زادروز کاشف واکسن
لویی پاستور از کشف واکسن تا انستیتو پاستور
این روزها که موضوع ساخت واکسن کرونا در جهان داغ است، یادی می کنیم از لویی پاستور، کاشف واکسن که امروز زادروزش است.
لویی پاستور، زیست شناس، شیمیدان و دانشمند فرانسوی، زاده ۲۷ دسامبر ۱۸۲۲ است. شهرت وی به دلیل ارائه تئوری جرم و رد نظریه ارسطو بود. کشف واکسن هاری و عمل پاستوریزهکردن از اقدامات مهم وی است.
لویی پاستور که بیشتر با پاستوریزاسیون و واکسیناسیون شناخته میشود، در حوزهها دیگری از جمله پزشکی نیز درخشیده است و علت بسیاری از بیماریهای میکروبی و راه تولید واکسن آنها را کشف کرده است.
زندگی نامه لویی پاستور
لویی پاستور (Louis Pasteur) متولد ۲۷ دسامبر ۱۸۲۲ در فرانسه است. او سومین فرزند خانواده بود. پدر لویی، جان ژوزف پاستور نام داشت و به شغل دباغی (چرم سازی) مشغول بود. لویی پاستور به هنر علاقه داشت و برخی مواقع به ماهیگیری میپرداخت.
لویی پاستور در رشته فلسفه از دانشگاه رویال بزانسون فارغالتحصیل شد و علاوه بر تدریس در همان دانشگاه، در رشته ریاضی مشغول به ادامه تحصیل شد. از آنجا که در ریاضیات پیشرفته زیاد موفق نبود، رشته خود را به علوم عمومی تغییر داد و سال ۱۸۴۲ فارغالتحصیل شد. پاستور یک سال بعد وارد دانشگاه تربیت معلم اکول نرمال سوپریور شد. او به دعوت آنتوان جروم بالارد، شیمی دان مشهور، بهعنوان دستیار آزمایشگاه دانشگاه مشغول به کار شد و روی فرآیند بلورنگاری به تحقیق و پژوهش پرداخت.
پاستور به عنوان هیئت علمی در دانشگاه استراسبورگ مشغول شد و پس آن نیز در دانشگاه لیل، مطالعات خود روی فرایند تخمیر را آغاز کرد. لویی پاستور مدتی بعد به اکول نرمال سوپریور بازگشت و به عنوان مدیر مطالعات علمی آن دانشگاه مشغول به فعالیت شد.
پاستور در سال ۱۸۶۷ بهعنوان عضو ارشد هیئت علمی شیمی آلی دانشگاه سوربون انتخاب شد، اما پس از مدت کوتاهی، به خاطر کسالتی که داشت استعفا داد. پس از آنکه آزمایشگاه شیمی فیزیولوژیکی اکول نرمال سوپریور تأسیس شد، پاستور تا سال ۱۸۸۸ مدیر آن بود. آخرین فعالیت بزرگ کاری پاستور، تأسیس انستیتو پاستور در پاریس بود که تا آخر عمر بهعنوان رئیس آن کار میکرد.
کارهای لویی پاستور
پاستور علاوه بر نظریات بنیادی مختلف در زمینه علوم مولکولی و شیمی، مطالعات متنوعی در علوم زیست و شیمی داشته است. از معروفترین آنها واکسیناسیون و تخمیر است.
پاستور و کشف ایزومرها
پاستور مدتی را به مطالعه روی ساختار ویژگیهای مختلف کریستالها پرداخت و در نهایت یکی از اولین کسانی بود که ایزومرها را کشف کرد. ایزومر یا همپار، به ترکیبهای مختلفی گفته میشود که فرمول ساختاری متفاوت و فرمول شیمیایی یکسان دارند.
پاستور؛ از تخمیر و پاستوریزاسیون تا نظریه میکروبی بیماریها
زمانی که پاستور در لیل مشغول به کار بود، نظریهی برزلیسو و لیبیگ را نقض کرد. طبق نظریهی آن آن دو نفر، تخمیر نتیجه تجزیهی مولکولی است؛ اما پاستور اعتقاد داشت که فقط وجود مخمر میتواند آغازگر فرآیند تخمیر باشد به شروع این فرآیند امیدوار بود.
لویی پاستور در میان تحقیقاتش در مورد فرآیند تخمیر، متوجه شد که وجود میکروارگانیسمها (میکروبها) میتواند محصولات این فرآیند مانند شیر را تخریب کند. وی پس از آزمایشهای مختلف در نهایت فرایند گرم کردن مایعاتی مثل شیر تا دمای ۶۰ تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد را برای از بین بردن همه باکتریها و قارچهای موجود در آن ارائه داد.
مطالعات پاستور روی فرایند تخمیر، باعث پیدایش نظریه میکروبی بیماریها شد. طبق این نظریه میکروارگانیسمها در بیماری انسانها و حیوانات نقش دارند. نظریه پاستور موجب شد جوزف لیستر، جراح معروف انگلیسی، فرآیند ضد عفونی کردن اجسام پیش از عمل جراحی را ابداع کند.
