گزارش رو به دوربين (2) مصاحبه

پژوهش خبری صدا وسیما: براي مصاحبه خبرنگار و کسي که مي­ خواهد از وي مصاحبه شود جلوي دوربين تلويزيون ظاهر مي­ شود، بنابراين نحوه رفتار جلوي دوربين مهم است. جلوي دوربين بودن محدود به تلويزيون نيست، ويدئو کنفرانس ­ها، پيام­ هاي ويدئويي زنده و پادکست ­ها همه جلوي دوربين اجرا مي­شود. جلوي دوربين بودن يعني عادي و طبيعي رفتار کردن در وضع غيرعادي! يک طرف نورافکن ­ها و دوربين ­ها هستند و طرف ديگر عوامل خبر که مدام با شما صحبت مي­کنند. در اين گزارش مصاحبه ­هاي رو به دوربين را بررسي خواهيم کرد.

مصاحبه

دو نوع مصاحبه داريم: مصاحبه سخت خبر، مصاحبه نرم خبر،

مصاحبه سخت خبر، مستقيم و پر از اطلاعات است. مصاحبه نرم خبر دوستانه و راحت است و معمولاً در برنامه ­هاي زنده يا در فيچرهاي ضبطي انجام مي­شود. مصاحبه­ نوعي گفت ­وگو است و از سه بخش اصلي تشكيل مي­شود:

آمادگي داشتن: براي هر مصاحبه آمادگي لازم است. گزارشگر بايد آماده باشد درباره همه چيزهاي مربوط به موضوع و مصاحبه شونده صحبت كند. تحقيق درباره موضوع مصاحبه را سرسري انجام ندهيد. طوري بخوانيدكه كاملاً متوجه شويد. وقتي موضوع را خوب بفهميد با مصاحبه شونده راحت خواهيد بود و او هم با شما راحت خواهد بود. نتيجه كار، گفت­وگوي بهتري خواهد شد. خبرنگاري كه آماده است، بجا و به موقع سوال مي­كند و سوالي مي ­پرسد كه مصاحبه شونده انتظار آن ر ا ندارد، در نتيجه سطح مصاحبه بالا مي ­رود. كتاب، مجله و اينترنت منابع خوبي براي تحقيق و مطالعه هستند. اگر دقيق بخوانيد سرنخ ­هايي به دست مي­آوريد كه ايده­ها و اطلاعات جديدي به شما خواهد داد.

ايجاد ارتباط: در همه مصاحبه ­ها، چه سخت چه نرم، چه زنده چه ضبطي، بايد ارتباط ايجاد كرد، بايد به موضوع وصل شد و تا آخر به آن علاقه نشان داد. در مصاحبه انرژي خود را بالا نگه داريد، خواهيد ديد مصاحبه شونده نيز همين كار را خواهد كرد. اگر به مصاحبه سرعت بدهيد، مصاحبه شونده نيز سرعت خود را بالا خواهد برد. اگر به مصاحبه علاقه نشان بدهيد، مصاحبه شونده نيز همين كار ر ا خواهد كرد

گوش دادن: مصاحبه كننده خوب بايد شنونده خوبي باشد. با علاقه به حرف­ هاي طرف مقابل گوش كنيد، درست مثل وقتي كه كسي موضوع جالبي را تعريف مي­كند. هميشه به حرف ­هاي مصاحبه شونده گوش كنيد. وقت براي بررسي يادداشت­ ها هست! اگربه جاي ديگري نگاه كنيد، مصاحبه شونده ناراحت خواهد شد. اگر دقيق گوش كنيد، نكته­ هاي جالب و غيرمنتظره­اي به دست خواهيد آورد. مصاحبه شونده ممكن است به چيزي اعتراف كند يا موضوعي را قبول كند.

مصاحبه تلويزيوني دو نوع است: مصاحبه سخت خبر و نرم خبر

 1-برخوردي: مودبانه اما محكم است و حالت جدي و برخوردي دارد.

2- غافلگيرانه: نوعي مصاحبه برخوردي است كه شخص، حاضر به مصاحبه با شما نيست و از دست شما فرار مي­كند.

3- ويژه: معمولاً مصاحبه زنده است كه بيشتر از حد معمول طول مي­ كشد و در برنامه­ هايي مثل گفتگو و برنامه ­هاي ويژه خبري با سياستمداران و اشخاص مهم انجام مي­شود.

