تحلیل روز؛ سیاست خارجی آمریکا در ۱۰۰ روز نخست کاری بایدن

 

اول: بین الملل گرایی
سیاست خارجی آمریکا در دوره ترامپ متاثر از ناسیونالیسم آمریکایی و معطوف به شعار نخست آمریکا عدم تمایل به بین الملل گرایی داشت و از دید بسیاری این وضعیت باعث شد جایگاه هژمونیک آمریکا در نظام بین الملل مخدوش شود. بایدن در سخنرانی خود از بازگشت به بین الملل گرایی گفت و اعلام کرد که می‌خواهد آمریکا را به عرصه بین المللی بازگرداند. به زعم او:"آمریکا بازگشته است". معنی این سخن آن است که برخلاف دوره قبل، ایالات متحده به مسایل جهانی کماکان ورود خواهد کرد و در ایفای نقش پلیس جهانی باقی خواهد ماند. بایدن معتقد به بازیابی نقش آمریکا در نهاد‌های بین المللی است.

دوم: ائتلاف سازی و اجماع جهانی
دومین مولفه سیاست خارجی آمریکا در دوره بایدن تاکید بر ائتلاف سازی و بازسازی ائتلاف‌های قبلی و همکاری و هماهنگی با متحدان برای پیشبرد اهداف و سیاست‌های جهانی است. بر خلاف دوره ترامپ که اصولا آمریکا علاقه‌ای به ائتلاف و کنش‌های جمعی نداشت، بایدن تصمیم گرفته که ضمن بازسازی و احیای ائتلاف‌های قبلی آمریکا که به شدت در دوره ترامپ آسیب دید، برای رتق و فتق امور جهانی و حل مشکلات و چالش‌ها به همکاری با متحدان بپردازد. به زعم بایدن:" ما ائتلاف‌های خود را بازسازی خواهیم کرد و بار دیگر با دنیا ارتباط خواهیم گرفت، نه برای بررسی چالش‌های گذشته، بلکه چالش‌های امروز و فردا". از نظر بایدن چالش‌های جهانی مانند کرونا، تغییرات آب و هوایی و اشاعه تسلیحات هسته ای، تنها با همکاری ملت‌ها قابل حل هستند و آمریکا به تنهایی از پس آن‌ها برنمی آید. به قول او ائتلاف ها، بزرگترین دارایی آمریکا هستند.

تاکید بر حرکت‌های دسته جمعی در قالب ائتلاف‌ها انتظارات متحدان سنتی آمریکا را برآورده می‌سازد که در دوره ترامپ به شدت مخدوش شد. هرچند باید منتظر ماند و سیاست خارجی اعمالی آمریکا را نیز مشاهده کرد که آیا واقعا تمایلی به این رویکرد دارد یا نه.

سوم: سیاست خارجی دیپلماسی محور
بایدن تمایل زیادی داشت که نشان دهد سیاست خارجی در دوره او دیپلماسی محور خواهد بود. دلیل این امر را می‌توان در تقابل با دوره ترامپ ارزیابی کرد که به اخذ تصمیمات عجولانه و پیش بینی ناپذیر در سیاست خارجی مشهور بود. به نظر می‌رسد بایدن در تاکید بر این موضوع علاقمند است به دنیا نوید تاکید بر گفتگو، مذاکره و دیپلماسی در اتخاذ هر تصمیمی را بدهد و اینکه عصر تصمیمات و اقدامات آنی و دفعی به سر آمده است. کما اینکه مجددا تاکید می‌کند که دیپلماسی بازگشته است. هرچند این مولفه بیشتر در تثبیت بین الملل گرایی و ائتلاف سازی به کار می‌آید. رویکرد به نظام بین الملل و هماهنگی و همکاری در حل موضوعات جهانی قطعا نیازمند سازوکار‌های دیپلماتیک است. به عقیده بایدن دیپلماسی همیشه در تدوین سرنوشت آمریکا حیاتی بوده است.

