پخش زنده
امروز: -
یادداشت پژوهشی
ویژگی‌ها و مؤلفه‌های ساختاری «خبر خوب»
خبر خوب یک راهبرد برای درست دیدن و درست روایت کردن خبر است؛ فارغ از اینکه خبر از خوبی‌ها دهد یا بدی ها.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما:«خبر» در دنیای رسانه‌ای امروز را شاید بتوان مهم‌ترین و کلیدی‌ترین محصول ارتباطی اثرگذار در هدایت افکار عمومی به شمار آورد. تنوع رسانه‌ای که به واسطه توسعه فناوری شکل گرفته است و روز به روز در حال گسترش است، با شکل دادن و بسط دادن «شهروند خبرنگاران» و «رسانه خبرنگاران» مدام در حال جابه جایی ذائقه مخاطب و مصرف رسانه‌ای خبر است.
این جریان برای ادامه حیات و زنده ماندن نیاز به مخاطب دارد؛ مخاطبی که بتواند پیوند ناگسستنی با اخبار برقرار کند و خبر جزء جدایی ناپذیر زندگی او شود. اما آنچه که در این میان اهمیت می‌یابد، نتیجه و اثری است که خبر باید در جهت رشد و بالندگی جامعه ایفا نماید.
موضوع مهمی که اگرچه در بیان اهمیت و هدف خبر همواره عنوان می‌شود، اما در دنیای «پرخبری» امروز مورد غفلت واقع شده و اخبار منفی یا خنثی به سهل الوصول‌ترین گزینه رقابتی میان رسانه‌ها برای جلب توجه مخاطبان تبدیل شده است؛ در حالی که جامعه برای ایجاد حرکت و امید به سمت آینده‌ای روشن و همچنین نهادینه کردن نشاط و شادابی نیازمند اخباری است که ضمن بیان نواقص و کاستی ها، مسیر حرکت، امید و نشاط اجتماعی را رقم بزند. به عبارت دیگر، خبری که برای جامعه امیدآفرین و سازنده باشد.
چنین خبری را محسن مهدیان، فعال رسانه ای، «خبر خوب» می‌نامد که در کتابی با همین عنوان نیز به چاپ رسانده و با نگاهی متفاوت به خبر و مؤلفه‌های آن، ویژگی ها، ساختار و کارکرد‌های آن را بر پایه آموزه‌های معرفتی شرح داده است. به اعتقاد وی، «خبر خوب» تنها به اخبار مثبت محدود نمی‌شود، بلکه خبر منفی نیز می‌تواند در دل خود روزنه‌هایی از امید، نشاط و حرکت در جامعه را جای دهد. تولید و ساخت چنین خبری علاوه بر نگاه و بیان هنرمندانه باید ناظر بر ویژگی‌هایی باشد که در نهایت امیدواری و حرکت رو به جلو از آن استخراج شود.
این ویژگی‌ها را می‌توان در ۱۳ محور زیر خلاصه کرد:
- خبر خوب یک راهبرد برای درست دیدن و درست روایت کردن خبر است؛ فارغ از اینکه خبر از خوبی‌ها دهد یا بدی ها.
- خبر خوب معطوف به نتیجه خبر در مخاطب است. خبر خوب خبری است که مخاطب را به حرکت وامی دارد نه نشستن. خبر خوب را باید از نتیجه اش ارزیابی کرد. خبر خوب، خبر سازنده است.
- خبر خوب یک راهبرد برای درست دیدن و درست روایت کردن خبر است؛ فارغ از اینکه خبر از خوبی‌ها دهد یا بدی ها.
- خبر خوب معطوف به نتیجه خبر در مخاطب است. خبر خوب خبری است که مخاطب را به حرکت وامی دارد نه نشستن. خبر خوب را باید از نتیجه اش ارزیابی کرد. خبر خوب، خبر سازنده است.
- خبر خوب، خبری است حکیمانه. خبر خوب خبری است که در مخاطب برانگیختگی ایجاد می‌کند، حرکت در جهت رشد و سازندگی. حرکت برای ارتقای زندگی.
- خبر خوب یک اصل کلیدی در بطن خودش نهفته دارد و آن هم امیدواری است. هر اقدامی که به ناامیدی منجر شود محکوم به انحراف است.
- خبر خوب، مسئولیت اجتماعی خبرنگار در مواجهه با مخاطب است؛ اما مسئولیت اجتماعی خبر تنها این نیست که چه خبری را بگویم و چه نگوییم. مسئولیت اجتماعی مستند به این است که چطور ببینیم و چطور روایت کنیم تا مخاطب امیدوار و تشویق به حرکت شود. همچنین، رویکرد خبر خوب در رسانه توجه دادن به مسئولیت اجتماعی است؛ یعنی نگاه راهبردی به مسائل، تلاش برای امیدبخشی و در نهایت حرکت و تعالی جامعه است.
- خبر خوب، نه خبر تخدیری است نه تحمیقی. تخدیری نیست؛ یعنی قرار نیست با خبر خوب جامعه به خلسه رود؛ قرار نیست با اخبار ذهنی و تخیلی، جامعه غیرواقعی برایش ایجاد شود. این جامعه به اندازه خبر بد مخدر است. تحمیقی هم نیست؛ یعنی قرار نیست تلخی‌ها را نبیند. قرار نیست از کنار اشکالات عبور کند و نقد‌ها و کم و کسری‌ها را به حساب نیاورد. ندیدن اشکالات به همان اندازه ضعف است که ندیدن خوبی ها.