 1- مصاحبه با چهره ­هاي خبرساز: مصاحبه با كسي مثل مامور آتش نشاني كه كار فوق ­العاده ­اي انجام داده يا كسي كه در حادثه ريزش معدن حضور داشته است.

2- مصاحبه با چهره ­هاي معروف: مصاحبه با كساني­كه براي مردم شناخته شده­اند،مثل هنرمندان و ورزشكاران 

مصاحبه هاي راديو - تلويزيوني[1]

در مصاحبه­ های تلویزیونی استفاده از زبان بدن، متناسب و بجا، لازم است و حتی بخش مهمی از کار مصاحبه و ایفای نقش هنرپیشگی به معنای حرفه­ ای ­تر آن است؛ شما در مصاحبه مطبوعاتی وقتی ژست تعجب به خود می­ گیرید، فقط پیام خود را به مصاحبه شونده منتقل کرده، او را تحت تاثیر قرار می ­دهید، اما در یک مصاحبه تلویزیونی این حرکت هم برای او و هم برای مخاطب دارای پیام است. در مصاحبه تلویزیونی یک لبخند و گاه یک حالت در لب­ها و صورت ممکن است کل فرایند مصاحبه و پیام مصاحبه شونده را به تمسخر بگیرد. در مصاحبه تلویزیونی تکان دادن دست ­ها، دست به- سینه نشستن، روی دست­ ها تکیه کردن، دست را روی چانه قرار دادن، دست­ها را به هم قلاب کردن، با تعجب نگاه کردن، لبخند زدن، تکیه دادن به صندلی یا مبل، بدن را به جلو خم کردن، توی چشمان مصاحبه شونده نگاه کردن، به دوربین نگاه کردن و … بجا و بموقع، لازمه حرفه مصاحبه ­گری است.

در مصاحبه رادیویی، صوت و صدا نقش مهمی ایفا می­کند. لذا از فاکتور صدا استفاده کنید. وقتی تعجب می­ کنید بکار بردن یک کلمه “عجب ” می­تواند تا حدودی کمبود تصویر را جبران کند و البته تن صدا مهم است. استفاده از صدایی که یکنواخت نیست، فراز و فرود دارد و به دل می ­نشیند، بخشی از این خصلت­ ها، ذاتی و بخشی اکتسابی و قابل فراگیری و تمرین است.

خبرنگار تمام این نقش­ ها را بازی می ­کند که بتواند از مصاحبه شونده بهتر بازی بگیرد. پس یادتان باشد که نقش اول را به او بدهید. فراموش نکنید مصاحبه شما را می­ بینند، می­ شنوند و مي ­خوانند تا از نظرات مصاحبه شونده بهره ببرند، پس او را برجسته کنید. به قولی، مثل عکاس­ ها و تصويربرداران متواضع باشید، سوژه را برجسته می­ کنند درحالیکه خودشان پشت دوربین سنگر گرفته­ اند. درون فيلم و عکس وجود دارند، اما دیده نمی ­شوند!

شکل و شمايل مصاحبه [2]

قبل از شروع مصاحبه به مصاحبه شونده بگوييد به شما نگاه كند نه به دوربين! حتي اگر رو به دوربين چيزي گفت، مصاحبه را تكرار كنيد و از او بخواهيد فقط به شما نگاه كند. در مصاحبه ضبطي به مصاحبه شونده بگوييد چه زماني دوربين روشن مي­شود. بعد اسم و عنوان او را بپرسيد. همچنين از او بپرسيد چطور بايد او را صدا بزنيد، با اسم خودماني يا رسمي؟ ابتداي مصاحبه ضبطي مي­ توانيد بگوييد: شما مي­دانيد كه اين مصاحبه براي شبكه فلان ضبط مي­شود» با اين كار مصاحبه شونده بعداً نمي ­تواند ادعا كندكه خبر نداشته دوربين روشن است! از ديگر مواردي که بايد در مصاحبه رعايت شود عبارتند از:

شیوه های اصولی انجام یک مصاحبه حرفه ای[4]

از کجا باید شروع کرد؟ قبل از هر چیز باید یک موضوع داشته باشیم که اصطلاحاً خبرنگارها از آن به عنوان سوژه یاد می ­کنند. يک سوژه خوب بايد تازه، بکر، آموزش دهنده، اطلاع رسان و یا سرگرم کننده باشد، به یک ابهام عمومی پاسخ دهد، نسبت به یک رویداد واقع شده یا در حال وقوع آگاهی دهد، نهایتاً مخاطب پسند باشد.

