مساجد تاریخی که زیارتگاه مسلمانان است

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما، پیامبر اسلام (ص) همواره به مساجد و کارکرد‌های آن بسیار توجه داشتند، به گونه‌ای که مسجد پایگاه و مرکز همه فعالیت‌های سیاسی جامعه اسلامی و حتی دارالحکومه آن زمان بوده است.

در حال حاضر مساجد در معرض توجه دشمنان اسلام قرار دارد و گروهک‌های همچون داعش و سایر دشمنان اسلام در ابتدای ورود به هر شهری، ابتدا مساجد آن شهر را تخریب می‌کنند. رژیم صهیونیستی نیز بیست‌ویکم اوت سال ۱۳۴۸ مصادف با ۳۱ مرداد، مسجدالاقصی که قبله اول مسلمین جهان است را به آتش کشید.
و، اما مساجد تاریخی که زیارتگاه مومنان خداست:

 

اولین نقطه‌ای که زائر مدینه با آن رابطه برقرار می‌کند، مسجد دل‌نواز نبوی است؛ مسجدی که با همه توسعه‌ها و گستردگی‌هایش هم‌چنان یادآور بنایی است که در عهد پیامبر اسلام (ص) و با تدبیر و همراهی خودِ آن حضرت و همت مسلمانان اولیه بنا شده بود.

 

این مسجد گذشته از این که خاطره‌های حضور، خطبه‌ها، نشست‌ها و رفت‌وآمد‌ها و سیاست‌گری‌های آن حضرت و برخی از خلفای بعدی را در خود دارد، از کوشش‌ها و فعالیت‌های حضرت علی (ع)، دغدغه‌ها و نگرانی‌های حضرت فاطمه (س) و رفت و آمد‌های حسنین (ع) خبر می‌دهد.

این مسجد گذشته از این که خاطره‌های حضور، خطبه‌ها، نشست‌ها و رفت‌وآمد‌ها و سیاست‌گری‌های آن حضرت و برخی از خلفای بعدی را در خود دارد، از کوشش‌ها و فعالیت‌های حضرت علی (ع)، دغدغه‌ها و نگرانی‌های حضرت فاطمه (س) و رفت و آمد‌های حسنین (ع) خبر می‌دهد.
مسجد نبوی علاوه‌بر این‌ها، با داشتن محراب، ماذنه (محل اذان بلال حبشی که به صورت نمادین جای آن محفوظ است)، ستون‌های تاریخی توبه، حرس، قرعه، وفود، تهجد و برخی از نشانه‌های تاریخی دیگر و به ویژه قطعه‌ای از بهشت که حد فاصل بیت رسول خدا (ص) و منبر آن حضرت است، در‌های ورودی حرم، چون باب السلام، باب بقیع، باب النساء و باب جبرئیل، حال و هوای خاصی به زائر می‌بخشد.
عظمت و بزرگی مسجد النبی را در شکل و شمایل ظاهری، معماری و هنرمندی‌های آن نیز می‌توان دید؛ معماری زیبایی که از قرون کهن به یادگار دارد و آمیزه‌ای از سنت‌های اسلامی، بیزانسی و اسپانیایی است، به گونه‌ای که حتی انسان غیر معتقد را مسحور خود ساخته و در اندیشه فرو می‌برد.

 

زائر حرم الهی پس از احرام در مسجد شجره که در مرز شهر مدینه و سرزمین مکه قرار دارد، تابع شرایطی به سوی مکه حرکت می‌کند تا اعمال عبادی و مناسک شرعی را به جای آورد. او پس از آمادگی وارد مسجدالحرام می‌شود تا طواف خود را که هفت دور گشتن به دور خانه خدا است، به جای آورد.

مسجدالحرام در نگاه اولیه بنایی با چشم‌انداز سنتی و زیباست که طراحی هنری بنا‌های قرار گرفته در اطراف مطاف (منطقه اطراف کعبه که حاجیان در آن طواف را انجام می‌دهند و از اطراف خود نزدیک به دو متر پایین‌تر است) ذهن هر کسی را با عالم معنا پیوند می‌زند.

