پخش زنده
امروز: -
اوکراين که يکي از متحدان مسکو در دوران جنگ سرد بود، امروز به صحنه ستيز روسيه و دولت هاي غربي تبديل شده است.
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما، پترو پوروشنکو رئيس جمهور اوکراين روز 24 فروردين (13 آوريل) در همايش امنيت در کي يف پايتخت اين کشور از برنامه خروج اين کشور از اتحاديه کشورهاي مستقل همسود(سي آي اس) و لغو بخشي از قرارداد دوستي با روسيه خبر داد. به گفته پوروشنکو، اخيرا در دولت اوکراين مباحثي در زمينه خروج اوکراين از اتحاديه کشورهاي مستقل همسود صورت گرفته است.وي با اشاره به عضويت اين کشور از سال 1991 در اين اتحاديه بر اين مساله تاکيد کرد که اوکراين هيچ گاه عضو ثابت اتحاديه کشورهاي مستقل همسود نبوده و با توجه به مشکلات موجود در روابط کي يف با مسکو ، خواستار خروج از اين اتحاديه در آينده نزديک هستيم.
رئيس جمهوري اوکراين در عين حال بر واگرايي هر چه بيشتر از روسيه تاکيد کرده و در اين باره اضافه کرد: در نظر داريم تا طرحي به پارلمان جهت توقف يک طرفه فوري همکاري با مسکو را ارائه دهيم ،زيرا همکاري در بخش هاي بين اوکراين و روسيه به نفع کي يف نيست.اعلام خروج اوکراين از کشورهاي همسود در حالي است که کي يف قبلا نيز از خروج اين اتحاديه اعلام آمادگي کرده بود و مقامات روسيه در اين زمينه و پيامد هاي جدي آن هشدار داده اند.
اتحاديه کشورهاي مستقل همسود پس از فروپاشي شوروي شکل گرفت.
بيانيه تأسيس اين اتحاديه 21 دسامبر 1991 (20 آذر 1380) در"آلماتي" منتشر و توسط سران کشورهاي شرکت کننده در نشست از جمله جمهوري آذربايجان، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقيزستان، مولداوي، روسيه، تاجيکستان، ترکمنستان، ازبکستان و اوکراين امضا شد.
گرجستان در 8 اکتبر 1993 (16 مهر1382) به دنبال موافقت رؤساي جمهور کشورهاي عضو با درخواست عضويت آن در اين اتحاديه به عضويت اتحاديه کشورهاي مستقل همسود درآمد، اما پس از جنگ اوت 2008 با روسيه از اين سازمان خارج شد وهمين مساله موجب تقديم پيش نويس قانوني به مجلس اوکراين براي خروج از اين سازمان شد. هرچند که هم اکنون نيز اوکراين به عنوان "عضو پيوسته" فعاليت چنداني در اين سازمان ندارد . هدف اين اتحاديه ترويج همکاري اقتصادي ، سياسي و فرهنگي بين اعضاي آن است.
هشدار روسيه
تصميم اوکراين براي خروج از اتحاديه کشورهاي مستقل همسود واکنش تند روسيه را به دنبال داشته است. در اين زمينه "آندري شويدوف" نماينده روسيه در اتحاديه کشورهاي مستقل همسود هشدار داد اگر اوکراين از اين اتحاديه خارج شود،دسترسي به بازار بزرگي رااز دست خواهد داد. کشورهاي مستقل همسود بازار مهم صادراتي براي اوکراين به شمار مي آيند و حدود 16 درصد از صادرات اوکراين بويژه صادرات ماشين آلات و دستگاههاي ساخت اين کشور به اين بازار صورت مي گيرد.
اهداف اوکراين
وزارت خارجه اوکراين در اواسط مارس 2018 پيش نويس طرحي را براي خروج اين کشور از اتحاديه کشورهاي مستقل همسود و نيز برهم زدن قراردادهاي دوستي و مشارکتي با روسيه آماده کرد. خروج از اين توافقنامه سبب خواهد شد اوکراين حق ها و فرصت هاي زيادي را ازدست دهد. اوکراين در چند سال گذشته سطح روابطش را با اتحاديه کشورهاي مستقل همسود کاهش داده است، اما اين اقدامات، فعاليت اين اتحاديه متشکل از 9کشور را متوقف نکرده است. اوکراين وضعيت عضو وابسته را در اين اتحاديه دارد.به نظر مي رسد تصميم اوکراين براي پايان دادن به عضويت خود در اتحاديه کشورهاي مستقل همسود با چند هدف صورت مي گيرد. در وهله نخست اين اقدامي در راستاي کاهش روابط با شرکاي سنتي تجاري و اقتصادي اوکراين با هدف گسترش مراودات تجاري و اقتصادي با کشورهاي اتحاديه اروپا است. اوکراين از سال 2014 با روي کار آمدن يک دولت غربگرا در کي يف به دنبال همگرايي همه جانبه با غرب به ويژه در ابعاد اقتصادي و تجاري بوده و در اين راستا هدف غايي اوکراين، عضويت در اتحاديه اروپا به اميد دستيابي به امکانات ، فرصت ها و بازار 500 ميليوني کشورهاي اين اتحاديه و از سوي ديگر برخورداري از کمکهاي مالي و اقتصادي اتحاديه اروپا بوده است.
به گفته پوروشنکو: پيوستن اوکراين به اتحاديه اروپا و ناتو هدفي استراتژيک براي ما است، اما اين هدف در سال 2018 محقق نخواهد شد. در عين حال علائمي که اوکراين از اتحاديه اروپا دريافت کرده بيش از اينکه اميد بخش باشند مايوس کننده هستند. از جمله اين علائم ، راي منفي مردم هلند در همه پرسي آوريل 2016 در باره توافقنامه اقتصادي اتحاديه اروپا و اوکراين بود .
