در مکتب نهج البلاغه؛ علل پیروزى و شکست ملّت‌ها

به گزارش وب گردی خبرگزاری صداوسیما؛ در این مطلب وب گردی قصد داریم، خطبه شماره ۱۶۶ از کتاب ارزشمند نهج البلاغه با ترجمه محمد دشتی را مرور نماییم، ضمنا صوت خوانش خطبه و ترجمه آن ضمیمه شده است:

بر أساس نقل مرحوم کلینى در روضه کافى، چون این خطبه دنباله خطبه ۲۸۸، آورده شده، پس امام آن را در شهر مدینه ایراد فرموده است:

۱. احترام متقابل اجتماعى
باید خردسالان شما از بزرگان شما پیروى کنند، و بزرگ سالان شما نسبت به خردسالان مهربان باشند، و چونان ستم پیشگان جاهلیّت نباشید، که نه از دین آگاهى داشتند و نه در خدا اندیشه مى کردند، همانند تخم افعى در لانه پرندگان نباشید که شکستن آن گناه و نگهداشتن آن شر و زیانبار است. (بجاى جوجه، مارى از آن بیرون مى آید)

۲. آینده بنى امیّه
مسلمانان، پس از وحدت و برادرى به جدایى و تفرقه رسیدند، و از ریشه و اصل خویش پراکنده شدند. تنها گروهى شاخه درخت توحید را گرفتند، و به هر طرف که روى آورد همسو شدند. امّا خداوند مسلمانان را به زودى براى بدترین روزى که بنى امیّه در پیش دارند جمع خواهد کرد، آن چنانکه قطعات پراکنده ابر‌ها را در فصل پاییز جمع مى کند. خدا میان مسلمانان ألفت ایجاد مى کند، و بصورت ابرهاى فشرده در مى آورد، آنگاه درهاى پیروزى به رویشان مى گشاید، که مانند سیلى خروشان از جایگاه خود بیرون مى ریزند. «چونان «سیل عرم» که در باغستان «شهر سبا» را در هم کوبید، و در برابر آن سیل هیچ بلندى و تپّه اى بر جاى نماند، نه کوههاى بلند و محکم، و نه بر آمدگیهاى بزرگ، توانستند برابر آن مقاومت کنند». خداوند بنى امیّه را مانند آب در درون درّه‌ها و رودخانه‌ها پراکنده و پنهان مى کند، سپس، چون چشمه سار‌ها بر روى زمین جارى مى سازد، تا حق برخى از مردم را از بعضى دیگر بستاند، و گروهى را توانایى بخشیده در خانه هاى دیگران سکونت دهد. به خدا سوگند بنى امیّه پس از پیروزى و سلطه گرى، همه آنچه را که به دست آوردند از کفشان مى رود، چنانکه چربى بر روى آتش آب شود

۳. علل پیروزى و شکست ملّت‌ها
اى مردم اگر دست از یارى حق بر نمى داشتید، و در خوار ساختن باطل سستى نمى کردید، هیچ گاه آنان که به پایه شما نیستند در نابودى شما طمع نمى کردند، و هیچ قدرتمندى بر شما پیروز نمى گشت، امّا چونان امّت بنى اسراییل در حیرت و سرگردانى فرو رفتید، به جانم سوگند سرگردانى شما پس از من بیشتر خواهد شد. چرا که به حق پشت کردید، و با نزدیکان پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) بریده به بیگانه‌ها نزدیک شدید. آگاه باشید اگر از امام خود پیروى مى کردید، شما را به راهى هدایت مى کرد که رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) رفته بود، و از اندوه بیراهه رفتن در امان بودید، و بار سنگین مشکلات را از دوش خود بر مى داشتید.

