ساعاتی بعد از اعلام فرمان اجرایی رئیس جمهور آمریکا، پلیس با حضور در فرودگاه‌ها مانع از ورود آوارگان و اتباع خارجی هفت کشور مشمول این فرمان شد و در مواردی هم آنها را بازداشت کرد. در پی این اقدام هزاران آمریکایی معترض در فرودگاه‌های نیویورک، شیکاگو، لس آنجلس، سیاتل، نیوجرسی، ویرجینیا، دنور، پورتلند، سانفرانسیسکو و ... تجمع کردند و شعار «آنها را راه دهید» سر دادند. گروهی از وکلا هم اقدامات حقوقی برای جلوگیری از اجرای دستور ترامپ را آغاز کردند.[1] اعتراضات به حکم ترامپ، هرج و مرج بی‌سابقه‌ای در آمریکا ایجاد کرده است که کماکان ادامه دارد. بر اساس نظرسنجی رویترز و مرکز افکارسنجی ایپسوس کمتر از یک سوم مردم آمریکا معتقدند دستور اجرایی رئیس‌جمهور این کشور درباره منع صدور روادید برای اتباع هفت کشور اسلامی «ایمنی بیشتری» برای آنها به همراه می‌آورد.[2]

در مقابل کفه سنگین مخالفان حکم ترامپ، کسانی هم هستند که از این حکم دفاع می‌کنند. به باور آنان صدور این فرمان مانع بروز ناامنی در آمریکا و تکرار حوادث تروریستی پاریس و آلمان در این کشور می‌شود. حامیان ترامپ بی‌توجهی دولت بوش به این مسئله را موجب وقوع حادثه 11 سپتامبر عنوان می‌کنند.[3]

مقامات

دمکرات‌ها به عنوان اصلی‌ترین مخالفان حکم، صدور این نوع فرمان‌ها را خیانت به ارزش‌های آمریکایی عنوان می‌کنند.[4]آنها سیاست ترامپ را از نظر اخلاقی، زشت و مایه انزجار می‌دانند و معتقدند این فرمان به مثابه جان‌بخشی به داعش و در نهایت موجب کشته شدن آمریکایی‌‌‌ها می‌شود.[5] به گفته مولتون، عضو دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا ترامپ هیچ درکی از ارزش‌های آمریکا ندارد و به دنبال دفاع از قانون اساسی این کشور نیست. چاک شومر، رهبر اقلیت سنا که اعتراضات وی به این حکم، واکنش ترامپ را نیز در پی داشته است،‌ در بیانیه‌ای نوشت: امشب اشک بر گونه‌های مجسمه آزادی سرازیر است، زیرا سنت بزرگ آمریکا یعنی استقبال از مهاجران که از ابتدا در آمریکا وجود داشته تضعیف شده است. [6] چند نماینده دموکرات مجلس نمایندگان هم در اعتراض به بازداشت مسافران مشمول فرمان اجرایی رئیس جمهور، به معترضان پیوستند و تاکید کردند این اقدام دونالد ترامپ با ارزش‌های انسانی همخوانی ندارد. برنی سندرز نیز در توییتر خود نوشت: «فرمان اجرایی ترامپ مبنی بر ممنوعیت ورود به ایالات متحده آمریکا لکه ننگی بر تمام چیزهایی است که آمریکا به آنها معتقد است.»[7] همچنین نانسی پلوسی و چاک شومر رهبر اقلیت دمکراتها در مجلس نمایندگان آمریکا و سنا با شرکت در تظاهرات ضد فرمان اجرایی دونالد ترامپ از وی خواستند فرمان غیر قانونی و غیر اخلاقی خود را پس بگیرد.[8]

چندین نماینده جمهوری‌خواه هم به همکاران دمکرات خود پیوسته‌اند. مک کین، رئیس کمیته نیروهای مسلح سنای آمریکا شرایط را بسیار گیج کننده توصیف[9]و در بیانه‌ای به همراه گراهام دیگر عضو جمهوری‌خواه مجلس سنای آمریکا تصریح کرد فرمان رئیس جمهور در منع ورود شهروندان هفت کشور اسلامی به آمریکا می‌تواند نتایج معکوس برای امنیت ملی آمریکا داشته باشد.[10] کوئز، نماینده نیویورک تصمیم ترامپ را در تضاد با ارزش‌های آمریکا خواند و تاکید کرد امکان ندارد ما به گذشته و تاریخ سیاهمان بازگردیم.[11] باب کورکر، رئیس جمهوری‌خواه کمیته روابط خارجی سنا هم خواستار تجدید نظر دونالد ترامپ در خصوص این حکم شد.[12]

