آشنایی با هنر بخارا دوزی

به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سيما، پارچه‌ی زیرین بخارا دوزی معمولاً چلوار، متقال یا کتان و ندرتاً ابریشم یا پشم است. 

بخارا دوزی چیست؟
بخارا دوزی یک نوع رودوزی می‌باشد که هنرمندان با کار کردن بر روی پارچه‌های ساده به وسیله سوزن و نخ طرح‌های جذاب و رنگین پدید می‌آوردند. این صنعت از هنر‌های دستی ایران زمین به شمار میرود که از شهر بخارا نشات گرفته است و به همین دلیل با نام این شهر ترکیب شده است. این صنعت در دوره‌های تاریخی سلجوقیان، ایلخانی، تیموری و صفویه هم علاقه‌مندان بسیاری داشته است.

پارچه مورد استفاده در بخارا دوزی
بخارا دوزی یک هنر دستی می‌باشد که بر روی پارچه‌های ساده با رنگ‌های مختلف پدید می‌آید. جنس پارچه‌های مورد کاربرد در این پیشه بیشتر از جنس کتان یا چلوار است، اما گاهی هم به متاع پشمی، ابریشمی و تافته تغیر میکند.

روش اجرای بخارا دوزی
بر روی پارچه‌های بخارا دوزی طرح‌های متنوع و زیادی اجرا می‌شود و تقریبا زمینه را کامل میپوشانند. به دلیل تنوع طرح ها، بخارا دوران نقش اولیه را به وسیله‌ی کاربن بر روی پارچه نقاشی میکنند. در زمان قدیم از گچ و براده ذغال برای نمایان کردن نقش استفاده میکردند که امروزه هم مورد استفاده‌ی بعضی افراد می‌باشد.

پس از طراحی نقش مورد نظر، دوختن آغاز میشود و تا پایان کار جهت سوزن باید یکنواخت باشد تا نظم در کار ثابت بماند. دوخت در این صنعت به صورت کوک‌های کوتاه و بلند است که کوک‌های بلند داخل کوک‌های کوتاه و کوک‌های کوتاه در بین کوک‌های بلند پیشین درج می‌شود. هنرمندان در این کار از نخ ابریشمی بهره میگیرند که برای پیدایش نواحی سایه روشن این نخ به ابریشم تابیده شرابی، بنفش و صورتی رنگ تبدیل می‌شود. این افراد بسیار با صبر و حوصله هستند، چونکه این حرفه به ظریف‌کاری و پر‌کاری‌های زیادی نیاز دارد.

طرح‌های مورد کاربرد در صنعت بخارا دوزی
در بخارا دوزی از اشکال و نقش‌های متنوعی از جمله گل‌های اناری، شاه عباسی، گل‌های میخک، طرح گلدانی، نقش‌های هندسی، گل‌های جناقی، گل‌های سیبی، گل گلدانی، گل و بته، لچک مداخل، ترنج و سر ترنج تاجی، تاکی، افسری، برگ‌های چتایی، گل‌های حاشیه‌ای در مدل‌های مختلف، طره‌ای و نیم طره ای، بته جقه ای، نقش‌های شمسه ای، بازوبندی و بند رومی، شجری و گل ساعتی استفاده می‌شود.

طراحی گل در بخارا دوزی
برای دوختن گل‌ها در بخارا دوزی از کوک‌های ساده و مورب بهره‌جویی می‌کنند. نظم در این کار بسیار حائز اهمیت می‌باشد پس در اجرای تمامی نقش‌ها باید به آن دقت کرد. بعد از پر کردن داخل طرح باید دور آن را پایه دوزی کرد تا جایی که الگو کامل شود؛ و بعد از آن برگ و سایر اجزای گل را به طرح می‌نشانند.

رنگ گل‌ها در بخارا دوزی به گون‌های قرمز، شرابی، نیلی، سفید، یشمی، زرد، خردلی، قهوه‌ای، نارنجی می‌باشد.
رنگ ساقه‌ی گل با رنگ پایه دوزی یکسان است، اما رنگ پرچم گل (بخشی که تخم گل در آن وجود دارد) آبی روشن و نارنجی است.

کاربرد بخارا دوزی
طرح‌های بخارا دوزی ملحفه، رو تختی، رو میزی، شال، رویه‌ی کرسی، پرده، لباس، کلاه، سجاده، رو بالشتی، رو طاقچه‌ای و پارچه‌های بسیاری را آراسته می‌سازد. همچنین در بخارا دوزی تابلو‌های تزئینی زیبایی را هم طرح می‌کنند؛ و همینطور پارچه‌های مزین شده به وسیله بخارا دوزی قسمت هنری چند موزه خارجی را، چون: موزه ارمیتاژ، موزه پاریس، موزه بریتیش، موزیوم، مترو پولتین و موزه لوور را شکیل ساخته است.