فرهنگ سازی در خصوص خرید میوه شب عید
بحث میوه شب عید یکی از اقلامی است که همه ساله در روزهای پایانی سال داغ میشود و نحوه تامین و ارائه این قلم مورد نیاز خانوادههای ایرانی در روزهای آخر سال مورد توجه رسانههای مختلف قرار میگیرد.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: بحث میوه شب عید یکی از اقلامی است که همه ساله در روزهای پایانی سال داغ میشود و نحوه تامین و ارائه این قلم مورد نیاز خانوادههای ایرانی در روزهای آخر سال مورد توجه رسانههای مختلف قرار میگیرد.
یک سال رسانهها ممکن است از وضعیت خوب برنامه ریزی برای تامین میوه شب عید ابراز رضایت کنند و سال دیگر ممکن است که زبان نقد به شیوه برنامه ریزی و تامین میوه شب عید بگشایند.
مروری بر مطالب روزنامههای مختلف در سالهای گذشته به نوعی تایید کننده این موضوع بوده است. بد نیست که به تیترهای رسانههای مختلف در سالهای گذشته در این خصوص نظری بیاندازیم و آنها را مرور کنیم: پرتقال مصری سر سفره نوروز ایرانی (سال ۹۵)، ورود دلالها به بازار میوه (۹۴)، توزیع گسترده میوه شب عید از وعده تا عمل (۹۳)، میوه شب عید ۳۰ تا ۴۰ درصد ارزانتر از بازار (سال ۹۲) و ...
فرهنگ سازی در خصوص خرید میوه شب عید
سابقه تاریخ توزیع میوه دولتی در شب عید به سال ۱۳۸۴ برمی گردد که براساس مصوبه دولت در روزهای پایانی سال ۸۳ طرحی با هدف تعادلبخشی به قیمت میوه در ایام پایانی سال برای حمایت از هر دو تولیدکننده و مصرفکننده به تصویب رسید که براساس این مصوبه دولت موظف به ذخیرهسازی و اصلاح زیرساختهای مرتبط با ذخیرهسازی میوه شد.
از سال ۸۴ تا ۹۵ مسوولیت تنظیم بازار ایام پایانی سال بر عهده وزارت بازرگانی و بعد از آن وزارت صنعت، معدن و تجارت بود و در سال ۹۳ با اجرای قانون تمرکز وظایف و اختیارات بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی، مسوولیت تنظیم بازار میوه شب عید به وزارت جهاد کشاورزی منتقل شد.
صرف نظر از اینکه چه دستگاههای دولتی وظیفه تنظیم بازار را در این ۱۲ سال برعهده داشته است و چه عملکردی از خود به جای گذاشته است به نظر میرسد در این سالهای توزیع میوه دولتی روندهای متفاوتی شکل گرفته است در سالهایی که میوه تولید داخل فراوان بوده و ذخیره سازی میوه شب عید از سوی دستگاههای دولتی انجام شده است، روند عرضه و تقاضا موجب شده است که قیمت میوه شب عید کنترل و حتی گاهی اوقات میوه ذخیره شده در بخش خصوصی روند قیمتی پایین تری را برای عرضه طی کند و موجب رضایت مردم گردد.
اما در سالهایی که میزان ذخیره سازی میوه شب عید به علت سرمازدگی و کم محصولی با مشکل مواجه شده و دولت مجبور به واردات میوه شده است، روند عرضه میوه دولتی به خوبی نتوانسته است در بازار تغییری ایجاد کند و تنظیم مناسبی در بازار صورت گیرد.
در برخیها این سالها بارها اتفاق افتاده است که پس از اطلاع دلالان از میزان ذخیره میوه دولتی و واردات آن، با به هم زدن معادله عرضه و تقاضا گرانی میوه شب عید را به روزهای عید و ایام تعطیلات نوروز کشیده اند و باعث شده اند که میوهها گرانتر از قیمت واقعی به دست مشتری و مصرف کننده برسد.
به نظر می رسد که در حلقه عرضه و تقاضا میوه شب عید در طول سالهای گذشته حلقه مفقودهای وجود دارد که نهادهای مسئول و رسانهها بر روی این حلقه مفقوده تمرکز زیادی نکرده اند و هر سال متغیرهای زیادی از جمله واردات میوه، سرمازدگی، دلالان و... توانسته اند به خوبی تاثیر خود را بر این بازار تحمیل کنند.
طبق قانون عرضه و تقاضا در بازار رقابتی قیمت تعادلی و مقدار تعادلی یک کالا با عرضه و تقاضای بازار برای آن کالا تعیین میشود. قیمت تعادلی یک کالا دقیقاً برابر با قیمتی است که مصرفکنندگان مقدار کالایی را که حاضرند در یک دوره زمانی خاص بخرند برابر با مقداری است که تولیدکنندگان آن کالا حاضرند عرضه کنند.
میوه شب عید کالایی است که قرار است در یک دوره حدود ۱۵ الی ۲۰ روز مصرف شود، اما فشار برای خرید این کالا فقط در دو یا سه روز پایانی سال است، از یک سو این افزایش تقاضا در دوره دو یا سه روزه باعث میشود که با بهم خوردن میزان تقاضا و عرضه علی رغم تمهیدات دستگاههای مسئول فرصت برای سواستفاده دلالان و فرصت طلبان آماده شود و معادله عرضه و تقاضای واقعی به هم بخورد و از سوی دیگر قرار است این کالای مصرفی یعنی میوه شب عید در طول ۱۵ روز ابتدایی سال مصرف خواهد شد و در برخی موارد میوههای خریداری شده توسط شهروندان در روزهای نزدیک به پایان سال به علت ویژگیهای میوههای انبار شده و نبود امکانات مناسب برای نگهداری میزان میوه خریداری شده در منزل شهروندان باعث شود که در هنگام مصرف ویژگیهای روز خرید را نداشته باشد و به خاطر کهنه و فاسد شدن حجم زیادی از میوههای مصرف نشده، خریداران مجبور شوند که در طول ایام عید نوروز دوباره برای خرید میوههای تازهتر اقدام کنند و هزینههای بیشتری را متحمل شوند.
بنابراین به نظر میرسد تازه خوری میوه مورد نیاز شب عید در هنگام مصرف و خرید چند قسمتی میوه شب عید در طول ایام تعطیلات نوروز یکی از متغیرهایی است که در خصوص خرید میوه شب عید و در سایر ایام سال باید مورد توجه رسانهها باشد که با فرهنگ سازی در این زمینه موجب شوند که خرید بی رویه میوه در چند روز پایانی سال باعث تقاضای غیرضرور و بالا رفتن آن از میزان عرضه نشوند و گرانی بی مورد میوه شب عید را برخلاف میزان عرضه و تقاضا رقم نزند.
پژوهش خبری صدا وسیما// پژوهشگر: هادی البرزی