۱۶۶- و من خطبة له (علیه السلام):
الحث على التآلف
لِیَتَأَسَّ صَغِیرُکُمْ بِکَبِیرِکُمْ وَ لْیَرْأَفْ کَبِیرُکُمْ بِصَغِیرِکُمْ وَ لَا تَکُونُوا کَجُفَاةِ الْجَاهِلِیَّةِ لَا فِی الدِّینِ یَتَفَقَّهُونَ وَ لَا عَنِ اللَّهِ یَعْقِلُونَ کَقَیْضِ بَیْضٍ فِی أَدَاحٍ یَکُونُ کَسْرُهَا وِزْراً وَ یُخْرِجُ حِضَانُهَا شَرّاً.
بنو أمیة
و منها: افْتَرَقُوا بَعْدَ أُلْفَتِهِمْ وَ تَشَتَّتُوا عَنْ أَصْلِهِمْ فَمِنْهُمْ آخِذٌ بِغُصْنٍ أَیْنَمَا مَالَ مَالَ مَعَهُ عَلَى أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى سَیَجْمَعُهُمْ لِشَرِّ یَوْمٍ لِبَنِی أُمَیَّةَ کَمَا تَجْتَمِعُ قَزَعُ الْخَرِیفِ یُؤَلِّفُ اللَّهُ بَیْنَهُمْ ثُمَّ یَجْمَعُهُمْ رُکَاماً کَرُکَامِ السَّحَابِ ثُمَّ یَفْتَحُ لَهُمْ أَبْوَاباً یَسِیلُونَ مِنْ مُسْتَثَارِهِمْ کَسَیْلِ الْجَنَّتَیْنِ حَیْثُ لَمْ تَسْلَمْ عَلَیْهِ قَارَةٌ وَ لَمْ تَثْبُتْ عَلَیْهِ أَکَمَةٌ وَ لَمْ یَرُدَّ سَنَنَهُ رَصُّ طَوْدٍ وَ لَا حِدَابُ أَرْضٍ یُذَعْذِعُهُمُ اللَّهُ فِی بُطُونِ أَوْدِیَتِهِ ثُمَّ یَسْلُکُهُمْ یَنَابِیعَ فِی الْأَرْضِ یَأْخُذُ بِهِمْ مِنْ قَوْمٍ حُقُوقَ قَوْمٍ وَ یُمَکِّنُ لِقَوْمٍ فِی دِیَارِ قَوْمٍ وَ ایْمُ اللَّهِ لَیَذُوبَنَّ مَا فِی أَیْدِیهِمْ بَعْدَ الْعُلُوِّ وَ التَّمْکِینِ کَمَا تَذُوبُ الْأَلْیَةُ عَلَى النَّارِ.
الناس آخر الزمان
أَیُّهَا النَّاسُ لَوْ لَمْ تَتَخَاذَلُوا عَنْ نَصْرِ الْحَقِّ وَ لَمْ تَهِنُوا عَنْ تَوْهِینِ الْبَاطِلِ لَمْ یَطْمَعْ فِیکُمْ مَنْ لَیْسَ مِثْلَکُمْ وَ لَمْ یَقْوَ مَنْ قَوِیَ عَلَیْکُمْ لَکِنَّکُمْ تِهْتُمْ مَتَاهَ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَ لَعَمْرِی لَیُضَعَّفَنَّ لَکُمُ التِّیهُ مِنْ بَعْدِی أَضْعَافاً بِمَا خَلَّفْتُمُ الْحَقَّ وَرَاءَ ظُهُورِکُمْ وَ قَطَعْتُمُ الْأَدْنَى وَ وَصَلْتُمُ الْأَبْعَدَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِنِ اتَّبَعْتُمُ الدَّاعِیَ لَکُمْ سَلَکَ بِکُمْ مِنْهَاجَ الرَّسُولِ وَ کُفِیتُمْ مَئُونَةَ الِاعْتِسَافِ وَ نَبَذْتُمُ الثِّقْلَ الْفَادِحَ عَنِ الْأَعْنَاقِ.