از سوی دیگر دادستان‌های کل16 ایالت کالیفرنیا، نیویورک، پنسیلوانیا، واشنگتن، ماساچوست، هاوایی، ویرجینیا، ورمونت، اورگن، کنتیکت، نیومکزیکو، آیووا، مین، مریلند، ایلینوی و منطقه کلمبیا «هرج و مرجی» را که این فرمان ایجاد کرده است، محکوم کردند.[13]

باراک اوباما رئیس جمهور پیشین آمریکا،[14]هیلاری کلینتون رقیب دمکرات ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری،‌[15]مادلین آلبرایت، وزیر امورخارجه دولت بیل کلینتون،[16]فرماندار واشنگتن،[17]شهردار بوستون، فرماندار ویرجینیا، معاون فرماندار کالیفرنیا،[18]و آرنولد شوارتزنگر، فرماندار سابق کالیفرنیا[19]نیز مخالفت خود را با این دستور جنجالی اعلام کردند.

بیش از صد نفر از مقامات امنیت ملی آمریکا هم در نامه‌ای به ترامپ یادآور شدند این دستور نه تنها جان ده‌ها هزار نفر را در معرض خطر قرار می دهد، بلکه سبب ایجاد بحرانی در آمریکا خواهد شد که در طولانی مدت،‌ به امنیت ملی این کشور آسیب می‌رساند.[20] حدود 900 نفر از مقامات وزارت خارجه آمریکا هم با امضای یک بیانیه داخلی از دستور اجرایی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور این کشور درباره مهاجران انتقاد کردند.[21]

پس از گسترش اعتراضات، یک قاضی فدرال به افرادی که با روادید معتبر وارد آمریکا شده‌اند، اجازه داد موقتاً در این کشور بمانند.[22]رینس پریباس، رئیس کارکنان کاخ سفید اعلام کرد این دستور شامل افراد دارای گرین کارت نمی‌شود.[23]رئیس جمهور آمریکا هم ضمن برکناری سرپرست وزارت دادگستری به علت مخالفت با اجرای این حکم،[24] گفت واشنگتن پس از اجرای سیاست‌های امنیتی طی 90 روز آینده، صدور روادید برای همه کشورها را از سر خواهد گرفت.[25]

“ واکنش‌های خارجی

متحدان غربی آمریکا

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا- فدریکا موگرینی: ما اروپایی‌ها از تاریخ اندوه بارمان آموختیم که همه انسان‌ها در ابتدا و قبل از هر چیز، از حقوق مسلم برخوردار هستند.[26]

انگلیس- دفتر نخست‌وزیری: نخست‌وزیر انگلیس با محدودیت‌های وضع‌شده بر مهاجران توسط دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا موافق نیست و در صورت تاثیرگذاشتن آنها بر اتباع انگلیس، مداخله خواهد کرد. ما با این نوع رویکرد موافق نیستیم.[27] وزیر امور خارجه: دستور اجرایی رئیس جمهور آمریکا سیاستی بسیار جنجالی است که باعث ناراحتی شده است و من تکرار می‌کنم این رویکردی نیست که انگلیس اتخاذ خواهد کرد.[28] حدود دو میلیون شهروند انگلیسی هم طوماری اینترنتی را مبنی بر ممنوعیت ورود ترامپ به کشورشان امضا کرده‌اند.

آلمان - صدراعظم آلمان: مبارزه لازم و تعیین کننده با تروریسم، امری قابل توجیه است، اما به هیچ وجه موجب وارد آوردن اتهام کلی ضد مردمی که دین و باور خاصی دارند یا آنهایی که متعلق به اصل و تبار خاصی هستند، نمی‌شود. این اقدام با اصول و مبانی کمک‌های بین المللی به پناهجویان و نیز همکاری‌های بین‌المللی مغایرت دارد.[29] وزیر امور خارجه آلمان، پشتیبانی از مردم آزاردیده و پذیرش آوارگان را از ارزش‌های جهانی خواند که آمریکا با این ارزش‌ها سنجیده خواهد شد.[30]

