امام سجاد(ع)، سجاده نشین عرش اعلا

امام سجاد علیه السلام با این که پس از واقعه کربلا جامعه اسلامی را گرفتار ترس و یاس می‌دید و کسی را نمی‌یافت که تربیت کند و دانش خویش را به او بسپارد، ولی از پای ننشست و با دعا و نیایش مطالب عمیق و مضامین ارزنده و گرانقدری را به جامعه اسلامی به ویژه شیعیان منتقل ساخت [۱]از مهمترین اقدامات امام سجاد علیه السلام پس از عاشورا و در دوران امامت، موارد زیر را می‌توان برشمرد:

• تداوم بخشی و تفسیر درست حادثه عاشورا و جلوگیری از تحریف آن.
• پرورش رهبر آینده امت اسلامی حضرت باقرالعلوم علیه السلام.
• نشر معارف قرآن و فرهنگ اسلام در قالب دعا و نیایش.
• نظارت و هدایت اندیشمندان و فق‌ها و قُرّای جامعه اسلامی.
• حمایت سیاسی، مادی و معنوی از بردگان به عنوان مظلوم‌ترین گروه‌های اجتماعی و تلاش برای هدایت و آزادی آنان.

گوشه‌ای از فضایل امام علیه السلام
آن حضرت با عنوان زین العابدین و سجّاد خوانده می‌شود: خداوند در حدیث لوح ـ که آن نامه‌ای از سوی خدا به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است ـ او را چنین معرفی کرده است: «سَیِّدُ الْعابِدِینَ وَ زَیْنُ اَوْلِیائیَ الْماضِینَ» [۲]او آقای عبادت کنندگان و زینت اولیای پیشین من است.

امام سجاد علیه السلام در عین آن که زینت عبادت کنندگان و بزرگمرد عبادت و سجده بود، مجاهد بزرگ فی سبیل اللّه نیز بود؛ او در عین آن که مظهر علم و اندیشه و معرفت بود، تواضع ویژه‌ای داشت و در یک کلمه کانون همه کمالات انسانی و ارزش‌های والای معنوی بود.

از نشانه‌های عقل و دینداری در شخص، اخلاق است؛ زیرا اخلاق تجلیگاه عقلانیت و دینداری انسان بوده و امام سجاد علیه السلام در این زمینه الگوی تمام عیار است.آن امام بزرگوار مظهر تقوا، صداقت، حیا، خوش رویی، تواضع و فروتنی، تکریم فقرا، زهد و بردباری بود.

امام سجاد علیه السلام در حوزه عمل فردی و اجتماعی سرمشق اخلاق پسندیده بود. اخلاق قرآنی در سیره و روش عینی و عملی زندگی ایشان نمود یافت و آن حضرت همان گونه که در برابر خداوند زین العابدین و سیدالساجدین بوده در برابر مردم نیز سیدالکرام بوده است.

دعا‌ها و تالیفات امام سجاد علیه السلام
صحیفه سجادیه:
صحیفه سجادیه مشتمل که محققین، اسم آن را اخت القرآن، انجیل اهل بیت و زبور آل محمد نهاده اند. مشتمل بر ۵۴ دعا از آن حضرت است. دعای بیستم مشهور به دعای مکارم الاخلاق و دعای چهل و هفتم مشهور به دعای عرفه از ادعیه مشهور در بین عموم می‌باشد. این صحیفه در ضمن دعا، معارف اسلام، سیاست اسلام، اخلاق اسلام، اجتماعیات اسلام، حقانیت شیعه، حقانیت اهل بیت علیه السلام، انتقاد از ظلم و ظالم، سفارش به حق و حقیقت، و بالاخره یک دوره معارف اسلامى را آموزش مى دهد. همچنین صحیفه سجّادیه، یکی از نماد‌های عرفانی و زاییده اندیشه‌های معرفت شناسی امام سجّاد علیه السلام است.