مسجدالحرام با همه سادگی‌اش، تاریخی دیرینه دارد؛ کعبه با چهار گوشه مهمش که به ارکان اربعه، یعنی رکن حجر الاسود، رکن عراقی، رکن شامی (این دو رکن در طرف حجر اسماعیل قرار دارند) و رکن یمانی که بوسه‌گاه نبی مکرم اسلام (ص) و دیگر شخصیت‌های بزرگ معصوم و صحابه است، شهرت دارد، خاطره ابراهیم، اسماعیل و هاجر و پیش‌تر از آنان از حضرت آدم و حوا داستان‌هایی را با خود دارد و در ادوار بعدی که آکنده از جریانات مهم است، به ویژه در عهد اسلامی که یادآور سیره پر فراز و نشیب رسول اعظم (ص) است. هم چنین حجر اسماعیل در آن جاست که برابر روایات اسلامی نماز گزاردن در آن از اهمیت بالایی برخوردار است، همان جایی که در بین ایرانیان، به «زیر ناودان طلا» شناخته شده است.

در این مکان، برابر دسته‌ای از روایات، شماری از پیامبران مدفونند و هم چنین قبر اسماعیل و مادرش هاجر در آن قرار دارد. مقام ابراهیم، جایگاهی که ابراهیم پیامبر بر آن پای نهاد تا دیواره کعبه را بالا ببرد، و چاه زمزم که البته امروزه به کناره مطاف هدایت شده از دیگر آثار ارزشمند این مسجدند، مسجدی که در طول تاریخ بار‌ها و بار‌ها مورد بازسازی و تعمیر و معماری واقع شد.

مسجد نبوی علاوه‌بر این‌ها، با داشتن محراب، ماذنه (محل اذان بلال حبشی که به صورت نمادین جای آن محفوظ است)، ستون‌های تاریخی توبه، حرس، قرعه، وفود، تهجد و برخی از نشانه‌های تاریخی دیگر و به ویژه قطعه‌ای از بهشت که حد فاصل بیت رسول خدا (ص) و منبر آن حضرت است، در‌های ورودی حرم، چون باب السلام، باب بقیع، باب النساء و باب جبرئیل، حال و هوای خاصی به زائر می‌بخشد.

 

در ضلع جنوب غربی مسجد پیامبر (ص) و در مناخه (باراندازگاه کاروان‌ها- پایانه شتران)، چند مسجد از دیر باز وجود داشته که هم اکنون سه تای آن باقی است که ایرانیان به دیدن و زیارت دو تای آن‌ها، یعنی مسجد غمامه و مسجد امام علی (ع) و برادران سنی به زیارت یکی، یعنی مسجد غمامه می‌روند.

 

مسجد قباء از مساجدی است که حاجیان بیت‌الله‌الحرام به زیارت آن می‌روند، این مسجد نخستین مسجدی است که در مدینه منوره ساخته شده است و یکی از مساجد پربازدید حاجیان است.
به زائذان گفته می‌شود که ثواب زیارت و نماز در آن برابر با عمره است.

 

مسجدی که در ابتدای حرم مکه و در جنوب مدینه قرار دارد. این مسجد یکی از میقات‌های شش گانه مکه است. وقتی حاجیان یا عمره گذاران از بیرون مکه بخواهند به سوی آن بروند، باید در یکی از آن‌ها لباس مخصوص مهمانی الهی (احرام) که برای مردان دو تکه ساده و ندوخته بیش نیست، بر تن کنند و زائرانی که از مدینه به سوی مکه می‌روند در این مسجد که به ذو الحلیفه نیز شناخته است، محرم می‌شوند.
مسجدی که رسول خدا (ص) برای رفتن به مکه چند بار از آن جا و در زیر درخت بلندش احرام بست و مسلمانان نیز به تبعیت از سنت آن حضرت چنین می‌کنند و پس از محرم شدن به سوی مکه حرکت می‌کنند و تا زمان انجام اعمال تعریف شده و واجب، از دسته‌ای از کار‌ها اجتناب می‌کنند و پس از اتمام مناسک احترامی دیگر می‌یابند. مسجد شجره همانند دیگر مساجد در زمان ملک فهد باز سازی و گسترده شد تا گنجایش زائران بسیار را داشته باشد.

 

در ورودی مکه از طرف مدینه یا در مرز خروجی شمال مکه و در ده کیلومتری کعبه، مسجدی قرار دارد که حاجیان مکه برای محرم شدن به آن جا می‌روند، چنان که زائران ایرانی برای عمره مجدد به آن مسجد می‌روند و از آن جا احرام بسته و عمره‌ای را از نو به جای می‌آورند.
این مسجد که گویی به اعتبار نام درختی که در آن جا بود، چنین نام گرفت و به نام مسجد عایشه نیز شناخته می‌شود، از مساجد زیبای مکه است و روزانه جمعیت زیادی از زائران را در خود جای می‌دهد.

