیل و منطبق با اصول بین المللی تعاون اداره می‌شوند.


بزرگداشت ابوریحان بیرونی و روز ملی ستاره شناسی
سیزدهم شهریور در سالنمای ایرانی روز بزرگداشت "ابوریحان محمد بن احمد خوارزمی بیرونی" دانشمند نامدار جهان اسلام و ایران است.
ابوریحان بیرونی از برجسته ‏ترین دانشمندان سراسر اعصار بشری و از بزرگ‏ترین دانشمندان ایرانی عهد اسلامی، در سال ۳۶۲ ق در شهر بیرون واقع در جمهوری ازبکستان امروزی به دنیا آمد. ۲۵ سال نخست عمر خود را در خوارزم گذراند و علوم مختلف را آموخت. سپس به بخارا، پایتخت سامانیان رفت و در آنجا، از حمایت معنوی امیر منصور بن نوح سامانی برخوردار گردید. در این دوره، ابوریحان با ابن سینا مکاتبات علمی داشته است. ابوریحان در زمان حکومت سلطان محمود غزنوی به دربار راه پیدا کرد و در سفر‌های جنگی محمود به هندوستان و مسافرت‏های ممتد او به آن دیار، همراه وی بود.
او در ضمن این سفر‌ها بود که با دانشمندان آن سامان آشنا شد و علاوه بر فراگیری زبان سانسکریت، علوم و عقاید هندوان نیز آگاهی یافت و کتاب مالَل هِند را نگاشت. آثار ابوریحان بیرونی، محدود به مرز‌های تخصصی رشته ‏های دانش بشری در آن روزگار نگردیده، بلکه با اندیشه وسیع خود، همه ابعاد معرفت را در برگرفته است. اگر دانش‏های نقلی را کنار بگذاریم، وی در معارف عقلی، خصوصاً در شعب علوم اثباتی و انسانی، صاحب نظر و موثر است. بیرونی نویسنده پرکاری بود که تا بیش از یکصد و شصت اثر از خود بر جای گذاشت. این کتب در فنون گوناگون از قبیل ریاضی، نجوم، جغرافیا، فیزیک، مکانیک، طبیعی، گیاه‏ شناسی، طب، ادبیات، تاریخ، دین و فلسفه به رشته تحریر درآمده‏ اند. وی سرانجام در ۲ رجب سال ۴۴۰ ق در ۷۸ سالگی در غزنین درگذشت.

حمله سپاه یزید به مکه برای سرکوب قیام عبدالله بن زبیر
۱۳۷۹ سال پیش در چنین روزی بیست و ششم محرم سال ۶۴ هجری قمری شهر مقدس مکّه پس از محاصره توسط سپاهیان یزید بن معاویه حاکم ظالم بر سرزمین‌های اسلامی سنگ‏ باران شد.
یزیدبن معاویه پس از شهادت اباعبداللّه الحسین (ع) و یارانش در کربلا و اسیر نمودن اهل‏ بیت و بازماندگان آنان، خود را در نزد مسلمانان، بی‏ مقدار و بی ‏اعتبار کرد. از سوی دیگر، افشاگری‏‌های خاندان عصمت و طهارت و طرفداران اهل ‏بیت (ع)، مردم را بر ضد حکومت یزید وادار به قیام نمود. به همین جهت در سال ۶۳ ق شورش ‏ها و جنبش ‏هایى بر ضد یزید در حجاز به وجود آمد. سرانجام اهالی مکه و مدینه اقدام به مخالفت‏‌های علنی و درگیری مسلحانه با سپاهیان و عاملان یزید نمودند. در مکه، عبدالله بن زبیر با پرداختن به عبادت و مخالفت با یزیدبن معاویه، مردم را به گرد خود جمع کرد وبه تدریج قوت یافته بود و توانست شهر مکه را از دست عامل یزید بیرون آورد و خود بر آن استیلا یابد. سپاهیان شام به مکه هجوم آورده و آن را در محاصره خویش قرار دادند و بر اهالی آن بسیار سخت گرفتند. آنان بر بلندی ‏های اطراف مکه، منجنیق ‏ها و سنگ‏ انداز‌های بزرگی نصب کرده و به وسیله آن‌ها شهر را سنگ‏باران کردند. عبدالله بن زبیر و بسیاری از مردم به مسجدالحرام پناه آورده تا از شدت سنگ‏ باران دشمن در امان باشند، ولی حصین بن نمیر دستور داد که مسجدالحرام و کعبه را نیز نشانه گرفته و زیر ضربات خویش قرار دهند. سپاهیان یزید با این اعمال ننگین خودکاری از پیش نبرده و متقابلاً موجب تقویت عبدالله بن زبیر و قیام او گردیدند. سرانجام یزید در ۱۴ ربیع‏ الاول همان سال به هلاکت رسید و نیرو‌های شامی به شام بازگشت نمودند و عبدالله بن زبیر، زمام امور حجاز را به دست گرفت.

