در مکتب نهج البلاغه؛ مرگ اندیشی

به گزارش وب گردی خبرگزاری صداوسیما؛ در این مطلب وب گردی قصد داریم، خطبه شماره ۱۹۰ از کتاب ارزشمند نهج البلاغه با ترجمه محمد دشتی را مرور نماییم، ضمنا صوت خوانش خطبه و ترجمه آن ضمیمه شده است:

این سخنرانى در شهر کوفه پیرامون خوارج ایراد شد:

۱. ضرورت شکرگزارى
خدا را برابر نعمت هایش شکرگزارم و بر انجام حقوق الهى از او یارى مى طلبم، پروردگارى که سپاهش نیرومند و مقام او بزرگ است و گواهى مى دهم که محمّد (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) بنده و پیامبر اوست، انسان‌ها را به اطاعت خدا دعوت فرمود و با دشمنان خدا در راه دین او پیکار و مغلوبشان کرد. هرگز همداستانى دشمنان که او را دروغگو خواندند، او را از دعوت حق باز نداشت و تلاش آنان براى خاموش کردن نور رسالت به نتیجه اى نرسید.

۲. سفارش به پرهیزکارى و یاد مرگ
پس به تقوا و ترس از خدا، روى آورید، که رشته آن استوار و دستگیره آن محکم و قلّه بلند آن پناهگاهى مطمئن مى باشد. قبل از فرارسیدن مرگ، خود را براى پیش آمدهاى آن آماده سازید، پیش از آن که مرگ شما را دریابد آنچه لازمه ملاقات است فراهم آورید، زیرا مرگ پایان زندگى است و هدف نهایى، قیامت است. مرگ براى خردمندان پند و اندرز و براى جاهلان وسیله عبرت آموزى است. پیش از فرارسیدن مرگ، از تنگى قبرها و شدّت غم و اندوه و ترس از قیامت و در هم ریختن استخوان ها و کر شدن گوش ها و تاریکى لحد و وحشت از آینده و غم و اندوه فراوان در تنگناى گور و پوشانده شدن آن با سنگ و خاک، چه مى دانید پس اى بندگان خدا را خدا را پروا کنید، که دنیا با قانونمندى خاصّى مى گذرد، شما با قیامت به رشته اى اتّصال دارید، گویا نشانه هاى قیامت، آشکار مى شود و شما را در راه خود متوقف کرده، با زلزله هایش سر رسیده است، سنگینى بار آن را بر دوش شما نهاده و رشته پیوند مردم با دنیا را قطع کرده، همه را از آغوش گرم دنیا خارج ساخته است. گویى دنیا یک روز بود و گذشت، یا ماهى بود و سپرى شد. تازه هاى دنیا کهنه شده و فربه هایش لاغر گردیدند، سپس به سوى جایگاهى تنگ، در میان مشکلاتى بزرگ و آتشى پر شراره مى روند که صداى زبانه هایش وحشت زا، شعله هایش بلند، غرّشش پر هیجان، پر نور و گدازنده، خاموشى شعله هایش غیر ممکن، شعله هایش در فوران، تهدیدهایش هراس انگیز، ژرفایش ناپیدا، پیرامونش تاریک و سیاه، دیگ هایش در جوشش و اوضاعش سخت وحشتناک است.

۳. آینده پرهیزکاران
و در آن میان (پرهیزکاران را گروه، گروه، به سوى بهشت رهنمون مى شوند) آنان از کیفر و عذاب در امانند و از سرزنش‌ها آسوده و از آتش دورند، در خانه هاى امن الهى، از جایگاه خود خشنودند، آنان در دنیا رفتارشان پاک، دیدگانشان گریان، شب هایشان با خشوع و استغفار چونان روز و روزشان از ترس گناه چونان شب مى ماند. پس خداوند بهشت را منزلگه نهایى آنان قرار داد و پاداش ایشان را نیکو پرداخت، که سزاوار آن نعمت‌ها بودند و لایق ملکى جاودانه و نعمت هایى پایدار شدند. اى بندگان خدا، مراقب چیزى باشید که رستگاران با پاس داشتن آن سعادتمند شدند و تبهکاران با ضایع کردن آن به خسران و زیان رسیدند. پیش از آن که مرگ شما فرا رسد با اعمال نیکو آماده باشید، زیرا در گرو کارهایى هستید که انجام داده اید و پاداش داده مى شوید به کارهایى که از پیش مرتکب شده اید. ناگهان مرگ وحشتناک سر مى رسد، که دیگر باز گشتى در آن نیست و از لغزش‌ها نمى توان پوزش خواست. خداوند ما و شما را در راه خود و پیامبرش استوار سازد، و از گناهان ما و شما به فضل و رحمتش در گذرد.

