کشاورزی موفق هلند چه رازی دارد؟

 

ایران منابع سرشار نفت و گاز و منابع طبیعی را در اختیار دارد، اما بسیاری از کشور‌ها بدون بهره‌مندی از این منابع، اقتصادی بهتر از ایران دارند. یکی از این کشور‌ها هلند است که مساحت و میزان بارندگی آن با دو استان شمالی ما شباهت دارد، اما این کشور سالانه از کشاورزی، حدود ۱۰ میلیارد یورو درآمد کسب می‌کند.

 

ضمن بررسی موقعیت هلند با دو استان شمالی ایران، راز موفقیت کشاورزی هلندی‌ها می‌تواند الگوی آینده کشاورزی کشور باشد.

 

 

بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی، اقدام به مقایسه دو استان شمالی ایران با هلند کرده‌اند. بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، کشور هلند در سال ۲۰۱۸ میلادی درحالی با صادرات بیش از ۹۰ میلیارد دلاری در کنار کشور آمریکا دومین صادرکننده محصولات بخش کشاورزی و غذا بوده که کل صادرات ایران در این بخش طی سال‌های اخیر به‌طور میانگین سالانه ۶ میلیارد دلار بوده است.

 

در ادامه، شرایط کشور هلند با دو استان شمالی ایران مقایسه شده است.

 

۱- کل مساحت هلند ۴۱ هزار کیلومتر مربع یا ۴ هزار کیلومتر مربع بیشتر از مساحت ۳۷ هزار کیلومتری دو استان شمالی ایران یعنی گیلان و مازندران است.

 

۲- در حالی که در مساحت ۴۱ هزار کیلومتر مربعی هلند ۱۷ میلیون و ۱۸۱ هزار تن زندگی می‌کنند، اما استان‌های شمالی ایران حدود ۵.۸ میلیون تن (۲.۵ میلیون تن در گیلان و ۳.۳ میلیون تن در مازندران) جمعیت در خود جای داده‌اند.

 

۳- جمعیت شاغل در بخش کشاورزی استان‌های گیلان و مازندران، حدود ۴۵۴ هزار تن یا معادل ۸ درصد از جمعیت این استان‌ها است و در کشور هلند، نیروی کار بخش کشاورزی معادل ۲۱۳ هزار تن یا معادل ۱.۲‌ درصد از جمعیت کل کشور بوده است.

 

۴- مقایسه مقدار متوسط بارندگی در استان‌های گیلان و مازندران در دوره درازمدت ۳۰ ساله نشان می‌دهد که میانگین آن معادل ۸۳۱ میلی‌متر و در هلند در مدت مشابه برابر ۸۱۰ میلی‌متر بوده است. در همین زمینه، میانگین شاخص رطوبت نسبی در استان‌های گیلان و مازندران، معادل ۷۲‌ درصد و در کشور هلند حدود ۸۰‌ درصد اندازه‌گیری شده است.

 

۵- بررسی‌ها نشان می‌دهند که زمین‌های کشاورزی، جنگل‌ها و مراتع دو استان شمالی ایران، حدود ۳.۳ میلیون هکتار و این میزان در هلند، ۳.۲ میلیون هکتار است.

 

 

بر اساس آمار ارائه شده و بررسی‌های انجام گرفته، می‌توان گفت که وضعیت دو استان شمالی ایران، تقریبا از نظر شرایط محیطی و آب و هوایی مشابهت زیادی با یکدیگر دارد، اما نکته قابل تأمل که در این گزارش بر اساس استنادات آماری به آن پرداخته شده، سطح بالای بهره‌وری تولید کشور هلند در مقایسه با استان‌های شمالی و حتی کل کشور ما است.

 

بررسی‌های آماری نشان می‌دهند که عملکرد تولید در هلند ۲ تا ۴ برابر بهتر و بیشتر از استان‌های شمالی ایران است. بر اساس مطالعات انجام شده در این زمینه، نتیجه تحقیقات نشان می‌دهد که تفاوت عملکردی بخش کشاورزی هلند با دو استان شمالی ایران و در مقایسه بزرگ‌تر با کشاورزی ایران، بیشتر به دلایل زیر است:

 

 

هر کدام از ما شهروندان ایرانی در فصل برداشت محصولات کشاورزی که در نقاط مختلف جغرافیایی کشور نیز متفاوت است، به دفعات تصاویری از دور ریختن میوه و سبزیجات به دلیل نبود بازار مصرف از سوی کشاورزان ایرانی دیده‌ایم.

