اقلیم شناسی خزر (2)

به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: در قسمت اول این پژوهش از جغرافیای خزر گفتیم و از تاریخ، ره توشه‌هایی برای قدم گذاشتن به گذرگاه آینده برداشتیم و گفتیم باید حواسمان باشد به سقف سرزمینمان، به شمال سرسبزمان، به تلاطم ناملایمات به کاهش آب دریای خزر. در ادامه پژوهش و در این قسمت به تاثیرات اقلیمی کاهش آب دریای خرز بر محیط زیست و اکوسیستم موجود در آن می‌پردازیم؛ و از اهمیت و لزوم افزایش توجه روز افزون به این اقلیم خواهیم گفت.

 اقلیم شناسی خزر
تغییراقلیم به معنای تغییرمشخص میانگین وضعیت آب و هوایی برای طولانی مدت در یک منطقه خاص یا کل جهان می‌باشد. (نصراله زاده، ۱۳۹۸)

افزایش یا کاهش سطح دریا یکی از قوی‌ترین شاخص تغییرات آب و هوایی است. پیش بینی دقیق سطح دریای خزر برای آینده غیر ممکن است، اما مدل‌های کامپیوتری می‌توانند پیش بینی احتمالی تغییرات آینده را ارائه دهند.

گروه بین المللی تغییرات آب و هوایی در آخرین ارزیابی‌های خود سناریو‌های متعددی را بر اساس انتشار گاز‌های گلخانه‌ای مطرح کرد که محتمل‌ترین آن ادامه روند گرم شدن زمین و افزایش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای است.

گرمایش جهانی پدیده‌ای است که سبب افزایش میانگین دمای سطح زمین و اقیانوس‌ها شده بطوری که دمای کره زمین در حدود ۷۴ سیلسیوس در یک قرن گذشته افزایش داشته است. (صابری، ۱۳۹۸)

ناآگاهی از تغیییرات آب وهوایی و فرآیند‌های سازگاری با این تغییرات، بویِژه برای ساحل نشینان خزر که سالهاست با شرایط اقلیمی موجود، خود را سازگار و تمام فعالیت‌های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی را بر پایه آن شکل داده اند، آسیب‌های زیانباری خواهد داشت. علاوه بر شرایط اقلیمی باید به پیش بینی‌ها درباره سطح تراز آب هم توجه داشت.

مطالعات زیادی با روش‌ها و اهداف مختلف در باره تغییرات سطح آب دریای خزر صورت گرفته که با توجه به وجود ضریب همبستگی بالا بین تغییرات واقعی سطح آب دریای خزر و نتایج مدل‌های ارائه شده، می‌توانیم

 

این سناریو را محتمل بدانیم که با توجه به اینکه از یک سو درهر دهه حدود ۱۷ درصد به دمای هوا افزوده شده است و ازسوی دیگر در همین مدت حدود ۱۰ درصد البته درمناطق شمالی‌تر دریای خزر و درحوزه رودخانه ولگا حدود ۱۲ درصد به بارندگی‌ها تا سال ۲۱۰۰ افزوده می‌شود، بر این اساس هر دو عنصر دما و بارش روند افزایشی خواهند داشت.

امااین روند در تمام ناحیه خزر یکسان نیست مناطق وسیعی از شمال، شمال شرق، شمال غرب و غرب دریای خزر علاوه بر داشتن کمترین درجه حرارت با افزایش قابل توجه بارش مواجه خواهند بود. برعکس برای قسمت جنوبی دریای خزر کمترین بارش و بیشترین دما پیش بینی شده است. (صابری، ۱۳۹۸)

از اینرو با ادامه روند فعلی تغییرات اقلیم، به تدریج مناطق جنوبی دریای خزر با پدیده کم آبی و گسترش خشکسالی و مناطق شمالی آن با افزایش سطح آب دریا و سیلاب‌ها مواجه خواهند شد.

 

در این شرایط تغییر خطوط ساحلی بر اثر نوسان جزر و مد‌های دریا دور از انتظار نیست و این تغییر دامنه گسترده‌ای از موضوعات از جمله پراکندگی جمعیت انسانی، جمعیت جانوران، پوشش گیاهی، منابع انرژی، ذخایر دریایی و درسطح کلان سیاست و اقتصاد منطقه و به تبع آن معادلات جهانی را متاثر خواهد کرد.

 مدل گردش وحرکات آب خزر
بالا آمدن ناگهانی آب دریای خزر همه نظریه‌های قبلی درباره علل تغییر سطح تراز آب را بطور جدی به چالش کشیده است و هرچه زمان می‌گذرد بیشتر آشکار می‌شود که پیش بینی تراز آب خزر نه با یک تحلیل
منطقه‌ای بلکه در مقیاس بزرگ‌تر و با مطالعه فرایند‌های پیچیده فرامنطقه‌ای امکان پذیر است.

شناخت حرکات آب و جریانات موج درموارد زیادی از جمله تاثیرآن بر اکو سیستم دریا و زیست گاه‌های جانوری وگیاهی آن، ماهیگیری، حمل و نقل دریایی، دریانوردی، ساخت اسکله ها، اکتشاف و استخراج نفت وگاز همچنین برای طراحی سازه‌های ساحلی کاربرد اساسی دارد. (پایگاه پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی)

بنابراین دستیابی به دانش الگو‌های رفتاری آب و امواج و جریان‌ها سبب خواهد شد استفاده بهینه تری از دریا داشته باشیم. باد نیز نقش مهمی در ایجاد میدان جریان و انتشار امواج در سطح دریا دارد.

در بخش ایرانی یا همان جنوبی دریای خزر، تعداد روز‌های توفانی حدود ۲۹ الی ۳۹ روز است. از این رو امواج توفانی بیشتر درفصل زمستان و بهار ایجاد می‌شوند.

گردش کلی آب دریای خزر، با واقعیت‌های بدست آمده از دیدبانی‌ها، شامل چرخند و وا چرخند یا حلقه‌های دایره‌ای شکل منظم و نامنظم در قسمت‌های میانی و جنوبی خزر است. (پایگاه شرکت نفت خزر)