تکرار جرم در قانون چه مجازاتی دارد؟

تکرار جرم به این معناست که شخصی پس از ارتکاب جرم و تحمل مجازات آن مجددا مرتکب همان جرم و یا جرم دیگری شود که در این صورت به مجازاتش افزوده می‌شود.

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما، اگر مجرم پس از ارتکاب جرم و سپری کردن دوره مجازات، مجددا مرتکب همان جرم و یا جرم دیگری شود، علاوه بر مجازات جرم جدید به علت تکرار جرم و برای تنبیه وی، مجازاتش تشدید می‌شود.

 

تکرار جرم به این معناست که شخصی پس از ارتکاب جرم و تحمل مجازات آن مجددا مرتکب همان جرم و یا جرم دیگری شود که در این صورت به مجازاتش افزوده می‌شود.
اما برای اینکه بدانیم شرایط آن چیست می‌بایست دو دسته از جرایم را از هم جدا کنیم. به عبارت دیگر شخصی که دوبار یا بیشتر مرتکب یک جرمی می‌شود بسته به اینکه جرمش از نوع حدی بوده یا تعزیری شرایط آن متفاوت است.

 

منظور از جرایم حدی، جرایمی است که مجازات و شرایط ارتکاب آن در اسلام تعیین شده است. مانند زنا، مصرف مشروبات، قذف یا همان نسبت دادن زنا و لواط به دیگری، سرقت حدی، دشنام و توهین به پیامبر (ساب النبی) و… می‌باشد
منظور از جرایم تعزیری جرایمی است که مجازات و شرایط ارتکاب آن در اسلام تعیین نشده بلکه توسط حکومت تعیین شده است. مثل کلاهبرداری، سرقت تعزیری، توهین و افترا، جعل و…

حال که تفاوت این دو دسته از جرایم را دانستیم، برای اینکه بفهمیم شرایط ارتکاب تکرار جرم چیست و مجازات آن کدام است اول باید ببینیم جرمی که تکرار شده از کدام نوع می‌باشد. اگر حدی بود به سراغ ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی می‌رویم و اگر تعزیری بود به ماده ۱۳۷ این قانون مراجعه می‌کنیم.

 

 

به موجب ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی:

«هرگاه شخصی سه بار مرتکب یک جرم موجب حد شود و هربار حد بر او جاری شود، حد وی در مرتبه چهارم اعدام است.»

در قسمت قبل توضیح دادیم که منظور از جرایم حدی چه جرایمی است.

حال فرض کنید شخصی مرتکب شراب خواری شده و پس از آنکه شلاق خورده دوباره مرتکب آن جرم شده و دوباره شلاق خورده و باز مشروب خورده و باز شلاق! یعنی سه بار این جرم را انجام داده و هر بار نیز مجازات شده. حالا ماده ۱۳۶ میگوید که بار چهارم مجازاتش دیگر شلاق نیست بلکه اعدام است؛ بنابراین به موجب این ماده برای اینکه شخصی به خاطر تکرار جرم حدی اعدام شود شرایط زیر لازم است:

اجرای حکم: به این معنا که در پی هر بار ارتکاب جرم می‌بایست مجازات آن را تحمل کرده باشد و حکم بر او اجرا شده باشد. مثلا اگر شخصی قبل از اجرای مجازات سه بار مرتکب مشروب خواری شده باشد، مجازات وی برای بار چهارم اعدام نیست. بلکه در اینجا تعدد جرم رخ داده که احکام آن متفاوت است.
هر چهار جرم ارتکابی از یک نوع باشند: مثلا اگر شخصی سه بار مرتکب مشروب خواری شده باشد و هر بار نیز مجازات شده باشد و بار چهارم مرتکب زنا شده باشد، اعدام نمی‌شود، زیرا هر چهار جرم باید از یک نوع باشند.
سه بار مجازات بر مرتکب جاری شده باشد: (نه اینکه مرتکب سه بار جرم حدی انجام داده باشد.) بنابراین چنانچه شخصی قبل از اجرای مجازات ده بار هم مشروب خورده باشد هرچند چند بار آن بعد از صدور حکم (و نه اجرای حکم) باشد، فقط یک مجازات بر او اعمال می‌شود و او اعدام نخواهد شد، زیرا سه بار مجازات بر او جاری نشده است.

 

 

گفتیم که منظور از جرایم تعزیری، جرایمی است که در فقه اسلامی، مجازات و شرایط ارتکاب آن تعیین نشده بلکه به موجب قوانین حکومتی، کم و کیف آن تعیین شده است. یک مصداق بارز آن نیز کلاهبرداری می‌باشد.