درگذشت ملا عبدالله شوشتری، علامه عصر صفوی
۴۲۰ سال پیش در چنین روزی، بیست و ششم محرم سال ۱۰۲۳ هجری قمری ملا عبدالله شوشتری معروف به «شیخ عبدالله تستری» (Tostari)، فقیه و دانشمند مسلمان ایرانی، درگذشت.
وی پس از طی دوران تحصیلات مقدماتی علوم دینی و کسب فیض از محضر اساتید برجسته زمان خود، به درجه اجتهاد نائل شد. تستری سپس در حوزه علمیه شهر اصفهان به تدریس و تربیت علاقه‌مندان علوم دینی پرداخت. در کلاس درس شیخ عبدا... تستری جمع کثیری شرکت می‌جستند و از دانش او بهره می‌بردند. علامه مجلسی اول و میرزا محمد نائینی از جمله شاگردان این عالم بزرگوار به شمار می‌روند. از شیخ عبدا... تستری تالیفات متعددی به یادگار مانده که از میان آن‌ها می‌توان به کتب «خواص القرآن» و «جامع الفواید» اشاره کرد.

کودتای ارتش فرانسه علیه سلطنت طلبان
۲۲۴ سال پیش، در روز چهارم سپتامبر سال ۱۷۹۷ میلادی ارتش فرانسه علیه سلطنت طلبان کودتا کرد و آن‌ها را سرکوب نمود. هشت سال پس از انقلاب فرانسه، به دلیل عملکرد نادرست دولت و سران انقلاب و شکست ارتش در تعدادی از جبهه‌های جنگ با کشور‌های اروپایی، مردم در انتخابات پارلمانی به سلطنت طلبان رای دادند. اما به درخواست سران انقلاب فرانسه، فرماندهان ارتش، از جمله ناپلئون بناپارت در پاریس کودتا کردند و ۱۷۷ نماینده سلطنت طلب را برکنار و ۶۵ تن را تبعید کردند. آن‌ها همچنین جمع زیادی از هواداران سلطنت را تبعید و ۴۲ روزنامه را توقیف نمودند. به این ترتیب، اگرچه سلطنت طلبان تارو مار شدند، اما راه برای تسلط ناپلئون بر دولت درسال ۱۷۹۹ باز شد.