چهارم: دفاع از ارزش‌ها
بایدن نیز همچون اسلاف دموکراتش بر پیگیری و ترویج ارزش‌های آمریکایی و غربی در جهان تاکید کرد. آنجا که بر محافظت از ارزش‌های دموکراتیک آمریکا، دفاع از آزادی، دریافتن فرصت ها، تحقق حقوق جهانی، احترام به حاکمیت قانون و رفتار مطابق با شان و کرامت انسانی تاکید می‌کند و آن‌ها را مزیت نسبی آمریکا‌ می‌خواند. در ذیل دفاع از ارزش‌ها مشخص‌ترین موضعگیری را علیه کودتای نظامی در میانمار اتخاذ کرد، از سرکوب ناراضیان و هواداران ناوالنی در روسیه به شدت انتقاد کرد، از ادامه خشونت‌ها در جنگ یمن انتقاد کرد و از عزم آمریکا گفت که با دیپلماسی به دنبال پایان دادن به جنگ یمن و فاجعه انسانی آن خواهد بود. به همین دلیل ضمن تاکید بر حمایت از عربستان در مقابل حملات موشکی و پهپادی از توقف فروش تسلیحات به عربستان هم سخن گفت.

پنجم: مشخص کردن تهدید‌ها و دشمنان
بایدن در سیاست خارجی رونمایی شده اش به صراحت از تهدید چین و روسیه صحبت کرد تا دقیقا مشخص شود که همچون گذشته این دو کشور را کماکان تهدید ایالات متحده می‌داند. اقتدارگرایی، بلندپروازی‌های روزافزون برای رقابت با آمریکا، عزم برای ایجاد اخلال و خرابکاری در دموکراسی، سوء استفاده‌های اقتصادی، اقدامات تهاجمی و قهری، و حملات علیه حقوق بشر و دارایی‌های معنوی و حکمرانی بین المللی از جمله اتهامات بایدن به چین بود. در خصوص روسیه نیز بایدن از صحبت شفاف با پوتین گفت که به او متذکر شده با سلف خود متفاوت است و اینکه روز‌های کوتاه آمدن آمریکا در برابر تجاوزات روسیه در قالب مداخله در انتخابات، حملات سایبری، مسموم کردن شهروندان به پایان آمده است. به گفته رییس جمهور آمریکا آن کشور در بالا بردن هزینه‌ها بر روسیه و دفاع از دوستان و منافع حیاتی تعلل نخواهد کرد.

ششم: جایگاه ایران در سیاست خارجی اعلامی بایدن
بر خلاف انتظار، ایران و موضوع برجام جایی در سخنرانی بایدن و رونمایی از سیاست خارجی اش نداشت. به نظر می‌رسد نام نبردن از ایران و برجام در این سخنرانی نشانه بی اهمیتی این موضوع از منظر بایدن نیست. بلکه اهمیت بالای این موضوع می‌طلبید تا ایالات متحده فعلا در این زمینه سخنی نگوید تا هم با چالش مخالفین داخلی خود در خصوص امکان بازگشت به برجام مواجه نشود و هم اینکه کماکان رایزنی‌ها و مشورت‌های خود را با متحدان اروپایی در برجام و متحدان منطقه‌ای و نیز اعضای کنگره در خصوص اتخاذ بهترین تصمیم ادامه دهد. در عین حال به نظر می‌رسد بایدن قصد ندارد از امتیازات سیاست فشار حداکثری و تحریم‌های اقتصادی علیه ایران در دوره ترامپ استفاده نکند. در عین اینکه مترصد آن است که با اتخاذ تصمیمی هوشمندانه و دیپلماتیک امکان رسیدن به توافقی جدید با ایران بر سر مسایل موشکی و منطقه‌ای را هم کسب نماید.

 

در این شرایط نشست کمیسیون مشترک برجام به منظور بررسی نتایج مذاکرات و رایزنی‌های کارگروه‌ها در دو حوزه رفع تحریم‌ها و هسته‌ای، از هفته گذشته با حضور معاونان و مدیران سیاسی وزارتخانه‌های امور خارجه ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، روسیه، چین،  انگلیس و فرانسه) در گرندهتل شهر وین آغاز شده است. حاضران در این نشست به وضعیت مذاکرات و رایزنی‌ها در سطوح مختلف از جمله در سطح کارشناسی با نگاه به بازگشت محتمل آمریکا به برجام و اطمینان از اجرای کامل و موثر این توافق از سوی تمام طرف‌ها را بررسی می کنند.