روش‌های زیادی برای دفع سموم بدن وجود دارد که از میان آنها می‌توان به ماساژ بدن با تمرکز روی سیستم لنفاوی (سیستمی که آب میان بافت‌ها را جذب میکند و باعث میشود سموم، مواد زائد و دیگر مواد ناسالم از بدن خارج شود)، مصرف چای‌های گیاهی و روزه‌داری اشاره کرد. اگر چنین رویه‌ای را دنبال کنید، نتایج مثبت آن مثل شفاف و درخشان شدن پوست، کاهش وزن و کاهش حالت خمودگی و بی‌حوصلگی را شاهد خواهید بود؛ اما آیا از نظر عملی نیز شواهدی دال بر نتیجه‌بخش بودن رژیم غذایی مختص سم زدایی بدن وجود دارد؟
کلمه سم‌زدایی در زمینه‌های مختلف معانی گوناگونی دارد؛ مثلا در حوزه پزشکی به فعالیت‌هایی گفته میشود که برای ترک اعتیاد افراد معتاد به مواد مخدر یا نوشیدنی‌های الکی و پاک کردن آنها صورت می‌پذیرد؛ اما در زمینه سلامت بدن منظور از سم‌زدایی، به‌طور کلی خارج کردن مواد مضر از بدن است.
زندگی مدرن باعث شده است ترکیبی از مواد طبیعی و ترکیبات ساختگی وارد بدن ما شود که برخی از آنها مضر است. اما شواهد علمی مؤثر بودن رژیم‌های غذایی دفع سموم بدن را تا چه حد تأیید کرده‌اند.
زمانی‌که فردی استفاده از نوشیدنی‌های مضر مانند مشروبات الکلی را متوقف و رژیم غذایی سالمی را انتخاب میکند، فرایند خروج سموم از بدن آغاز میشود؛ اما این فرایند ادامه‌دار است و تنها به زمان مصرف آب سبزیجات خام محدود نمی‌شود. بدن ما سیستم هوشمندی دارد که مواد مضر را پیوسته و هر روز از بدن خارج میکند؛ زیرا اگر این چنین نباشد، قطعا سلامتی با خطر بزرگی مواجه میشود.
تمام اعضای بدن وظیفه خروج سموم را بر عهده دارند، مثلا در دستگاه تنفسی انسان موهایی وجود دارد که ذرات مضر به وسیله آنها جذب ماده مخاطی میشود و زمانی‌که فرد عطسه میکند، این ذرات از بدن خارج میشود؛ حتی پوست انسان هم به‌عنوان مانعی برای ورود مواد مضر به بدن عمل میکند.
در روده‌های انسان نیز سلول‌های لنفاوی خاصی به نام پلاک پی‌یر وجود دارد که در پوشش غشای مخاطی به شکل توده‌های گلوله‌شکل درمی‌آیند و در دفع مواد مضر برای بدن نقش مهمی دارند. این سلول‌ها با شکل منحصر‌به‌فرد خود می‌توانند مواد مضر برای بدن را شناسایی و کنترل کنند و مانع جذب آنها به همراه مواد غذایی مفید در جریان خون شوند. بسیاری از افراد تصور می‌کنند روده عضو کثیفی است؛ اما درحقیقت کار مهمی را در بدن انجام می‌دهند. کلیه‌ها هم در هر دقیقه میزانی از خون برابر با نصف فنجان را تصفیه و آن را از مواد مضری مانند اوره پاک می‌کنند.
پس از بیان برخی از مکانیزم‌های بدن دوباره این سؤال را مطرح می‌کنیم که آیا رژیم غذایی مختص سم زدایی بدن واقعا مؤثر است یا خیر؟ جواب این سؤال بستگی به رژیم غذایی و سبک زندگی شما دارد؛ در‌صورتی‌که مصرف نوشیدنی‌های مضر را متوقف کنید، نوشیدنی‌های حاوی کافئین یا شکر افزوده‌شده را نیز فقط هر چند روز یک بار و آن هم به اندازه مجاز مصرف کنید و مصرف غذاهای ناسالم را نیز به‌تدریج کاهش دهید؛ این رژیم های غذایی تا حدودی زیادی مؤثر خواهند بود.
ادزارد ارنست (Edzard Ernst)، استاد بازنشسته طب مکمل دانشگاه اکستر (Exeter)، در سال ۲۰۱۲ نتیجه پژوهش‌های پیشین درمورد سم‌زدایی بدن را مورد بررسی قرار داد و دریافت که هیچ نوع پژوهش اختصاصی درمورد این شیوه از سم‌زدایی بدن برای بهبود سلامت فرد وجود ندارد؛ اما پژوهش‌های زیادی در مورد سم‌زدایی افراد معتاد به مواد مخدر انجام شده است.