اين راي منفي ضربه بزرگي براي غربگرايان اوکرايني بويژه پترو پوروشنکو رئيس جمهوري اوکراين محسوب مي شد که اميد داشتند کشورهاي اتحاديه اروپا به صورت يکپارچه از همگرايي اوکراين و اتحاديه اروپا حمايت کنند.با اين حال سران اوکراين به تداوم اين روند اميدزيادي دارند. مسکو معتقد است که عضويت اوکراين در اتحاديه اروپا ، مي تواند تهديدات تجاري و اقتصادي زيادي را متوجه بازارهاي روسيه و اقتصاد اين کشور کند و با آن مخالفت کرده است.در اين راستا پس از اجراي توافقنامه تجارت آزاد بين اوکراين واتحاديه اروپا از ژانويه 2016 ، اين اقدام کي يف با واکنش تنبيهي مسکو مواجه شد و روسيه توافق تجارت آزاد با اوکراين را لغو کردو نيز محدوديتهاي جدي بر واردات کالاهاو محصولات اوکرايني به داخل روسيه وضع کرد.
عضويت در ناتو
هدف ديگر اوکراين که البته ماهيت دفاعي و امنيتي دارد و در راستاي همگرايي نظامي با غرب مد نظر اوکراين قرار گرفته، عضويت در اتحاديه ناتو است.با اين حال روسيه در هر دو مورد مخالفت خود را ابراز کرده ، هر چند که با توجه به حساسيت زياد به امنيت ملي خود ، عضويت اوکراين در ناتو را خط قرمز امنيتي خود اعلام و چه به صورت اعلامي و چه اعمالي با آن مخالفت و مانع تحقق آن شده است. آلکسي ماکارکين کارشناس روسي مي گويد:مسکو با قاطعيت گوشزد کرده است که اگر چنين مسئله اي بوقوع بپيوندد، نه تنها عضويت اوکراين در ناتو، بلکه حتي اعلام وضعيت خاص اين کشور و يا دريافت برنامه اقدام براي عضويت، با پاسخ شديدالحن روسيه مواجه خواهد شد. روابط بين روسيه و اوکراين از چهار سال پيش با تغيير حکومت در کي يف و روي کار آمدن حکومت طرفدار غرب تيره شده است.
الحاق شبه جزيره کريمه به اوکراين در سال 2014 وحمايت همه جانبه مسکو از جدايي طلبان شرق اوکراين به آتش دشمني بين مسکو و کي يف بيش از پيش دامن زده است. مقامات اوکرايني ناخرسندي شديد خود از سياست هاي مسکو را ابراز کرده ودر عين حال با مطرح کردن تهديد عظيم روسيه به تشويق غربي ها براي واگرايي و کاهش هرچه بيشتر روابط با روسيه و تشديد تحريم ها عليه مسکو پرداخته ودر عين حال خواهان عضويت هر چه زودتر در ناتو هستند.
در اين راستا پترو پوروشنکو رئيس جمهوري اوکراين ، ضمن متهم کردن روسيه به برهم زدن نظم جهاني، از دونالدترامپ رئيس جمهوري آمريکا خواسته است تا تحريمهاعليه مسکو همچنان حفظ شوند. پوروشنکو درتوجيه اين خواسته خود مدعي شد که تنها با اين روش ميتوان ولاديمير پوتين رئيس جمهوري روسيه را در ميز مذاکرات نگه داشت و تانکهاي روسي را از مرکز اروپا دور کرد. کي يف خواهان تسليح هر چه بيشتر ارتش اوکراين از سوي آمريکا شده است.به گفته"پيتر ايليچيوف" ديپلمات ارشد روسي،ارسال تسليحات آمريکايي به اوکراين سران اين کشور را به سمت روي آوردن به ماجراجويي نظامي جديد در شرق اين کشور تشويق خواهد داد.در عين حال دولت غربگراي اوکراين تلاش مستمري را براي روس زدايي از فرهنگ ، زبان و دين در اوکراين آغاز کرده است که اين مساله اعتراض شديد مسکو را به همراه داشته است .از نگاه روسها ، اين اقدامات براي قطع پيوند تاريخي بين دو ملت روسيه و اوکراين صورت مي گيرد.
جمع بندي
با اعلام تصميم اوکراين براي خروج از اتحاديه کشورهاي مستقل همسود بايد منتظر واکنش هاي عملي روسيه براي مقابله با اين مساله باشيم.اکنون کاملا مشخص شده که مقامات غربگراي کي يف عزم خود را جزم کرده اند که به هرقيمت روابط خود با شرق به ويژه روسيه را گسسته و در عوض روابط هر چه نزديک تري با غرب در همه ابعاد برقرار کنند.
با اين حال با توجه به پيوندهاي ريشه دار فرهنگي ، تمدني ، اقتصادي و تجاري با روسيه اين کار ، نه فقط اقدامي سهل و آسان نيست بلکه با مقابله فعال مسکو مواجه خواهد شد که در صدد است اوکراين را هم چنان در دايره نفوذ خود حفظ کند.
البته در اين تلاش کي يف ، غرب به خصوص آمريکا مشوق اصلي کي يف است.هدف واشنگتن تضعيف هر چه بيشتر روسيه از طريق جدا ساختن متحدان آن و نيز دربرگيري هر چه بيشتر روسيه از طريق پيشروي ناتو به سوي شرق است./
=========================
نويسنده: دکتر سيد رضا ميرطاهر - کارشناس سياست در شرق اروپا .