کشف پنیسیلین توسط الکساندر فلمینگ
۹۳ سال پیش در چنین روزی برابر با چهارم سپتامبر ۱۹۲۸ میلادی پنی‏سیلین توسط "الکساندر فلمینگ" دانشمند برجسته انگلیسی کشف شد. سر الکساندر فلمینگ، میکروب‏شناس برجسته اسکاتلندی در روز چهارم سپتامبر ۱۹۲۸ م به طور اتفاقی به کشف پنی‏سیلین موفق شد. پنی‏سیلین علی‏رغم دارا بودن خاصیت قوی میکروب‏ کشی، محرک و مسموم کننده نبود. فلمینگ این کشف را با نام پنی‏سیلین در سال ۱۹۲۹ م اعلام کرد، اما در آن زمان، کسی به این کشف مهم علاقه‏‌ای نشان نداد، از این رو، پنی‏سیلینِ اکتشافی، سال ‏ها در شیشه آزمایشگاه ماند تا این‏که جنگ جهانی دوم آغاز شد و جراحان ارتش، به فکر پیدا کردن روش ‏هایى تازه و موثر برای درمان زخم‏‌های عفونی مجروحان جنگی افتادند. در این‏جا بود که آنان پنی‏سیلین و اثرات آن در بهبود بخشیدنِ زخم‏‌های عفونی را به خاطر آوردند. در این هنگام بود که دو دانشمند میکروب ‏شناس و بیولوژیست با نام‏‌های هُوارْدْ فلوری و ارنسْتْ چین توانستند آن را به صورت یک داروی عملی عرضه دارند. این سلاح قدرت‏مند در مبارزه با باکتری ‏ها، بسیار قوی عمل می‏ کرد و در این زمان کاربرد وسیعی یافت. با کشف پنی‏سیلین، این آنتی ‏بیوتیک نیرومند، علم پزشکیِ قرن بیستم دستخوش انقلابی عظیم شد و در سال ۱۹۴۵ م، هر سه دانشمند به دریافت جایزه نوبل پزشکی نائل شدند.

تولد رنه دو شاتو بریان، ادیب و فعال فرانسوی
۲۵۳ سال پیش، در روز چهارم سپتامبر سال ۱۷۶۸ میلادی «فرانسوا رنه دو شاتوبریان» (François-René de Chateaubrian) ادیب و فعال سیاسی فرانسوی در خانواده‌ای ثروتمند متولد شد. وی ابتدا قصد داشت کشیش شود، ولی به ارتش فرانسه پیوست. او با انقلاب فرانسه مخالف بود و برادر و خواهرش در این راه کشته شدند. اما شاتوبریان به ماموریتی در آمریکا رفت و سپس به انگلیس سفر کرد. درپی به قدرت رسیدن ناپلئون در فرانسه، شاتوبریان به کشورش بازگشت و به خدمت وی درآمد. اما چندی بعد با ناپلئون اختلاف پیدا کرد و دشمن سرسخت وی شد. با روی کار آمدن خاندان سلطنتی بوربن، این نویسنده و سیاستمدار فرانسوی نیز به وزارت و سفارت رسید. اما با سرنگونی این خاندان در سال ۱۸۳۰، وی نیز از سیاست کناره گیری کرد و به نویسندگی پرداخت. از آثار شاتوبریان می‌توان به «آتالا»، «حکایت رنه» و «نبوغ مسیحیت» اشاره کرد.

اختراع نخستین موتور برق توسط ادیسون
۱۳۹ سال پیش در چنین روزی، چهارم سپتامبر سال ۱۸۸۲ میلادی نخستین موتور برق توسط ادیسون، مخترع آمریکایی ساخته شد. موتور برق اختراعی ادیسون، ۳۰۰ اسب بخار قدرت داشت. ادیسون با استفاده از این موتور برق، در شهر نیویورک کارخانه برق دایر کرد که روشنایی بخشی از شهر را تامین می‌کرد. گفتنی است که ادیسون در سال ۱۸۷۹ لامپ را نیز اختراع کرده بود.

تولد ریچارد رایت، نویسنده سیاهپوست آمریکایی
۱۱۳ سال پیش در چنین روزی، چهارم سپتامبر سال ۱۹۰۸ میلادی «ریچارد رایت» (Richard Wright)، نویسنده سیاهپوست آمریکایی متولد شد. او پس از طی دورانی مشقت بار در زندگی در ۳۰ سالگی به نویسندگی روی آورد. از آثار برجسته او که زوایایی از زندگی فقیرانه و ملال آور سیاهپوستان آمریکا را نشان می‌دهد، می‌توان به «پسرک سیاه»، «رانده شده و «شکم ماهی» اشاره کرد. رایت در سال ۱۹۶۰ درگذشت.