اکنون باید یک نفر را پیدا کنیم تا سوژه ما تکمیل شود. بهترین مصاحبه شونده چه کسی است ؟ فردی که :

۱- حاضر باشد با ما مصاحبه کند.

۲- مطلع باشد و بخواهد اطلاعاتش را در اختیار ما قرار دهد.

۳- بهترین گزینه برای پاسخگویی به سوال­ ها و موضوع مورد بحث باشد.

۴- اگر چه لزوماً مشهورترین افراد همیشه بهترین افراد برای انجام مصاحبه نیستند اما فراموش نکنید که شهرت از جمله ارزش ­های مهم خبری است

۵- قصد فریب مصاحبه کننده را نداشته باشد.

 مرحله بعد طراحی سوال است. سوال ها مهمترین ابزار مصاحبه هستند، لذا باید هوشمندانه طراحی شوند. از جمله ویژگی­های سوال خوب این است که کوتاه، ساده و روشن باشد. فرایند طراحی سوال بر دو محور اساسی شکل می­ گیرد: محتوا و شکل؛ محتوای سوال­ها را میزان تسلط شما به موضوع مصاحبه و تلاشی که برای بدست آوردن اطلاعات قبل از شروع مصاحبه انجام می­ دهید، تعیین می ­کند؛ پس قبل از رفتن به سمت مصاحبه شونده، کار تحقیق را شروع کنید. به لحاظ شکلی، سوال ­ها را به طور کلی به دو گروه تقسیم می­کنند: سوا ل­هایی که تشویق کننده بحث و گفت ­وگو هستند و سوال ­هایی که باعث توقف گفت ­و­گو می­ شوند.

­

- سوال­ های باز[5]: سوال های باز چراغ سبز[6] یک گفت ­وگو هستند. و معمولاً سه عنصر از شش عنصر خبری در طراحی آن نقش دارند؛ «چه؟ چرا؟ چگونه یا چطور»[7] در سوال­ های باز مصاحبه شونده را محدود نمی­ کنیم ویا به عبارت دیگر به مصاحبه شونده اجازه می­دهیم که هر چه دل تنگش می­خواهد بگوید. این گونه سوال­ها، مصاحبه شونده را تشویق می­ کند که به شرح و توصیف موضوع بپردازد ،سوال­ های باز، جواب توضیحی و مفصل می ­طلبند.

- سوال­ های بسته[8]: بر عکس سوال ­هاي باز، سوال­های بسته چراغ قرمز[9] لحظه ­ای هستند. مصاحبه شونده می­تواند در جواب بگوید: بله یا خیر و یا جواب کوتاه بدهد. سوال­ های بسته بیشتر پیرامون حقایق و ایده ­هایی مطرح می­شوند، که جواب کوتاه می ­طلبند. سوال به گونه ­ای طراحی شده است که عملاً به بن بست ختم می ­شود و مصاحبه شونده را موظف به پاسخ قاطع و مشخص می­کند.

- از نظر شکل، نوع سوم سوال هم وجود دارد که اصطلاحاً به آنها سوال­ های دو وجهی[10] می­گویند. به طور مثال:

- آیا شما در انتخابات ریاست جمهوری شرکت می­کنید؟ نگران نیستید که رد صلاحیت شوید؟

- چه شد که تصمیم گرفتید در این فیلم بازی کنید؟ آیا رقم کلان پیشنهادی شما را وسوسه کرد؟

اشکالی که به این گونه سوال ­ها وارد می­کنند این است که در جریان آن دست مصاحبه شونده برای جواب دادن تنها به یک بخش از سوال باز است و مصاحبه شوندگان حرفه ­ای در چنین مواقعی سعی می­کنند از تله خبرنگاران (با پاسخ ندادن به بخشی که برایشان سخت است) بگریزند. سوال ­های دو وجهی در مواقعی نیز منجر به گیج شدن مصاحبه شونده غیر حرفه ­ای می­شود.