فرانسه - رئیس جمهور ضمن تاکید بر ارزش‌های اروپایی، از اظهارات و سیاست‌های رئیس جمهوری جدید آمریکا انتقاد کرد.[31] وزیر امور خارجه: پذیرش پناهندگانی که از جنگ فرار می‌کنند، بخشی از وظایف ماست و ما باید به گونه‌ای عمل کنیم که این کار عادلانه، درست و با همبستگی انجام شود. این تصمیم جز اینکه ما را نگران کرده، حاصلی نداشته است.[32] دولت فرانسه امیدوار است حکم دونالد ترامپ لغو شود.[33]کاربران فرانسوی هم شبکه‌های اجتماعی در واکنش به فرمان رئیس جمهور آمریکا ضد مهاجران، از این کشور خواستند مجسمه آزادی را پس دهد.[34]

کانادا - جاستین ترودو، نخست‌وزیر: به همه کسانی که از پیگرد، تروریسم و جنگ گریخته‌اند می‌گویم کانادایی‌ها از شما بدون توجه به مذهبتان استقبال می‌کند؛ تنوع قدرت ماست؛ به کانادا خوش آمدید.[35]

ایتالیا - وزیر امور خارجه: دیدگاه ما از دیدگاه ترامپ متفاوت است و تاکنون معلوم شده است که دیدگاه ما در زمینه امنیت موفق بوده است.[36] رئیس مجلس نمایندگان ایتالیا: این موارد، علائمی هشدار دهنده هستند که با خطر اقدامات تلافی‌جویانه همراه است.[37]

اتریش- رئیس جمهور و وزیر امور خارجه دستور دونالد ترامپ را تبعیض‌آمیز دانستند و از آن انتقاد کردند.[38]

سوئیس- وزیر امور خارجه دستور رئیس جمهور آمریکا را برخلاف کنوانسیون ژنو دانست.[39]مردم سوئیس نیز همچون انگلیسی‌ها در طوماری اینترنتی خواستار ممنوعیت ورود ترامپ به سوئیس شدند.[40]

هلند- نخست وزیر:‌ مهاجران صرف‌نظر از پیشینه یا مذهبشان، سزاوار مکانی امن هستند.[41]

دانمارک- وزیر امور خارجه گفت تصمیم آمریکا، غیرمنصفانه بوده است. [42]

سوئد- وزیر امور خارجه از تصمیم دونالد ترامپ انتقاد کرد. [43]

اما در بین این مخالفت ها، مقامات لهستان و چک از تصمیم ترامپ حمایت کردند؛ شاید به این دلیل که می‌خواهند او را برای تداوم حمایت از کشورشان ترغیب کنند.[44] 

کشورهای مشمول حکم

ایران: بیانیه وزارت امور خارجه: اقدام نسنجیده دولت آمریکا، با اعمال تبعیض جمعی علیه شهروندان کشورهای اسلامی، شکاف‌ها و گسل‌هایی را که افراطیون تروریست برای سربازگیری و فریفتن جوانانِ به حاشیه رانده شده، از آن استفاده می‌کنند عمیق‌تر می‌کند و زمینه‌های سوءاستفاده برای ترویج خشونت و افراط را تقویت می‌نماید. تصمیم دولت ایالات متحده با هدف قرار دادن مردم ایران و توهین آشکار به تمامی آحاد این ملت بزرگ، بی اساس بودن ادعاهای دیرینه ایالات متحده مبنی بر دوستی با مردم علیرغم اختلاف با دولت ایران را به نمایش گذاشته و نشان از کینه گروهی در حاکمیت آمریکا و محافل تأثیرگذار داخلی و خارجی آن نسبت به همه ایرانیان در سراسر جهان دارد. دولت جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از حقوق شهروندان خود تا زمان برطرف شدن محدودیت‌های توهین‌آمیز ایالات متحده علیه اتباع ایران، اصل عمل متقابل را اجرا می‌نماید.[45]

رئیس جمهور:‌ اینکه رئیس جمهور کشوری تصور کند، اگر روادید کشورش را برای مردم چند کشور ممنوع کند، می‌تواند میان انسان‌ها فاصله بیندازد، اشتباه است البته از کسانی که به تازگی به وارد عالم سیاست شده‌اند، بیش از این انتظار نمی‌رود و تا خود و اطرافیانش بخواهند این مسائل را درک کنند، زمان زیادی طول می‌کشد و خسارت های زیادی به مردم کشور خود و سایر ملت‌های جهان وارد خواهند کرد. دولتمردان و مسئولان امریکا سال‌ها شعار می‌دادند که ما با دولت ایران مخالف هستیم، اما دوست مردم این کشوریم، اما امروز به وضوح پرده از این دورویی برداشته شده و کسانی که شعارشان در دنیا، عدم تبعیض است، این اقدام غلط را که اساس آن برمبنای تبعیض انسان‌ها و زیر پا گذاشتن حقوق آنهاست، انجام می‌دهند[46].