- خبر خوب در توجه کردن به نقاط مثبت در دل آسیب‌ها است، که نه تنها جامعه را به حرکت وادار می‌کند، بلکه خود آسیب را هم تحت الشعاع قرار می‌دهد و موجب می‌شود آسیب نیز رنگ تغییر و اصلاح بگیرد. به عبارت دیگر، خبر خوب، درست روایت کردن خبر منفی است
- خبری خوب خبری است که سطحی از ادراک زیبایی شناختی مخاطب را درگیر سازد.
- خبر خوب، یعنی عمیق دیدن یا راهبردی دیدن. عمیق دیدن جان یک رویداد است و راهبردی دیدن قدرت حرکت بخشی رویداد. یعنی یک آسیب را با همه جزئیات و لایه‌های آن ببینیم؛ اگر هر آسیبی را با دقت به جزئیات و همه وجوه و ابعاد آن ببینیم، مشاهده خواهیم کرد که اشکالات منشأ حرکت ما می‌شوند نه توقف ما.
- خبر خوب درست دیدن و درست روایت کردن است؛ بنابراین خبر خوب سبک مواجهه درست با خبر بد است.
- توجه به مخاطب نیز در راهبرد خبر خوب یک اصل کلیدی است. خبر خوب تلاش می‌کند رنگ زمانه داشته باشد و با مدارای مخاطب و به مرور زمان، برای تغییر تلاش کند.
- خبر خوب همچنین، یک راهبرد رسانه‌ای است که باید بتواند به همه حوزه‌های بینشی در رسانه‌ها جهت دهد، زاویه دیدی که خبر خوب به رسانه می‌دهد، همه حوزه‌های رسانه‌ای را رنگ امید می‌بخشد و نتیجه آن نیز حرکت و امید است.
- و در نهایت، خبر خوب به صورت خلاصه، یک جمله است: «دیدن زیبایی‌ها و زیبا دیدن ها»؛ وقتی می‌گوییم خبر خوب همه ذهن‌ها به سمت دیدن زیبایی‌ها می‌رود. درست است، اما همه ماجرا در دیدن زیبایی‌ها نیست. زیبا دیدن بلکه مهم‌تر از دیدن زیبایی هاست. زیبا دیدن یعنی آسیب‌ها و اشکالات را ببینیم، اما حرکت زندگی و حرکت جامعه را هم در دل آن ببینیم. تلخی‌ها را ببینیم، اما وجه مثبت و حتی لایه عمیق‌تر حق گرایی آن را هم ببینیم.
حال که ویژگی های خبر خوب بیان شد، باید سرفصل های کشف و تولید خبر خوب نیز مشخص شود تا بتوان چارچوبی دقیق و هدفمند برای خبر خوب ترسیم کرد. بر این اساس، ساختار خبر خوب در چهار سرفصل قابل ارائه است:
- بخش اول؛ توجه به حوزه های مردمی است. حوزه مردم برخلاف حوزه قدرت و جریان های سیاسی مملو از اتفاقات مثبت است. خودیت مردم را اگر بدون پیش داوری های تلخ و متأثر از رسانه های جمعی ببینیم، هم وجوه مثبت دارد و هم منفی و بدون تردید وجود مثبت آن ارجح است؛ هر چند از چشم رسانه ها دور باشد. زیرا، متن مردم تمایل دارند خوبی هایشان را نشان دهند. از طرفی اگر مطالبات مردمی پیگیری شود، عملکرد دستگاه ها نیز متناسب با نیاز مردم معنا پیدا می کند و از جنبه تبلیغاتی و تشریفاتی خارج می شود. با این توضیح رجوع به منابع خبری دولتی با هدف پیگیری مطالبات مردمی خودش یک خبر خوب است. چه؛ اگر قدمی برداشته شود، تشویق و تبلیغ و اگر کوتاهی شود به سرعت افشا و اصلاح می شود. سرجمع این بازی دو سر برد است، چون هر دو امیدآفرین است.
- بخش دوم؛ مثبت اندیشی در حوزه قدرت است. دیدن اراده ها به سمت سازندگی و گام های مثبتی که جامعه به صورت محسوس می تواند با آن ارتباط بگیرد.
- بخش سوم؛ عمق بخشیدن به حوادث و تلخی و اشکالات است. در درون هر حادثه تلخی راهی برای ارتباط مثبت گرفتن با آن حادثه وجود دارد؛ بی آنکه بخواهیم اصلی سیاهی را نادیده بگیریم.
- و بخش چهارم؛ رازگشایی است، آنچه بسیاری به سادگی از کنارش می گذرند. باید با نگاه عمیق و راهبردی به یک واقعه یا اتفاق رمز و راز آن را کشف کرد تا بتوان مسیر حرکت رو به جلو را از دل آن استخراج کرد.
تاکنون شاید، بسیاری از ما خبر خوب را تنها محدود به اخباری می کردیم که وجوه مثبت آن در خبر بارز و شفاف بیان شده بود، اما با توجه به ویژگی ها و سرفصل هایی که برای کشف و ارائه خبر خوب بیان شد، از این پس رسانه ها باید با نگاهی متفاوت به آنچه پیرامون مان اتفاق می افتد و تغییر خط و مشی رسانه ای خود، سامانه خبر خوب را به صورت فراگیر تشکیل دهند، تا در زمانه ای که دشمنان تلاش می کنند یأس، ناامیدی و بی اعتمادی را در جامعه گسترش دهند، با شناخت و ترسیم درست جایگاه مخاطب و با استفاده از ابزار مؤثر «خبر خوب»، امیدواری نسبت به آینده و مسیر حرکت آن را که همان امیدآفرینی است، در جامعه نهادینه سازند.
فاطمه حسینی پژوهشگر اداره پژوهش خبری
نظر شما