صدور چک و نکات قانونی آن

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ شناخت از قوانین و مقررات دریافت چک از ابعاد زندگی ما، امری ضروری و مهم می‌باشد که نمی‌توان به هیچ وجه منکر این موضوع بود. هر کدام از روابط مالی و معاملات اقتصادی متداول در جامعه، دارای نکات حقوقی و مالی مربوط به خود می‌باشد که از جهات گوناگون حائز اهمیت است. متاسفانه بسیاری از مردم به دلیل سهل انگاری و کم توجهی به نکات کوچک و بزرگ مباحث مالی، دچار خسارات و زیان‌هایی مختلفی می‌شوند. توجه داشته باشید که ضعف شما در خصوص عدم اطلاع و شناخت کافی از نکات حقوقی مربوط به مباحث مالی زندگی شغلی و شخصی تان، راه را برای کلاه برداران و سودجویان هموار می‌سازد و بدون آنکه متوجه سوء نیت این اشخاص شوید، دچار کلاهبرداری و از دست رفتن سرمایه خود می‌شوید؛ بنابراین بر همه مردم واجب است که در زمینه‌های گوناگون زندگی، شناخت کافی از قوانین را کسب نمایند.


به چه میزان از نکات حقوقی و فنی صدور و دریافت چک اطلاع دارید؟
یکی از مباحث مهم روابط مالی در زندگی شخصی و شغلی، موضوع دریافت چک و صدور چک می‌باشد که بسیار مهم تلقی می‌شود. برای هر کسی ضرورت دارد که ابعاد حقوقی و نکات فنی موضوع صدور چک و دریافت چک را مورد توجه قرار دهد تا دچار مشکلات و زیان‌های مالی و معنوی متداول نشود.

بنابر خط مشی سازمانی گروه وکلای یاسا در خصوص ایجاد بستری تعاملی جهت ارائه مقالات آموزش، تیم پژوهشی گروه وکلای یاسا طبق درخواست برخی از مخاطبان محترم در خصوص بررسی جوانب موضوع صدور چک یا دریافت چک، در این مقاله به نکات موجود در هنگام صدور چک یا دریافت چک پرداخته است.


۱۷ نکته طلایی در هنگام صدورچک یا دریافت چک
از زمانی که بشر به نقطه‌ای از تمدن رسید که شروع به شکل دهی چرخه اقتصادی و جایگزینی واسطه‌ای به نام سکه به جای مبادله کالا به کالا نمود؛ مبادلات اقتصادی دارای رنگ و بوی نوینی شد و مفهوم تجارت و کسب و کار به نقطه تاریخی دست پیدا کرد.

اگر از آن دوران با سرعت نور فاصله بگیریم و در عصر حاضر توقف نماییم؛ خواهیم دید مسئله اعتبار و اعتماد انسانی بسیار کاهش پیدا کرده و جایش را به قوانین و قرارداد‌ها داده است. شاید خیلی از مردم از این مسئله گله‌مند باشند که بیشترین دلیل این موضوع، بحث فطرت انسانی می‌باشد و وقتی ابعاد عقلانی زندگی امروزی را بیشتر و بیشتر تجزیه و تحلیل می‌نماییم، به اهمیت قوانین و قرارداد‌ها در زندگی عصر حاضر پی می‌بریم.

چک چیست؟

چک به معنی برگهٔ تاریخ دار و دارای بهای مالی می‌باشد که به طور معمول جهت خرید در حال و پرداخت در آینده استفاده می‌شود.

بر اساس منبع ویکی پدیای فارسی کهن‌ترین مدل بانکداری مربوط به دوران هخامنشیان و در ناحیه بین النهرین می‌باشد که در آنجا یهودیان مسئولیت امور بانکداری را بر عهده داشتند. مدارکی از این ناحیه به دست آمده است کاملاً از حکم چک برخوردار می‌باشند. واژه‌ی «بانک» نیز در آن زمان به کار می‌رفته است و واژه‌ی «چک» نیز از آن روزگار تا به امروز باقی مانده است. در دست نوشته‌های دوره ساسانیان که مربوط به قرن سوم میلادی است به زبان پهلوی به واژه‌ی چک اشاره شده است و همین واژه از ایران به سایر نقاط جهان راه پیدا کرده است.