عراق: نمایندگان پارلمان عراق با اکثریت آراء به طرحی رای دادند که در آن از دولت این کشور خواسته شد در برابر دستور مهاجرتی رئیس جمهور جدید آمریکا، مقابله به مثل کند.[47]

حیدر العبادی، نخست وزیر عراق هم دستور ترامپ را مجازات کسانی دانست که با تروریسم مبارزه می‌کنند.[48]حیدرالعبادی گفت: روشی که این دستور صادر شد، خوب نبود و من نمی‌خواهم توهینی مشابه را به مردم آمریکا داشته باشم.[49]

یمن: دولت نجات ملی و جنبش انصارالله یمن، دستور ممنوعیت موقت سفر شهروندان این کشور به آمریکا را «غیرقانونی» خواندند. یک منبع آگاه در وزارت امور خارجه یمن اعلام کرد این وزارتخانه بر این نکته آگاه است که اتخاذ چنین اقدامی حق مسلم دولت آمریکا به شمار می‌رود، ولی یمن موکدا اعلام می‌دارد هرگونه تلاش برای متهم کردن یمن یا شهروندان این کشور به عنوان منبع احتمالی تروریسم اقدامی غیرقانونی و نامشروع به شمار می‌رود.[50] 

شخصیت‌ها، نهادها و شرکتها

دبیرکل سازمان ملل متحد از بستن مرزها در «توسعه یافته‌ترین کشورهای جهان» انتقاد کرد.[51] آنتونیو گوترش، با انتقاد از اقدام آمریکا به منع صدور روادید برای اتباع هفت کشور اسلامی گفت اقدامات کورکورانه که بر اطلاعات واقعی مبتنی نباشد، بی اثر خواهد بود.[52]

آژانس مهاجرت سازمان ملل و سازمان بین‌المللی مهاجرت، از دولت ترامپ خواستند به قربانی‌های جنگ و شکنجه همچنان پناه دهد: نیاز پناهندگان و مهاجران در سراسر جهان هیچ‌گاه بیشتر از حالا نبوده است و برنامه اسکان مجدد پناهندگان در آمریکا یکی از مهمترین‌ها در دنیا به حساب می‌آید.[53]

کمیسر حقوق بشر سازمان ملل متحد فرمان اجرایی دونالد ترامپ را غیرقانونی و نامشفقانه دانست.[54]

سازمان همکاری اسلامی نگرانی عمیق خود را در خصوص دستور رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد.[55]

دبیر کل اتحادیه عرب در خصوص محدودیت‌های توجیه‌ناپذیری که آمریکا برای ورود اتباع برخی کشورهای اسلامی به خاک آمریکا ایجاد کرده است، به شدت ابراز نگرانی کرد.[56]

رئیس کمیسیون اتحادیه آفریقا با انتقاد از تصمیم اخیر دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا تاکید کرد کشوری که در گذشته مردم کشورهای آفریقایی را به بردگی می‌گرفت، اکنون حاضر نیست آنها را به عنوان آواره و مهاجر بپذیرد.[57]

رهبر کاتولیک‌های جهان گفت: کسانی که می‌خواهند از مسیحیت در غرب دفاع کنند و از سوی دیگر علیه مهاجران و دیگر ادیان عمل می‌کنند دچار تناقض شده‌اند. این چیزی است که من در کتابها نخوانده‌ام ولی هر روز در روزنامه‌ها و تلویزیون می‌بینم.[58]

شورای مهاجران نروژ: محدود کردن ورود آوارگان و مهاجران اقدامی شرم‌آور در تاریخ آمریکاست. تصمیم ترامپ برای رها کردن افراد آسیب‌پذیر جهان بی‌حرمتی به ارزش‌های انسانی است.[59]

