۷ اصل بنیادین آموزش‌های نوین دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه

به گزارش خبرنگار حوزه آموزش و پرورش گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش، آقای سید جواد حسینی؛ در نشست تخصصی مجازی آموزش به دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، اظهار کرد: نظام آموزش‌وپرورش استثنایی، در کشور ما تأکید بر پرورش توانایی‌های دانش‌آموزان استثنایی یا به‌عبارت‌دیگر دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه دارد. دانش‌آموزان استثنایی، کودکان و نوجوانانی هستند که برای دستیابی به بالاترین حد توانایی‌های انسانی خود به خدمات توان‌بخشی و آموزشی ویژه نیاز دارند و در چنین تعریفی از دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه دو مفهوم کلیدی گوناگونی ویژگی‌ها و نیاز به آموزش ویژه وجود دارد.

 

آقای حسینی با اشاره به اصول و بنیان‌های عملیاتی آموزش‌های نوین دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه در سازمان آموزش پرورش استثنایی، گفت: این اصول مبانی عملیاتی برنامه‌ریزی و سیاست گذاری‌های همکاران من در نظام آموزش به دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه است که تلاش می‌کنند خدمات آموزشی و توان‌بخشی را به ۷۸هزار و ۶۰۴دانش‌آموز با نیاز‌های ویژه در مدارس استثنایی و ۶۴هزار و ۶۴۰دانش‌آموز با نیاز‌های ویژه در مدارس پذیرای عادی در قالب برنامه تلفیقی فراگیر ارائه دهند.

 

وی افزود: آموزش‌های نوین به کودکان با نیاز‌های ویژه در ایران بر چند اصل اساسی و بنیادین استوارند که می‌توان آن‌ها را مبانی نظری برنامه‌ریزی عملیاتی در سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی دانست. این اصول عبارت‌اند از:

آقای حسینی گفت: «توان‌بخشی» برای نوآموزان و دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه اساس و بنیان آموزش است. به‌عنوان نمونه تربیت شنیداری به‌عنوان یکی از جلوه‌های توان‌بخشی شنیداری کودکان کاشت حلزون شده، یکی از اقدامات ضروری برای نوآموزان آسیب‌دیده شنوایی پیش و حین ارائه آموزش‌های اکتسابی و آموزشگاهی است.

 

وی ادامه داد: در نگاه ما توان‌بخشی محدود به مفهوم کلاسیک آن نیست، بلکه رویکرد‌ها و تکنیک‌های جدید توان‌بخشی به‌ویژه توان‌بخشی شناختی پیش و حین ارائه آموزش‌های مدرسه‌ای نیز استفاده می‌شود. تکنیک‌های بهبود کارایی حافظه فعال، تمرین‌های بهبود توانایی توجه و تمرکز، فعالیت‌های مبتنی بر بازداری رفتاری و کارکرد‌های اجرایی را می‌توان جلوه‌های مهمی از توان‌بخشی شناختی دانست که در فرایند آموزش به نوآموزان و دانش‌آموزان مبتلا به اختلال یادگیری، دانش‌آموزان دیرآموز و نوآموزان و دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی، ستون‌های محکم آموزش محسوب می‌شوند.

رئیس سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی، تصریح کرد: هم اکنون تمام تلاش‌های نظام آموزش و پرورش استثنایی تلفیق دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه در مدارس عادی است. به این ترتیب اکنون ۶۴ هزار و ۶۴۰ دانش‌آموز آسیب‌دیده شنوایی، آسیب‌دیده بینایی و آسیب‌دیده جسمی حرکتی در مدارس عادی، مشغول به تحصیل هستند. تلفیق گام رسیدن به فراگیر سازی است.

وی گفت: اکنون با فراگیر سازی کامل چه به لحاظ مفهومی و چه از نظر عملیاتی فاصله بسیار زیادی داریم. اما چشم‌انداز ما چنین نقطه‌ای است و در مسیر برنامه‌ریزی چنین افقی را در نظر گرفته‌ایم.

آقای حسینی اظهار کرد: برنامه آموزش فردی شده که در بسیاری از کشور‌ها در قالب یک قانون، تدوین شده است، در حقیقت شاکله اصلی اجرای فرایند‌های آموزشی و توان‌بخشی برای دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه است.

 

وی ادامه داد: همکاران من در فرایند آموزش به کودکان با نیاز‌های ویژه و در قالب «آی‌ای پی» سطح کنونی عملکرد کودک را تعیین می‌کنند، هدف‌ها و غایت‌های قابل‌اندازه‌گیری کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت را برای کودک مشخص می‌کنند و روش‌های ارزشیابی و ارائه خدمات آموزشی و توان‌بخشی موردنیاز را مشخص می‌کنند.

 

رئیس سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی گفت: درحالی‌که برنامه‌های آموزشی فردی شده از نظر قالب، فرمت و جزئیات با یکدیگر تفاوت‌های بسیاری دارند، اما تمامی این فرمت‌ها بر تدوین سند روشن، کاربردی و اخلاق بنیان برای آموزش، توان‌بخشی و ارزشیابی کودک استوارند.