اگر سوال ­های مصاحبه­ های حرفه­ ای را تجزیه و تحلیل کنید حتماً این تقسیم بندی سه ­گانه را در آن خواهید دید لذا یک مصاحبه خوب متشکل از سوال­ های بسته، باز و دو وجهی است که باید هر یک هوشمندانه و متناسب در جای خود بکار گرفته شود. البته پرسیدن سوال­ها و چیدمان آن بر دو محور کلی­تر قرار می­گیرد که آن را ساختاربندی یا سبک مصاحبه هم می­  توان نام­گذاری کرد. این دو سبک که به نظر می­رسد از سبک­ های کلاسیک خبری الهام گرفته به سبک مصاحبه قیفی[11] و سبک قیف وارونه[12] معروفند.[13]

ﺟﻠﺐ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﻩ[14]

در انجام مصاحبه يک طرف قضيه مصاحبه کننده (خبرنگار) است و طرف ديگر مصاحبه شونده،‌ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪﻩ ﻭ ﺟﻠﺐ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺍﻭ ﺍﺯ ﭘﯿﺶﻧﯿﺎﺯﻫﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﺳﺎﺧﺖ ﮔﺰﺍﺭﺵﻫﺎﯼ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ و مستندهاي خبري ﺍﺳﺖ. ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ ﺑﺎ ﺭﻭﺵﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻭ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﯾﻢ. ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﭘﺪﯾﺪﻩ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﯽﺁﯾﻨﺪ. ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﯼ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺣﺴﺎﺱ ﻭ ﺑﺎﺍﻫﻤﯿﺖ ﺍﺳﺖ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﺮﻭﺯ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ، ﺩﺭ ﮐﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬﺍﺭﺩ. ﺧﯿﻠﯽﻫﺎ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻭ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺭﺍ ﮐﺎﺭﯼ "ﭘﯿﺶ ﭘﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ" ﻣﯽﺧﻮﺍﻧﻨﺪ. ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ، ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺍﺯ ﺳﺘﻮﻥ ﻓﻘﺮﺍﺕ ﯾﮏ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﯾﺎ ﯾﮏ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺧﻮﺏ ﺍﺳﺖ. ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺁﺩﻡﻫﺎ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺑﯿﻦ ﻫﺮﺍﺱ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺮﻓﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺩﯾﺪ ﺩﻭﺭﺑﯿﻦ ﻣﯽﺯﻧﻨﺪ، ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻭﺭﺑﯿﻦ ﺍﺯ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﺁﻥ ﺍِﺑﺎ دارند ﻭ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮﻑ ﻧﻤﯽﺯﻧﻨﺪ ﻭ ﻧﻤﯽﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮﺭﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ. ﺷﺨﺼﯿﺖ، ﮔﻮﺵ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺧﺒﺮﯼ ﺍﺳﺖ؛ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪﻫﺎﯼ ﺑﯿﻨﻨﺪﻩ، ﺷﻨﻮﻧﺪﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﮔﻮﺵ ﻣﯽﺩﻫﺪ. ﺍﻣﺎ ﭼﻪ ﺍﺻﻮﻟﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﺁﺩﻡﻫﺎ ﺭﺍ ﺟﻠﻮﯼ ﺩﻭﺭﺑﯿﻦ ﮐﺸﺎﻧﺪ؟

ﺗﺤﻘﯿﻖ، ﺭﮐﻦ ﺍﺳﺎﺳﯽ: ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﻭ ﺗﻌﺎﻣﻼﺕ ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ ﺧﻮﺩ نگاه کنيم ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺭﻭﺯ ﻣﺎ ﭘﺮ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺕ. ﮐﻤﯽ ﺩﯾﺮ ﺑﻪ محل کار ﺑﺮﺳﯿﻢ، ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺎﺯﭘﺮسي ﻭ ﺗﺤﻘﯿﻖ مدير ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﺩﯾﺮ ﺁﻣﺪﻩﺍﯾﻢ، ﮐﺠﺎ ﺑﻮﺩﻩﺍﯾﻢ؟ ﻣﺜﻼً، ﺍﮔﺮ کسي ﺑﺮﺍﯼ ﺧﻮﺍﺳﺘﮕﺎﺭﯼ برويد، ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﯽﮐﻨد ﻭ ﺍﺯ ﺁﺩﻡﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ فرد ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾد. ﻫﻤﻪ ﺍﯾﻦﻫﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻣﯽﺍﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰﯼ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺭﻭﺵﻫﺎ ﻭ ﺗﺮﻓﻨﺪﻫﺎﯼ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻧﻤﯽﺩﺍﻧﯿﻢ، ﻭﻟﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ، ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﯾﮏ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎﺭ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺕ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﯽﺩﻫﯿﻢ. ﺣﺎﻻ ﻭﻗﺘﯽ ﺣﺮﻑ ﺍﺯ ﺳﺎﺧﺖ ﻓﯿﻠﻢ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﻣﯽﺁﯾﺪ، ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻭ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﺁﺩﻡﻫﺎﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺘﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﯽ ﮐﺎﺭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺩﻫﺪ.