مکانی اختصاصی برای زیارت شیعیان ایرانی است که در فاصله بیش از یک کیلومتری مسجد نبوی و تقریبا در سوی شمال شرقی آن قرار دارد. این مسجد که امروزه به نام "الاجابه" نام‌گذاری شده، برابر برخی از روایات محل ملاقات خاص پیامبر (ص) با مسیحیان نجران بود.
مسیحیان که در پذیرش حقانیت دین اسلام تردید داشتند، به حکم قرآن به مباهله (نفرین یک دیگر بر اساس باور‌های دینی) دعوت شدند و در این مسیر، رسول خدا (ص) با امام علی، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین (ع) پیش آمد و وقتی بزرگان مسیحی این چهره‌ها را دیدند جرات مباهله را از دست دادند و خود را کنار کشیدند. طبعا شیعیان به بهانه این مکان حقانیت طریق خویش را گوش زد می‌کنند.

مساجد سبعه (هفتگانه) از مساجد مشهوری هستند که حاجیان بسیاری به زیارت آن می‌روند، این مساجد در دامنه غربی کوه «سلع» واقع شده‌اند و در شمال غربی مسجدالنبی (ص) قرار دارند.

این کوه مشرف بر خندقی بوده است که مسلمانان در جنگ احزاب در شمال مدینه حفر کردند و در دامنه آن ۶ مسجد در کنار یکدیگر قرار دارند که به نظر برخی از محققان، هفتمین آن‌ها، مسجد ذوقبلتین است که به دلیل نزدیک بودن به آن، تمامی این مساجد به مساجد سبعه مشهور شده‌اند.

مساجد سبعه شامل مساجد فاطمه الزهراء (علی‌ها سلام) امام علی‌بن ابی طالب (ع) فتح، سلمان فارسی، ابوبکر، عمر و ذوقبلتین است.

 

 

این مسجد نیز در شمال غربی مدینه منوره واقع شده است و از مساجدی است که حاجیان به زیارت آن می‌روند.

مسجد ذوقبلتین، مسجدی است که در آن مسلمانان هنگام اقامه یکی از نماز‌های ظهر، قبله خود را از بیت‌المقدس به کعبه تغییر دادند، به این شکل که پیامبر اکرم (ص) دو رکعت از نماز ظهر را به سوی بیت‌المقدس و دو رکعت دیگر را به سوی کعبه گزاردند.

بعد‌ها نام این مسجد به ذوقبلیتن (دوقبله‌ای) تغییر یافت.

 

 

 

دیگر آثار بسیار که یا امروزه اثری از آن‌ها نیست یا امکان دیدنشان میسر نمی‌شود، مثل مسجد بنات بنی نجار، مسجد بنی قریظه، مشربه ام ابراهیم و مناطقی، چون بدر، موته و تبوک و فدک خود مبحثی دیگر است، اما نمی‌توان از مدینه و پیامبر (ص) سخن به میان آورد از مسجد ضرار یادی نکرد. این مسجد توسط جمعی از منافقین در بحبوحه جنگ تبوک در سال نهم هجری بنا شده بود به بهانه این که افراد ناتوان و محتاج در شب بارانی و زمستان بتوانند در آن نماز گزارند و دوری راه آنان را از فیض اقامه در مسجد باز ندارد، اما در واقع اقدامی در رقابت با بنی عمرو بن عوف بود که مسجدشان در قبا اهمیتی ویژه نزد پیامبر (ص) و مسلمانان یافته بود.
بانیان مسجد پس از اتمام کار از رسول خدا خواستند تا در آن نماز کند و آن حضرت که مشغول آماده‌سازی جنگ تبوک بود آنان را به زمان دیگر حواله داد و آنان که خود را پیروز می‌پنداشتند به تضعیف مسلمانان روی کردند و مسجد خود را به رخ آنان می‌کشیدند به زعم آن که توانستند در عرصه مظاهر دینی پیش افتند، اما غافل از آن که خداوند این مسجد را مایه ضرار و کفر و تفرقه خواند و پیامبر را به تخریب آن فرمان داد و آن حضرت نیز افرادی را به سوی آن فرستاد تا منهدمش سازند و بدین گونه درس بزرگی برای همیشه تاریخ بر جای ماند که حتی اگر مهم‌ترین مظهر دیانت بخواهد مایه رقابت و تفاخر و در نهایت تفرق جامعه گردد، نباید بر زمین بماند.