آقای حسینی با اشاره به این که پدیده شوم کرونا در کنار همه مصیبت‌ها و مشکلات دلهره‌آور تاریخی که برای جامعه بشری اضطراب وعذابی شدید به همراه داشت، نظام آموزشی را باسرعتی شگرف در معرض چند تحول بی‌نظیرقرارداد. در کنار تغییرات سرسام‌آوری که با شیوع کرونا، در شیوه‌های ارتباطی، روش‌های تدریس و ارزشیابی رخ داد، نوآموزان و دانش آموزانی که ابزار‌های ارتباطی همچون تبلت را در اختیار نداشتند در اثر اضطراب ناشی از عدم دریافت آموزش، مشکلات مضاعفی را تجربه می‌کردند. اما تولد طرح هدایت «هر دانش‌آموز یک تبلت هر تبلت یک مدرسه» در ایران مفهوم عدالت آموزشی را تا حد بسیار زیادی در صحنه عمل متجلی ساخت، به‌گونه‌ای که امروز ۲۵هزار و ۱۸۳تبلت بین دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه توزیع شده است و به‌زودی ۴هزار و ۵۶۰دستگاه تبلت دیگر نیز در اختیار این دانش‌آموزان در مدارس پذیرا قرار خواهد گرفت. فراتر از این تاکنون موفق شدیم در قالب این طرح ملی و با همکاری دستگاه‌های گوناگون ۲۸۶ هزار و ۵۵تبلت در بین دانش‌آموزان عادی کم‌برخوردار و محروم توزیع نماییم.

وی گفت: باور ما در آموزش‌وپرورش استثنایی این است که خدمات آموزشی و توان‌بخشی باید در اولین فرصت و در بدو تشخیص آغاز گردند. براین‌اساس آموزش‌های پیش از دبستان از بدو تولد در ساختار برنامه آموزشی سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی تعریف شده است. دوره‌های آموزشی بدو تولد تا دو سال، ۲تا ۴سال، ۴تا ۶سال و پیش‌دبستانی، تجلی باور عمیق به مداخلات بهنگام است. نکته مهم آنکه در حال حاضر در نظام آموزشی دوره پیش از دبستان اجباری نیست، اما در آموزش‌وپرورش استثنایی دوره پیش از دبستان رسمی و اجباری است.

 

رئیس سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی افزود: فراتر از این ساختار رسمی، در سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی سند مداخلات بهنگام طلایی تدوین شده و با نگاهی نظام‌مند و منسجم در حال بازمهندسی فرایند‌های ارزیابی و ارائه خدمات آموزشی و توان‌بخشی به هنگام به کودکان با نیاز‌های ویژه هستیم.

وی اظهار کرد:یکی از اهداف اساسی نظام آموزش ویژه که در اساسنامه سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی به‌عنوان یکی از مأموریت‌های اصلی سازمان تعریف شده آماده‌سازی افراد با نیاز‌های ویژه برای کسب استقلال و کفایت‌های فردی و اجتماعی است. بی‌تردید تحقق این امر بدون ورود به دنیای کار و اشتغال امکان‌پذیر نیست.

 

آقای حسینی گفت: براین‌اساس سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی آموزش مهارت‌های حرفه‌ای و شغلی را به‌عنوان بخش کلیدی و اساسی برنامه‌های آموزشی به دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه تعریف نموده است. بسیاری از دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه پس از طی دوره ابتدایی وارد دوره متوسطه پیش حرفه‌ای و متوسطه حرفه‌ای می‌شوند و با رویکردی کاملاً کارکردی استاندارد‌های فنی در بازار کار را با نگاه بوم‌شناختی فرامی‌گیرند. در حال حاضر بیش از ۱۷هزار دانش‌آموز با نیاز‌های ویژه در حدود سه هزار کارگاه، مهارت‌های حرفه‌ای را در ۳۶رشته فرامی‌گیرند.

رئیس سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی گفت: در سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی بر این باوریم که باید از ظرفیت والدین به‌عنوان به این عنوان که بیشترین دغدغه و نگرانی درباره فرزندانشان را دارند، بیشترین زمان ممکن را با فرزندانشان سپری می‌کنند و بیشترین شناخت ممکن را از ویژگی‌های شخصیتی و روش‌های برقراری ارتباط با فرزندانشان را دارند، استفاده کنیم.

 

وی افزود: ما والدین را متخصصان اصلی در فرایند آموزش و توان‌بخشی به دانش‌آموزان با نیاز‌های ویژه می‌دانیم. اکنون در سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی بسته‌های تحولی روشن و منسجمی درباره بهره‌گیری از ظرفیت والدین تدوین و طراحی شده که بر اساس آن برنامه‌های جدیدی همچون پارلمان والدین برای نخستین‌بار تلاش می‌کنند علاوه بر بهره‌گیری از ظرفیت والدین در فرایند آموزش و توان‌بخشی با رویکردی مشارکت آفرین، آنان را در فرایند سیاستگذاری و برنامه‌نویسی نیز درگیر کنند.