در سال ۲۰۱۴ نیز دو پژوهشگر اهل سیدنی مقاله‌ای با موضوع بررسی پژوهش‌های انجام‌شده در مورد رژیم غذایی برای سم‌زدایی بدن منتشر کردند؛ اما در مقاله آنها هم هیچ آزمایشی در مورد رژیم‌های غذایی تجاری سم‌زدایی بدن با گروه کنترل مطرح نشده بود؛ البته این دو نفر بررسی‌های نه‌چندان مهمی در این زمینه یافته بودند که بدون ایجاد گروه کنترل انجام شده بودند.
مثلا در یکی از این بررسی‌ها که در سال ۲۰۰۰ انجام شده بود، تنها ۲۵ نفر طی یک دوره ۷ روزه مورد آزمایش قرار گرفتند؛ در این آزمایش پژوهشگران از افراد مورد آزمایش خواستند که رژیم غذایی سم‌زدایی را امتحان کنند و پس از اتمام ۷ روز نشانه‌هایی از تقویت سلامت بدن افراد و بهبود عملکرد کبد در افراد مشاهده شد؛ اما به‌دلیل اینکه تعداد افراد جامعه آماری این آزمایش کم بود، نمی‌توان آن را چندان مهمی تلقی کرد.
همچنین آزمایش‌های بی‌اهمیت دیگری درمورد خارج کردن برخی از مواد سمی خاص از بدن انجام شده است که فاقد گروه کنترل بوده‌اند و چند اشتباه دیگر هم داشته‌اند؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که هیچ یافته علمی قابل استنادی درمورد مؤثر بودن رژیم غذایی سم‌زدایی بدن وجود ندارد.
پس می‌توان گفت درمورد مؤثر بودن رژیم غذایی سم‌زدایی بدن فقط می‌توان به‌گفته‌های غیرعلمی مردم استناد کرد. اغلب مردم از رژیم‌های غذایی سنگینی که وزن آنها را به‌شدت کاهش می‌دهد یا نوشیدنی‌هایی که وزن را کم میکند، راضی هستند و در مدت کوتاهی از آن نتیجه می‌گیرند؛ اما آیا این کاهش وزن در بلندمدت نیز به همین سرعت ادامه پیدا میکند؟
توصیه میشود از مصرف نوشیدنی‌های مضر تا حد ممکن خودداری کنید و به‌جای آن میوه و سبزیجات را که برای سلامتی شما نیز بسیار مفید است، در رژیم غذایی خود قرار دهید. استفاده ار روش‌های کوتاه‌مدت برای کاهش وزن و دفع سموم بدن، به‌اندازه مصرف مستمر رژیم غذایی مدیترانه‌ای (روغن زیتون باکیفیت، انواع غلات، میوه، سبزیجات، ماهی، فرآورده‌های لبنی به‌خصوص پنیر و ماست و مقدار بسیار کمی گوشت) و ورزش روزانه مؤثر نیست.
اما درکل به‌نظر می‌رسد که استفاده از رژیم غذایی مخصوص سم‌زدایی بدن ایده خوبی است و می‌توان آن را مجازاتی برای ناپرهیزی فرد و استفاده‌ی زیاد از مواد غذایی ناسالم درنظر گرفت. ممکن است مقصر اصلی به خطر افتادن سلامتتان، بیشتر خود شما باشید تا مواد سمی و ناسالم بدنتان؛ اما ازسویی‌دیگر استفاده از مواد غذایی خاص برای ازبین‌بردن سموم بدن، می‌تواند شما را از لحاظ روانی برای ترک عادت‌های ناسالم و روی آوردن به سبک زندگی جدید و سالم، آماده کند؛ البته باید برنامه غذایی مناسبی برای آینده داشته باشید و برای بازنگشتن به عادت‌های قدیمی نیز چاره‌ای بیندیشید.
ممکن است رژیم غذایی سم‌زدایی بدن به‌عنوان رویکردی برای ترک عادت‌های قدیمی درنظر گرفته شود و کمتر به چشم روشی برای دفع سموم و دیگر ناخالصی‌های روده و سایر اعضای بدن به آن نگاه شود؛ البته همان‌طور که در ابتدای مطلب گفتیم، بدن همیشه سموم خود را بدون نیاز به استفاده از چای‌های گیاهی خاص، آب و عصاره مواد غذایی مختلف یا رژیم‌هایی غذایی خاص دفع میکند؛ اما شما هم می‌توانید با انجام کارهایی مثل خوردن غذاهای سالم و آب کافی، انجام ورزش روزانه و خواب کافی، در انجام آن کار به بدنتان کمک کنید.