 

برخلاف کشاورزی بدون برنامه در ایران، کشاورزان هلندی به‌دلیل وجود بندر آمستردام که بزرگ‌ترین بندر اروپا است، به سرعت محصولات تولیدی خود را به دست مصرف‌کنندگان در کشور‌های همسایه می‌رسانند، طوری که از ۹۰.۳ میلیارد یورو صادرات بخش کشاورزی هلند در سال ۲۰۱۸، حدود ۴۶ درصد یا معادل ۴۱.۵ میلیارد یوروی آن به سه کشور همسایه هلند یعنی آلمان، بلژیک و انگلیس صادر شده است.

 

 

یکی از مزیت‌های برتر عملکرد بخش کشاورزی هلند نسبت به کشاورزی در ایران، اهمیت و جایگاه تحقیق و توسعه در فرایند تولیدات کشاورزی است. تحقیق و توسعه یا R&D Research and Development عبارت از کشف دانش جدید درباره محصولات، فرایند‌ها و خدمات و به‌کارگیری دانش در ایجاد محصولات جدید و توسعه‌یافته است که از راه تغذیه تکنولوژیکی، شرکت یا سازمان یا یک مجموعه را در رقابت با سایر تولیدکنندگان، برتری می‌بخشد.

 

اگر به آمار‌های زیر دقت کنیم، به خوبی به اهمیت هزینه‌کرد دولت هلند در R&D بخش کشاورزی پی خواهیم برد. بر اساس آمار‌هایی که از قانون بودجه هلند استخراج شده، بودجه R&D بخش کشاورزی این کشور از حدود ۱۰۹ میلیون دلار در سال ۱۹۶۰ میلادی به ۸۶۴ میلیون دلار در سال ۲۰۱۶ رسیده است.

 

نتایج این هزینه‌کرد در R&D را می‌توان در عملکرد تولید به خوبی دید، طوری که بر اساس مطالعه‌ مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران، درآمد صادراتی هر هکتار سطح زیر کشت در گیلان و مازندران، در حالی ۹۵۰ و ۲۸۵ دلار است که این میزان در هلند نزدیک به ۲۰ هزار دلار یا بیش از ۱۶ برابر میانگین دو استان شمالی ایران است.

 

 

فراوری محصولات کشاورزی و ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی از جمله اولویت‌های کشور هلند به منظور توسعه فعالیت کشاورزی بوده است و از سال‌های دور تلاش‌هایی جهت سرمایه‌گذاری در این بخش کرده‌اند، طوری که اکنون حدود ۳۴ درصد از ارزش تولید بخش کشاورزی، ناشی از فراوری محصولات خام وارداتی است.

 

با وجود اهمیت فراوان صنایع تبدیلی و تکمیلی در رشد و بهبود درآمد بخش کشاورزی می‌توان گفت که نه‌تنها در استان‌های گیلان و مازندران، بلکه در کل کشور نیز برنامه و سرمایه‌گذاری مناسبی جهت فراوری محصولات کشاورزی صورت نگرفته است، زیرا در حالی ۱۷ تا ۱۸ درصد از شاغلان کشور در بخش تولیدات بخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند که ارزش افزوده این بخش کمتر از ۱۰ درصد در کل تولید کشور است.

 

همچنین، در حالی ۱۸ درصد از شاغلان کشور در بخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند که این میزان در کشور هلند کمتر از ۱۰ درصد شاغلان است. بنابر این در هلند، شاغلان بسیاری در بخش تولیدات کارخانه‌ای و صنایع تکمیلی بخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند. این وضعیت در ایران، برعکس است و تعداد بسیاری از کشاورزان در فصل تولید با بیکاری پنهان مواجه هستند و در فصول دیگر مجبور هستند به مشاغل کاذب روی آورند.