در کشورمان ایران معضلات چک آنقدر نامتعارف و مشکل ساز شده است که دیگر چک به عنوان سندی قابل اعتماد جایگاهی در بین مردم و تجار ندارد.

اگر کمی از هیاهوی پیرامون چک و مشکلات حقوقی به وجود آمده در استفاده از چک برای طرفین فاصله گیریم و به آمار بانک مرکزی دقت کنیم، خواهیم دید که اوضاع مشکلات حقوقی چک در ایران بسیار نگران کننده است.

طبق گزارش آماری بانک مرکزی در سال ۱۳۸۹؛ از هر ۸ چکی که به مرحله صدور می‌رسد، یک چک در زمان وصول برگشت می‌خورد!

همین موضوع و دیگر مشکلات دریافت چک و یا صدور چک سبب شده است که بسیاری از کارشناسان حقوقی و مالی تاکید بر این موضوع داشته باشند که؛ در هنگام دریافت چک یا صدور چک به ۱۷ نکته طلایی توجه داشته باشید:

۱۷ نکته طلایی در زمان “صدور چک”:

فراموش نکنید که امر نگارش چک را فقط و فقط با دستان خود انجام دهید و موارد احساسی همچون خویشاوندی، دوستی و اعتماد را در هنگام نوشتن چک از یاد ببرید.
در صورت امکان در کادر مربوط به قیمت و مبلغ چک مبلغ را به ریال و تومان بنویسید و در غیر از موارد ضروری چک خود را در وجه حامل صادر ننمایید.
نوشتن دلیل صدور چک در وجه شخص مورد نظر، سبب محکم کاری می‌شود.
به طور رایج توصیه می‌شود که مبلغ عددی چک را با کمترین فاصله نسبت به حرف “ر” کلمه ریال نوشته و جای خالی کادر مبلغ عددی چک را با خط تیره پر نمایید.
استقاده از چسب نواری برای جلوگیری از اضافه کردن عدد در قسمت کادر مبلغ چک شیوه هوشمندانه‌ای است.
در صورتی که چک صادر شده از طرف شما بدون قلم خوردگی و خط خوردگی می‌باشد ذکر عبارت بدون خط خوردگی با دو × در ابتدا و انتهای عبارت مفید می‌باشد.
برخورداری از آرامش در زمان صدور چک زمینه ساز اطمینان خاطر و عدم خط خوردگی می‌شود.
اگر به هر دلیلی مبلغ حروفی یا عددی چک دارای قلم خوردگی شده است، قید مبلغ و تاریخ چک در پشت چک توصیه می‌شود.
از امضاء منحصربه فرد استفاده و نام و نام خانوادگی خود را به همراه تاریخ در نمایید.
تکمیل ته چک و قید مبلغ، تاریخ، شخص دریافت کننده چک و دلیل صدور چک مهم است.
دریافت چک
در حفظ و حراست از دسته چک خود به شدت احتیاط به عمل آورید.
از درج نمونه امضاء خود در قسمت ته چک و دیگر قسمت‌های دسته چک خودداری نمایید تا در صورت مفقود شده دسته چک، مشکلاتی نظیر جعل امضاء شما صورت نپذیرد.
در هنگام مفقود شدن چک شما بایستی در سریع‌ترین زمان ممکن به بانک مراجعه نموده و اطلاع رسانی نمایید. بنابر ماده قانون چک؛ پس از مفقود شدن چک بایستی به دادسرا مراجعه و طرح شکایت نمایید و دستور مرجع قضایی را به بانک تسلیم نمایید.
نکته مهم: در صورت عدم مراجعه شخص پس از مفقود شدن چک؛ بانک هیچ مسئولیتی در قبال سوء استفاده‌های احتمالی ندارد.
در مواردی که در متن چک جعل و دست کاری صورت پذیرفته است یا مورد کلاه برداری واقع شده است و یا اختلاف حساب وجود دارد مطابق ماده ۱۴قانون چک اقدام نمایید و در صورتی که معامله و یا قراردادی با چک صورت گرفته است؛ شماره چک و مبلغ چک و تاریخ آن حتماً در متن قرارداد قید شود.
توصیه تیم حقوقی گروه وکلای یاسا بر این موضوع می‌باشد که؛ از ضمانت به وسیله چک در قبال اشخاصی که نمی‌شناسید یا تضمینی در خصوص انجام تعهداتشان وجود ندارد پرهیز نمایید.
قانونگذار به صورت صریح و شفاف اعلام نموده؛ صدور چک بلامحل علاوه بر اخذ وجه از صادرکننده چک دارای مجازاتی همچون حبس و جزای نقدی دارد.
توصیه تیم پژوهشی گروه وکلای یاسا بر این موضوع می‌باشد که؛ نسبت به تامین منابع مالی چک اقدامات لازم را به عمل آورید و در صورت خالی بودن حساب، با شخص دارنده چک تماس حاصل کرده و مهلت دریافت نمایید. توجه داشته باشید که؛ برگشت خوردن چک سبب بدحسابی شما خواهد شد.
۱۷ نکته طلایی در زمان “دریافت چک”:

توصیه می‌شود؛ تا حد امکان چک در حضور شما به نگارش رسیده باشد.
در خصوص ضمانت وصول چک شخص مورد نظر؛ شما می‌توانید از استعلام رسمی بانک و یا مشورت نمودن با کسبه مورد اعتماد بهره ببرید.
در خصوص چک‌های با مبلغ سنگین و یا مهم؛ توصیه می‌شود از شاهد عینی بهره ببرید تا در صورت بروز هر گونه مشکل حقوقی، بتوانید از این شاهدان استفاده نمایید.
دریافت مشخصات شناسایی و نشانی محل سکونت یا دفتر کار صادرکننده چک، شما را در مواردی که شناختی نسبت به صادرکننده چک ندارید کمک خواهد کرد.
از دریافت چک دارای خط خوردگی یا قلم خوردگی در حد امکان پرهیز نمایید.
در حد امکان در خصوص پشتوانه مالی صادرکننده چک در جهت اخذ حق و حقوق خود در صورت عدم وصول چک اطمینان حاصل فرمایید.
در زمان دریافت چک؛ نگارش نام و نام خانودگی صادرکننده چک به وسیله خود فرد بسیار کاربردی می‌باشد.
شما می‌توانید قبل از دریافت چک نسبت به موجودی حساب بانکی صادرکننده چک اطلاع حاصل فرمایید.
تطبیق تاریخ عددی و حروفی مندرج در چک بسیار مهم است.
چک با تاریخ روز اخذ نمایید زیرا؛ طرح شکایت با موضوع چک بلامحل نسبت به چک مدت دار امکان پذیر نیست.
نکته مهم دیگر این می‌باشد که؛ در صورت عدم تسلط حقوقی کافی (قانون چک) در زمان امضاء رسید چک یا قرارداد‌های مشابه، از افراد صاحب نظر مشاوره حقوقی دریافت نمایید.
دریافت چک
حتما بار‌ها واژه “چک سفید” را شنیده اید. توجه داشته باشید؛ اقدام کیفری نسبت به چک سفید امضاء فاقد مبلغ و تاریخ امکان پذیر نمی‌باشد.
پس از دریافت چک نسبت به تهیه رونوشت از آن مبادرت فرمایید.
نسبت به تطبیق مبلغ حروفی و عددی چک توجه کافی را به عمل آورید. در صورت عدم تطابق مبلغ عددی و حروفی چک؛ مبلغ حروفی برای بانک اولویت دارد.
نسبت به دریافت چکی که در متن آن به بهره‌ای و ربوی بودن پرداخت اشاره شده یا چکی که روی آن درج شده؛ بابت گرو بندی و قمار و معامله شرطی یا اقدامات مجرمانه دیگر جدا پرهیز فرمایید.
حواله‌های مربوط به موسسات مالی و اعتباری، صندوق‌های قرض الحسنه و… شامل حال قانون چک نمی‌شوند.
در خصوص دریافت چک‌هایی که به صورت کامل (دارای امضا، تاریخ و…) به شما تحویل داده می‌شود، توجهات لازم را به عمل آورید.