ﺧﺒﺮﻧﮕﺎﺭ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺧﻮﺏ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﻃﺮﺍﺣﯽ ﮐﻨﺪ. ﻣﺜﻼً، ﺑﺎ ﭼﻪ ﺁﺩﻡﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﻨﺪ؛ ﭼﻮﻥ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺎ ﺁﺩﻡﻫﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻭ ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮﻕ ﺩﺍﺭﻧﺪ. ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﮐﻨﻨﺪﻩ ﭼﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﭼﻪ ﺳﻮﺍﻻﺗﯽ ﺍﺯ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﻩ ﺑﭙﺮﺳﺪ؟ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ­ﺭﯾﺰﯼ براي ﺍﯾﻦ کارها ﺍﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺭﮐﻦﻫﺎﯼ ﯾﮏ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﻮﺏ ﺍﺳﺖ. ﻫﺮ ﻗﺪﺭ ﺟﻮ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﻩ ﺧﻮﺩﻣﺎﻧﯽ ﻭ ﺭﺍﺣﺖ ﮐﻨﯿﻢ، ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺧﻮﺏ ﻣﯽﺷﻮﺩ. ﺩﺭ ﺿﻤﻦ، ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺑﺤﺚ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺭﻭﯼ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻭ ﺩﻭﺭﻩ ﻋﻤﻠﯽ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﺩ. ﻣﺜﻼً، ﺍﮔﺮ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﺍﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﯿﻦ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺍﺳﺖ، ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘﯽ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﺑﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﻮﺍﻥ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎﻓﻪﻫﺎﯼ ﺍﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺭﺍ ﺑﺴﺖ. ﻭﻟﯽ ﺍﮔﺮ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺤﺘﻮﯾﺎﺗﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﺭﺑﺮﺍﻥ ايراني ﺍﯾﻨﺘﺮﻧﺖ درﭘﯽ ﺁﻧﻨﺪ، ﺍﯾﻦ ﻧﯿﺎﺯ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻠﻤﯽ ﻭ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺩﺍﺭﺩ. ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﯿﻦ، ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﻭﺍﺭﺩﻧﺪ ﻧﯿﺎﺯ ﺍﺳﺎﺳﯽ ﯾﮏ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻭ ﯾﺎ ﯾﮏ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﺳﺖ. ﺧﺒﺮﻧﮕﺎﺭ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺍﺣﺖ ﮐﺮﺩﻥ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ، ﻧﻤﯽﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺭﺍ ﻓﺮﯾﺐ ﺑﺪﻫﺪ. ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺍﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﺎ ﻫﺸﯿﺎﺭﺗﺮ ﺍﺯ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺎﺭﯼ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻭ ﯾﺎ ﻓﯿﻠﻢ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻧﯿﻤﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ .

ﺍﯾﺠﺎﺩ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ، ﺟﻠﺐ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ، ﺩﺭﮎ ﻃﺮﻑ ﻣﻘﺎﺑﻞ، ﺍﻫﻤﯿﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻭ ﻭﺍﺭﺩ ﺑﻮﺩﻥ ﺑﻪ ﺳﻮﮊﻩ ﺍﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺍﺻﻞﻫﺎﯾﯽ ‌ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮﺏ در مصاحبه ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .

ﺁﻏﺎﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ: ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﯾﻦﻫﺎ، ﻃﺮﺡ ﺳﻮﺍﻻﺕ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﻮﺏ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬﺍﺭ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ، ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﻮﺍﻝ ﺣﮑﻢ ﺁﺧﺮﯾﻦ ﺳﻮﺍﻝ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ. ﻭﻟﯽ ﺩﺭ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺳﻮﺍﻝ ﺍﻭﻝ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﺟﻮ ﺑﯿﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﻩ ﻭ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﻮﺍﻝ، ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﻩ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻧﺎﺭﺍﺣﺘﯽ ﻧﮑﻨﺪ. ﺩﺭ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻮﺍﻗﻊ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻣﯽﺍﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺭﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﮔﯿﺮ ﻣﯽﺁﻭﺭﯾﻢ، ﻭﻟﯽ ﺩﺭ ﻟﺤﻈﺎﺕ ﺍﻭﻟﯿﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ دست مي دهيم؛ چون نتوانسته ­ايم اعتمادش را جلب کنيم.