ایمنی شناسی و واکسیناسیون لویی پاستور
اواخر قرن نوزدهم میلادی، لویی پاستور در آزمایشی نمونه باکتریها را به تعدادی پرنده تزریق کرد تا آنها را به وبا مبتلا کند. از آنجا که برخی باکتریها از قبل خراب شده بودند، نتوانستند بیماری ایجاد کنند. در تزریق دوم، پاستور متوجه شد که بدن پرندگان به باکتری مقاوم شده است و بیمار نشدند.
مدتی بعد دستیار پاستور فراموش کرده بود که باکتریها را دوباره به پرندگان تزریق کند و این باکتریها به مدت یک ماه در آزمایشگاه ماندند. پس از یک ماه که باکتریها به پرندگان تزریق شد، باز هم نتوانست پرندگان را بیمار کرده و بکشد. این گونه بود که پاستور کاملاً مطمئن شد که باکتری ضعیف شده، بدن جانوران را نسبت به بیماری ایمن میکند.
پاستور تحقیقات خود را بهصورت تجربی و روی بیماری سیاه زخم ادامه داد و توانست روشی کاربردی برای ساخت واکسن آن پیدا کند. مدتی بعد مشخص شد که پاستور از گرما و پتاسیم کرومات برای ضعیف کردن میکروب استفاده کرده است.
اولین دانشمندی که روی فرآیند واکسیناسیون تحقیق کرد، ادوارد جنر نام داشت که از نمونههای ضعیفشدهی ویروس Vaccinia برای درمان بیماری آبله استفاده کرد. پاستور پس از این کشف بزرگ، نام آن را به افتخار تحقیقات جنر، واکسیناسیون گذاشت.
واکسن هاری یکی دیگر از انقلابیترین اکتشافات پاستور در خلال تحقیقات ایمنیشناسی بدن بوده است.
انستیتو پاستور
انستیتو پاستور یک مؤسسه غیرانتفاعی فرانسوی است که پژوهشهایی را در حوزه میکروارگانیسمها، بیماریها و واکسنها اجرا و مدیریت میکند. این مؤسسه بنام بنیانگذار آن لویی پاستور نام گذاری شدهاست. در حال حاضر ۳۲ شعبه از این مؤسسه در ۲۹ کشور جهان فعالیت میکنند. یونسکو با همکاری انستیتو پاستور مدالی به نام این دانشمند فرانسوی در صد سالگی مرگ او ابداع کرد و هر دو سال یک بار آن را به تحقیقات برجسته در زمینهی سلامت انسانها اهدا میکند.
همسر و فرزندان لویی پاستور
لویی پاستور زمانی که برای تدریس به دانشگاه دژون رفته بود، با ماری لورنت، دختر رئیس دانشگاه، ازدواج کرد و دارای پنج یا شش فرزند شدند. تنها دو فرزند آنها تا سن بلوغ زنده ماندند و بقیه بر اثر بیماری حصبه از دنیا رفتند. ماری پاستور شیمیدان و باکتری شناس سرشناس زمان خود بود و به عنوان دستیار همسرش کار میکرد.
لویی پاستور و امام سجاد(ع)
امام جمعه وقت بندرعباس در آبان ۱۳۹۷، در خطبههای نماز جمعه خود گفت: «شخصی به نام عماد زاده در صفحه ۲۴۱ کتاب اسلام در جهان به این موضوع اشاره کرده است که چگونه یک جمله امام سجاد (ع) موجب کشف میکروب توسط پاستور دانشمند فرانسوی شد. در این کتاب نوشته شده که امام سجاد (ع) در جایی دشمنانش را نفرین کرده که خداوند آب آنها را با وبا و غذایشان را با دوا بیامیزد که همین جمله موجب شد پاستور به دنبال کشف میکروب برود و موفق هم شد.»
وصیت نامه لویی پاستور
مدتها پیش متنی منتشر شد که به عنوان وصیت نامه پاستور دست به دست میشود. این متن به شرح زیر است:
در هر حرفه و شغلی که هستید نه اجازه دهید که به بدبینیهای بی حاصل آلوده شوید و نه بگذارید که بعضی لحظات تأسف بار که برای هر ملتی پیش میآید شما را به یاس و نا امیدی بکشاند.
"در آرامش حاکم بر آزمایشگاهها و کتابخانههایتان زندگی کنید.
نخست از خود بپرسید: "من برای یادگیری خود چه کردهام؟ "
سپس همچنان که پیشتر میروید بپرسید: "من برای کشورم چه کردهام؟ "
و این پرسش را آنقدر ادامه دهید تا به این احساس شادی بخش و هیجانانگیز برسید که: "شاید سهم کوچکی در پیشرفت و اعتلای بشریت داشتهاید. ".
اما صرفه نظر از هر پاداشی که زندگی به تلاشهایمان بدهد یا ندهد، آنگاه که لحظه مرگ فرا میرسد هر کدام از ما باید این حق را داشته باشیم که با صدای بلند بگوییم:
«من آنچه در توان داشتهام انجام دادهام» "
درگذشت لویی پاستور
پاستور در سن ۷۳ سالگی و در تاریخ ۲۸ سپتامبر ۱۸۹۵ در نزدیکی پاریس درگذشت. مقبره او در زیرزمین انستیتو پاستور در پاریس قرار دارد.
گردآوری:برمک بیات