۴. آموزش نظامى
سربازان بر جاى خود محکم بایستید، در برابر بلا‌ها و مشکلات استقامت کنید، شمشیر‌ها و دست‌ها را در هواى زبان هاى خویش به کار مگیرید و آنچه که خداوند شتاب در آن را لازم ندانسته شتاب نکنید، زیرا هر کس از شما که در بستر خویش با شناخت خدا و پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) و اهل بیت پیامبر علیهم السّلام بمیرد، شهید از دنیا رفته و پاداش او بر خداست و ثواب اعمال نیکویى که قصد انجام آن را داشته خواهد برد، و نیّت او ثواب شمشیر کشیدن را دارد. همانا هر چیزى را وقت مشخّص و سرآمدى معیّن است.

۱۹۰- و من خطبة له (علیه السلام) یحمد اللّه و یثنی على نبیه و یعظ بالتقوى:
حمد اللّه
أَحْمَدُهُ شُکْراً لِإِنْعَامِهِ وَ أَسْتَعِینُهُ عَلَى وَظَائِفِ حُقُوقِهِ عَزِیزَ الْجُنْدِ عَظِیمَ الْمَجْدِ.
الثناء على النبی
وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ دَعَا إِلَى طَاعَتِهِ وَ قَاهَرَ أَعْدَاءَهُ جِهَاداً عَنْ دِینِهِ لَا یَثْنِیهِ عَنْ ذَلِکَ اجْتِمَاعٌ عَلَى تَکْذِیبِهِ وَ الْتِمَاسٌ لِإِطْفَاءِ نُورِهِ.
العظة بالتقوى
فَاعْتَصِمُوا بِتَقْوَى اللَّهِ فَإِنَّ لَهَا حَبْلًا وَثِیقاً عُرْوَتُهُ وَ مَعْقِلًا مَنِیعاً ذِرْوَتُهُ وَ بَادِرُوا الْمَوْتَ وَ غَمَرَاتِهِ وَ امْهَدُوا لَهُ قَبْلَ حُلُولِهِ وَ أَعِدُّوا لَهُ قَبْلَ نُزُولِهِ فَإِنَّ الْغَایَةَ الْقِیَامَةُ وَ کَفَى بِذَلِکَ وَاعِظاً لِمَنْ عَقَلَ وَ مُعْتَبَراً لِمَنْ جَهِلَ وَ قَبْلَ بُلُوغِ الْغَایَةِ مَا تَعْلَمُونَ مِنْ ضِیقِ الْأَرْمَاسِ وَ شِدَّةِ الْإِبْلَاسِ وَ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ رَوْعَاتِ الْفَزَعِ وَ اخْتِلَافِ الْأَضْلَاعِ وَ اسْتِکَاکِ الْأَسْمَاعِ وَ ظُلْمَةِ اللَّحْدِ وَ خِیفَةِ الْوَعْدِ وَ غَمِّ الضَّرِیحِ وَ رَدْمِ الصَّفِیحِ فَاللَّهَ اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ فَإِنَّ الدُّنْیَا مَاضِیَةٌ بِکُمْ عَلَى سَنَنٍ وَ أَنْتُمْ وَ السَّاعَةُ فِی قَرَنٍ وَ کَأَنَّهَا قَدْ جَاءَتْ بِأَشْرَاطِهَا وَ أَزِفَتْ بِأَفْرَاطِهَا وَ وَقَفَتْ بِکُمْ عَلَى صِرَاطِهَا وَ کَأَنَّهَا قَدْ أَشْرَفَتْ بِزَلَازِلِهَا وَ أَنَاخَتْ بِکَلَاکِلِهَا وَ انْصَرَمَتِ الدُّنْیَا بِأَهْلِهَا وَ أَخْرَجَتْهُمْ مِنْ حِضْنِهَا فَکَانَتْ کَیَوْمٍ مَضَى أَوْ شَهْرٍ انْقَضَى وَ صَارَ جَدِیدُهَا رَثّاً وَ سَمِینُهَا غَثّاً فِی مَوْقِفٍ ضَنْکِ الْمَقَامِ وَ أُمُورٍ مُشْتَبِهَةٍ عِظَامٍ وَ نَارٍ شَدِیدٍ کَلَبُهَا عَالٍ لَجَبُهَا سَاطِعٍ لَهَبُهَا مُتَغَیِّظٍ زَفِیرُهَا مُتَأَجِّجٍ سَعِیرُهَا بَعِیدٍ خُمُودُهَا ذَاکٍ وُقُودُهَا مَخُوفٍ وَعِیدُهَا عَمٍ قَرَارُهَا مُظْلِمَةٍ أَقْطَارُهَا حَامِیَةٍ قُدُورُهَا فَظِیعَةٍ أُمُورُهَا وَ سِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَراً قَدْ أُمِنَ الْعَذَابُ وَ انْقَطَعَ الْعِتَابُ وَ زُحْزِحُوا عَنِ النَّارِ وَ اطْمَأَنَّتْ بِهِمُ الدَّارُ وَ رَضُوا الْمَثْوَى وَ الْقَرَارَ الَّذِینَ کَانَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا زَاکِیَةً وَ أَعْیُنُهُمْ بَاکِیَةً وَ کَانَ لَیْلُهُمْ فِی دُنْیَاهُمْ نَهَاراً تَخَشُّعاً وَ اسْتِغْفَارًا وَ کَانَ نَهَارُهُمْ لَیْلًا تَوَحُّشاً وَ انْقِطَاعاً فَجَعَلَ اللَّهُ لَهُمُ الْجَنَّةَ مَآباً وَ الْجَزَاءَ ثَوَاباً وَ کانُوا أَحَقَّ بِها وَ أَهْلَها فِی مُلْکٍ دَائِمٍ وَ نَعِیمٍ قَائِمٍ فَارْعَوْا عِبَادَ اللَّهِ مَا بِرِعَایَتِهِ یَفُوزُ فَائِزُکُمْ وَ بِإِضَاعَتِهِ یَخْسَرُ مُبْطِلُکُمْ وَ بَادِرُوا آجَالَکُمْ بِأَعْمَالِکُمْ فَإِنَّکُمْ مُرْتَهَنُونَ بِمَا أَسْلَفْتُمْ وَ مَدِینُونَ بِمَا قَدَّمْتُمْ وَ کَأَنْ قَدْ نَزَلَ بِکُمُ الْمَخُوفُ فَلَا رَجْعَةً تَنَالُونَ وَ لَا عَثْرَةً تُقَالُونَ اسْتَعْمَلَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ بِطَاعَتِهِ وَ طَاعَةِ رَسُولِهِ وَ عَفَا عَنَّا وَ عَنْکُمْ بِفَضْلِ رَحْمَتِهِ الْزَمُوا الْأَرْضَ وَ اصْبِرُوا عَلَى الْبَلَاءِ وَ لَا تُحَرِّکُوا بِأَیْدِیکُمْ وَ سُیُوفِکُمْ فِی هَوَى أَلْسِنَتِکُمْ وَ لَا تَسْتَعْجِلُوا بِمَا لَمْ یُعَجِّلْهُ اللَّهُ لَکُمْ فَإِنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَى فِرَاشِهِ وَ هُوَ عَلَى مَعْرِفَةِ حَقِّ رَبِّهِ وَ حَقِّ رَسُولِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ مَاتَ شَهِیداً وَ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَ اسْتَوْجَبَ ثَوَابَ مَا نَوَى مِنْ صَالِحِ عَمَلِهِ وَ قَامَتِ النِّیَّةُ مَقَامَ إِصْلَاتِهِ لِسَیْفِهِ فَإِنَّ لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ مُدَّةً وَ أَجَلًا.