ﺑﺎ ﺁﻥﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺁﻏﺎﺯ ﯾﮏ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻠﯿﺸﻪﺍﯼ ﻭ ﺑﯽﻣﺰﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﻭ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺻﻼً ﺩﺭ ﺟﺮﯾﺎﻥ ﺗﺪﻭﯾﻦ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻧﮑﻨﯿﻢ، ﻭﻟﯽ ﻣﺠﺒﻮﺭﯾﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﯾﻢ. ﻣﺜﻼً، ﻭﻗﺘﯽ ﺑﺎ يک معتاد ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﯽکنيد ﺳﻮﺍﻝ ﺍﻭﻟﻢ ﺍﯾﻦ ﺑاشد: ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﻮﺩﺕ ﺑﮕﻮ، ﭼﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺭﺍ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﯼ؟ ﺭﻭﺯﻫﺎﯼ ﺟﻤﻌﻪ ﭼﻪ ﮐﺎﺭﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﻧﺰﺩﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﺩﻭﺳﺖ ﺗﻮ ﮐﯿﺴﺖ؟ ... ﺍﯾﻦﮔﻮﻧﻪ آن فرد ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺷﺮﻣﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻠﻮﯼ ﺩﻭﺭﺑﯿﻦ ﺑﻮﺩﻥ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺁﺭﺍﻣﺶ مي­کند.

ﺟﻠﺐ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ: ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻭﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭﭼﻮﺏ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻭﻣﻮﺿﻮﻉ، ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺍﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻠﺐ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ مصاحبه- ﺷﻮﻧﺪﻩ ﺍﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺍﺻﻮﻝ ﮐﺎﺭﯼ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ. ﭼﻪ ﻣﻬﺎﺭﺗﯽ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭﻋﻤﺮﺵ ﻓﻘﻂ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻥ ﺑﻮﺩﻩ، ﺟﻠﻮﯼ ﺩﻭﺭﺑﯿﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﯿﻢ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺮﻑ ﺯﺩﻥ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﻨﯿﻢ؟ شايد ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺩﺭ ﺟﺮﯾﺎﻥ ﺳﺎﺧﺖ گزارش يا ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺷﺪﻩ باشيد. ﻣﺜﻼً براي ساخت مستندي درباره اعتياد، که ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﺍﯼ گزارشﺗﺤﻘﯿﻖ ﻭ ﻫﻢﺯﻣﺎﻥ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭘﯿﺪﺍ کنيد. ﺗﺼﻮﺭﺵ ﺳﺨﺖ ﻧﯿﺴﺖ، ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﺁﺩﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻫﺮﻭﺋﯿﻦ ﻣﯽﮐﺸﺪ. ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺫﻫﻦ اﺳﺖ، ﻭﻟﯽ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ.

ﺩﺭﮎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪﻩ: ﺧﯿﻠﯽﻫﺎ، ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺁﺩﻡﻫﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺩﺭ ﺫﻫﻨﺸﺎﻥ ﺑﯿﻦ ﺍﻗﺸﺎﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮﻕ ﻗﺎﺋﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﺪ ﺍﮔﺮ ﺍﯾﻦ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﺯ ﻃﺒﻘﻪ ﻓﻘﯿﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻣﺜﻼً، ﮐﺎﺭﮔﺮ، متکدي ﻭ ﯾﺎ ﻣﻌﺘﺎﺩ ﻭ... ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ- ﮐﻨﻨﺪﻩ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮﺩ. ﺍﯾﺠﺎﺩ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺷﯿﻮﻩﻫﺎﯼ ﺧﻮﺏ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﻠﺐ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺍﺳﺖ. ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﻩ ﺭﺍ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺁﺭﺍﻡ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﮐﻨﺪ ﻗﺼﻪﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﻭﺳﺘﺶ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﻣﯽﮔﺬﺍﺭﺩ ﻧﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎﺭ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ، ﺣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺖ ﮔﺰﺍﺭﺵ، شما ﺩﺭ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻮﺍﻗﻊ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺩﻭﺳﺖ، ﻫﻢﺩﻝ ﻭ ﻫﻢﯾﺎﺭ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺷﻮﻧﺪﻩﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﺑﺎﺯﯼ ﻣﯽﮐﻨﯿد.

پژوهش خبری // گروه رسانه

------------------------------