حال در صورتی که شخصی یک بار مرتکب کلاهبرداری شده باشد و حبس آن را نیز تحمل کرده باشد و پس از بیرون آمدن از حبس دوباره مرتکب کلاهبرداری شده باشد، مرتکب تکرار یک جرم تعزیری شده است. برای اینکه بدانیم مجازات این شخص کلاهبردار در این شرایط چیست باید به ماده ۱۳۷ قانون مجازات اسلامی مراجعه نماییم.

به موجب ماده ۱۳۷ قانون مجازات اسلامی:

«هرکس به موجب حکم قطعی به یکی از مجازات‌های تعزیری از درجه یک تا شش محکوم شود و از تاریخ قطعیت حکم تا حصول اعاده حیثیت یا شمول مرور زمان اجرای مجازات، مرتکب جرم تعزیری درجه یک تا شش دیگری گردد، به حداکثر مجازات تا یک و نیم برابر آن محکوم می‌شود.»

این ماده شرایط تکرار جرم و مجازات آن را بیان کرده و البته کمی با زبان دشوار و حقوقی. ولی نگران نباشید؟! در ادامه به زبانی ساده این شرایط را برای شما توضیح خواهیم داد.

به موجب این ماده برای اینکه شخصی مشمول تکرار جرم و تشدید مجازات شود شرایط زیر لازم است:
الف) در این ماده فقط جرایم تعزیری درجه یک تا شش در صورت تکرار، مجازاتشان افزوده می‌شود. توضیح آنکه جرایم تعزیری بر حسب میزان اهمیت و درجه خطرناکی شان به هشت درجه تقسیم می‌شوند. هرچه از درجه یک به سمت درجه هشت می‌رویم جرایم و مجازات‌ها سبک‌تر و کم اهمیت‌تر می‌شوند.

مثلا جرایم تعزیری درجه یک مجازاتشان حبس بالای بیست و پنج سال می‌باشد در حالی که مجازات جرایم درجه شش حبس شش ماده تا دو سال می‌باشد؛ بنابراین برای تکرار جرم، شخص میبایست هر دو بار را مرتکب جرم تعزیری درجه یک تا شش شده باشد؛ و مثلا شخصی مرتکب سرقت شود و به چهار ماه حبس (درجه ۷) محکوم شده باشد و بعد از بیرون آمدن زندان دوباره مرتکب کلاهبرداری یا سرقتی شده باشد، ولی اینبار مجازات آن سه سال حبس است (درجه ۵).

در اینجا تکرار جرم رخ نداده و مجازاتش تشدید نمی‌شود. چرا؟ چون بار اول جرمش درجه هفت بوده نه یک تا شش.

ب) هم جرم قبلی و هم جرم بعدی مرتکب از جرایم عمدی باشد؛ بنابراین اگر شخصی یکبار در اثر تصادف رانندگی شخصی را به قتل رسانده باشد و پس از دوباره مرتکب مثلا سرقت شده باشد مجازاتش تشدید نمی‌شود. زیرا جرم اولی عمدی نبوده است.
ج) جرم دوم قبل از شمول مرور زمان اجرای حکم یا اعاده حیثیت جرم اول ارتکاب یافته باشد.
د) جرم ارتکاب یافته از جرایم سیاسی و مطبوعاتی و جرایم اطفال نباشد. به موجب ماده ۱۳۸ قانون مجازات اسلامی، مقررات تکرار جرم در خصوص این دسته از جرایم اعمال نمی‌شود. یعنی اگر شخصی مرتکب یک جرم تعزیری درجه یک تا شش شود و مجازات شود و مجددا مرتکب جرم تعزیری دیگری شود که این بار از نوع جرایم سیاسی یا مطبوعاتی یا جرایم اطفال باشد، مجازاتش تشدید نمی‌شود.

 

مرور زمان اجرای حکم، مدت زمانی است که اگر مجرم در طی آن مدت زمان، به هر دلیلی مجازات نشود، دیگر نمی‌توان او را مجازات کرد. این مدت از زمانی شروع می‌شود که حکم قطعی شده تا مدتی بین پنج الی بیست سال بر حسب درجه جرم.

حال برای اینکه تکرار جرم رخ دهد مرتکب باید جرم دومی را در این فاصله مرتکب شود. مثلا شخصی مرتکب یک فقره سرقت می‌شود که ۱۸ سال حبس برایش تعیین می‌شود. مرور زمان ۱۸ سال حبس، بیست سال می‌باشد.

