فشار حداکثری علیه ایران جواب نداد
مواضع وزیر خارجه امریکا در خصوص کمتر شدن فاصله ایران با دستیابی به سلاح هسته ای, پیام روشنی به مخالفان برجام است که برای بازگشت دولت بایدن به توافق هسته ای شرط می گذارند.
آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا روز سه شنبه در مصاحبه با شبکه تلویزیونی ان بی سی ادعا کرد تهران ماه ها با تولید مواد قابل شکافت کافی برای سلاح هسته ای فاصله داشت اما اگر این کشور همچنان به رفع محدودیت های موجود در توافق هسته ای ادامه دهد این زمان به تنها "چند هفته" کاهش خواهد یافت.
به نظر می رسد این اظهار نظر بلینکن پاسخ به برخی سناتورهای دموکرات و جمهوری خواه و همچنین لابی های صهیونیستی است که برای بازگشت دولت بایدن به برجام شرط می گذارند و می گویند که هم مفاد برجام باید تغییر کند و هم موضوعات دیگر ذیل این توافق گنجانده شود.
پیش از این مقام های دولت جدید امریکا از جمله بلینکن از بازگشت مشروط به برجام سخن می گفتند که با مخالفت ایران روبرو شد و مجلس شورای اسلامی ایران نیز سازمان انرژی اتمی را موظف کرد که درصد غنی سازی اورانیوم را به 20 درصد برساند و از دولت نیز خواست که در صورت ادامه تحریم ها از اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی خودداری و دسترسی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به سایت های هسته ای را محدود نماید.
از سویی گام های پنجگانه ایران در کاهش تعدات هسته ای خود بیانگر شکست فشار حداکثری دولت سابق ترامپ است و اگر قرار بود تهران تسلیم فشارها برای مذاکره مجدد در باره برجام یا گنجاندن دیگر موضوعات در آن شود در همان مقطع تسلیم فشارها می شد نه اکنون که با عبور از بحران های اقتصادی وسروسامان دادن به تولیدات داخلی و متنوع کردن روابط اقتصادی خود با دیگر کشورها, درایستادگی برحقوق هسته ای امیدوارتر و حمایت مردمی نیز با توجه به خلف وعده دولت ترامپ از این حقوق بیشتر شده است.
به نظر می رسد بر اساس همین دریافت هاست که بلینکن در ادامه گفت اگر ایران به تعهدات هسته ای خود باز گردد, آمریکا نیز تمایل دارد به توافق هسته ای سال 2015 باز گردد و سپس با متحدان و شرکای آمریکایی بر سر یک توافق "طولانی تر و قدرتمندتر" که شامل سایر موارد است, همکاری کند.
در همین ارتباط اظهارات رابرت مالی، نمایندۀ ویژۀ جدید آمریکا در امور ایران در مصاحبه با روزنامۀ کوریره دلاسرا نیز از احتمال بازگشت بدون شرط امریکا به برجام حکایت دارد.
رابرت مالی در پاسخ به این پرسش که در حزب دمکرات کسانی وجود دارند که تا حدودی از راهبرد فشار حداکثری ترامپ حمایت می کنند و خواستار توافق گسترده تری هستند که موشک های بالستیک را نیز در بر بگیرند، گفت که بایدن با صراحت گفت که خواستار بازگشت به برجام است. صحبت از یک توافق گسترده تر نیست مگر بعد از آنکه طرف ها بار دیگر برجام را رعایت کرده و با هم آشتی کردند. در آن صورت گفتگوهای تازه ای ممکن است وجود داشته باشد.
البته این رویکرد فقط به مقام های امریکایی اختصاص ندارد به نظر می رسد اروپایی ها هم پس از اینکه درک کرده اند که ایفای نقش پلیس بد از سوی آنها دیگر کارآیی ندارد در مواضع خود تعدیل وبه بازگشت امریکا به برجام ورفع تحریم ها بسنده کرده اند.
بر اساس گزارش رویترز هایکو ماس وزیر امور خارجه آلمان روز دوشنبه گفت: رئیس جمهور بایدن، آشکارا حمایت خود را از بازگشت آمریکا به توافقنامه هسته ای ایران نشان داده است. بنابراین فرض من بر این مسئله استوار است که سه کشور اروپایی (آلمان، انگلیس، فرانسه) و آمریکا خیلی سریع وارد گفتگو خواهند شد. با این حال روشن است که ایران باید به تعهداتش عمل کند و به موارد نقض کنونی این توافقنامه خاتمه دهد. بنابراین چنانچه آمریکا واقعا موفق شود به توافق بازگردد، این یعنی آنکه تحریم ها لغو می شود و هیچ تحریم جدید دیگری نیز مجوز نمی گیرد.
در این ارتباط موضع سخنگوی اتحادیه اروپا نیز درخور توجه است که با اعلام حمایت این اتحادیه از بازگشت امریکا به برجام گفت موضع مکرون درباره مذاکرات برجامی سیاست این اتحادیه نیست.
اما با این حال به نظر می رسد فقط اعلام بازگشت امریکا به برجام نمی تواند کافی باشد بلکه باید این بازگشت عملی وموثر و آثار آن در رفع همه تحریم های ایران مشاهده شود و همچنین دولت بایدن متعهد شود خسارت های ایران را جبران نماید.
---------------------------------------------
رضا محمدمراد