یعنی اگر از تاریخی که حکم شخص قطعی می‌شود تا بیست سال، به هر دلیلی مجازات نشود پس از آن دیگر مجازات نمی‌شود؛ بنابراین در تکرار جرم نیز قانون می‌گوید که جرم دومی در صورتی تکرار جرم محسوب می‌شود و مجازاتش تشدید می‌شود که در مدت مرور زمان (که در مثال فوق بیست سال است) رخ دهد و اگر پس از این مدت رخ دهد دیگر مشمول تکرار جرم و تشدید مجازات نمی‌شود.

 

 

در خصوص مجازات تکرار جرم نیز باید بین جرایم حدی و تعزیری تفکیک کنیم.

مجازات تکرار جرم در جرایم حدی: اعدام! همانطور که در قسمت‌های قبل گفته شد هرکس سه بار مرتکب یک جرم حدی مثلا زنا شود و هر بار نیز حکم آن بر او اجرا شده باشد مثلا سه بار شلاق خورده باشد در بار چهارم اعدام می‌شود.

البته در برخی جرایم مانند قوادی (رساندن دو یا چند نفر به هم برای ارتکاب زنا) بار دوم و سوم هم مجازات شخص تشدید می‌شود. به اینصورت که در قوادی مجازات شخص برای بار اول ۷۵ ضربه شلاق است، ولی در بار دوم و سوم علاوه بر ۷۵ ضربه شلاق تا یک سال هم تبعید می‌شود. البته این تبعید برای قواد مرد می‌باشد نه زن.

مجازات تکرار جرم در جرایم تعزیری: در جرایم تعزیری به موجب ماده ۱۳۷ قانون مجازات اسلامی، در صورت تحقق شرایط تکرار جرم، مرتکب به حداکثر مجازات تا یک و نیم برابر آن محکوم می‌شود.

مثلا اگر مجازات جرمی یک تا شش سال حبس باشد؛ مجازات مرتکبی که محکوم به تکرار جرم است، از شش سال (حداکثر مجازات) تا ۹ سال (یک و نیم برابر آن) خواهد بود.

برای بدست آوردن یک و نیم برابر نیر حداکثر را مثلا شش تقسیم بر دو میکنیم که می‌شود سه و آن را به حداکثر اضافه می‌کنیم که حاصل می‌شود نه.

 

 

به موجب ماده ۱۳۹ شرایط تخفیف مجازات در مورد تکرار جرم به شرح زیر می‌باشد:
 وجود جهات تخفیف مانند اینکه مرتکب از ارتکاب جرم انگیزه شرافتمندانه داشته باشد و یا پس از ارتکاب جرم سعی در کاهش آثار جرم از طریق کمک به بزه دیده و .. داشته باشد و یا مرتکب بیمار و سالمند و… باشد و…
 تکرار جرم فقط در جرایم تعزیری مشمول تخفیف است. گفتیم که تکرار جرم هم در جرایم حدی و هم تعزیری قابل ارتکاب است، ولی فقط در جرایم تعزیری است که دادگاه می‌تواند به مرتکب تخفیف دهد.
 مرتکب دارای سه فقره محکومیت یا بیشتر از آن نباشد. یعنی اگر مرتکب بار سومی است که مرتکب جرم می‌شود و مشمول تکرار جرم شده نمی‌توان به او تخفیف داد.
 اگر مجازات قانونی دارای حداقل و حداکثر باشد، دادگاه می‌تواند مجازات مرتکب را تا میانگین حداقل و حداکثر مجازات کاهش دهد. مثلا اگر شخصی در اثر تکرار جرم، مجازاتش بین ۲ تا ۶ سال حبس باشد، برای تخفیف میانگین دو و شش را حساب می‌کنیم که می‌شود چهار؛ بنابراین دادگاه می‌تواند در صورت وجود جهات تخفیف تا چهار سال به مرتکب تخفیف دهد.
 در صورتی که مجازات ثابت یا فاقد حداقل و اکثر باشد، دادگاه می‌تواند مجازات مرتکب را تا سقف مجازات مقرر کاهش دهد. مثلا اگر مجازات شخص در اثر تکرار جرم ۵ سال حبس باشد، دادگاه می‌تواند تا دو و نیم سال به شخص تخفیف دهد؛ بنابراین مهم‌ترین رکن تحقق تکرار جرم، اجرای حکم می‌باشد به این معنا که اگر مرتکب ده بار هم یک جرمی را مرتکب شده باشد، ولی مجازات نشده باشد، از باب تکرار جرم قابل مجازات نیست بلکه مشمول تعدد جرم است.

از طرف دیگر باید بین دو دسته جرایم حدی و تعزیری در خصوص تکرار جرم قائل به تفکیک شویم و ببینیم جرم ارتکاب یافته از کدام نوع است تا بتوانیم مجازاتش را تعیین نماییم.