مدیر عامل فیس بوک ایالات متحده را سرزمین مهاجران نامید و افزود ما باید به این موضوع افتخار کنیم.[60]

گوگل، اپل و شرکت‌های بزرگ فناوری از دستور اجرایی دونالد ترامپ ابراز ناخشنودی کردند.[61] 183 نفر از کارکنان گوگل تحت تاثیر فرمان اجرایی دونالد ترامپ قرار گرفتند.[62]

استارباکس، شرکت قهوه‌خانه‌های زنجیره‌ای آمریکایی در واکنش به سیاست جنجالی رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد طی پنج سال آینده 10 هزار مهاجر در 75 کشور جهان و قبل از همه در آمریکا، استخدام می‌کند.[63]

انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی (یاتا) با انتشار بیانیه‌ای از دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا خواست هر چه زودتر درباره تدابیر بحث‌برانگیزی که برای محدود کردن مهاجرت به آمریکا اتخاذ کرده است، توضیحات روشنی ارائه کند تا آشفتگی‌هایی که برای شرکت‌های هواپیمایی و مسافران به وجود آمده است، برطرف شود.[64] 

“چند نکته‌ درباره فرمان اجرایی ترامپ

مهم‌ترین نکته در دستور اجرایی ترامپ، غایب بودن نام عربستان، اصلی‌ترین حامی مالی تروریسم در جهان است؛ کشوری که اتباعش حادثه‌ 11 سپتامبر را که اکنون آمریکایی‌ها به مدد آن شهروندان سایر کشورها را از ورود به کشورشان منع می‌کنند، رقم زدند. برخلاف مقامات کشورهای غربی، عربستان نه تنها هیچ واکنشی به حکم ترامپ علیه شهروندان هفت کشور مسلمان نشان نداد، بلکه در این مدت سرگرم رایزنی‌‌های نظامی و امنیتی با مقامات آمریکایی بود. شواهد نشان می‌دهد که ترامپ نمی‌خواهد منافع حاصل از روابط تجاری با کشورهایی همچون عربستان، ‌امارات متحده و‌ مصر را قربانی شعارهای امنیتی خود کند.

نکته دیگر این است که آمریکا به شش کشور از این هفت کشور (عراق، ‌سوریه، سودان،‌ لیبی، سومالی و ایران) دست‌اندازی کرده است. بی‌ثبات سوریه، اشغال عراق،‌ ‌حمله به لیبی، ‌بمباران سودان و سومالی، کودتا علیه دولت ایران و شلیک به هوایمای مسافربری این کشور، رهاورد اقدامات آمریکا در این کشورها بوده است. علاوه بر این آمریکا عربستان را در حمله به یمن مورد حمایت قرار داده است.

مقامات آمریکایی می‌گویند این حکم در واکنش به تیراندازی مرگبار سال 2015 در سان برناردینو، بمبگذاری در بوستون و حملات مختلف گروه‌های افراطی در اروپا وضع شده است.[65] این در حالی است که حملات تروریستی در آمریکا کار مهاجمان متولد آمریکا یا اتباع کشورهایی بوده که نامشان در فهرست ترامپ ذکر نشده است. حادثه 11 سپتامبر را اتباع عربستان، ‌مصر، ‌امارات متحده و لبنان رقم زدند. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد از سال 1975 تا 2015 عاملان مرگبارترین حملات تروریستی در خاک آمریکا اتباع چهار کشور مصر، عربستان سعودی، پاکستان و امارات عربی متحده بوده‌اند که نام آنها در فهرست سیاه ترامپ به چشم نمی‌خورد. در این مدت مصری‌ها 162آمریکایی؛ پاکستانی‌ها سه آمریکایی؛ اماراتی‎ها 314 آمریکایی و عربستانی‌ها 369 آمریکایی را کشته‌اند.[66]

تیراندازی در اورلاندو،‌ مرگبارترین حمله تروریستی در آمریکا بعد از 11 سپتامبر، کار عمر متین، افغان‌تبار متولد نیویورک بود. رضوان فاروق مهاجم سان برناردینو متولد شیکاکو بود. بمبگذاران مسابقات دو ماراتون در بوستون، چچنی‌تبار ساکن آمریکا بودند.

فواز جرجیس، کارشناس و استاد روابط بین‌الملل معتقد است رویکرد ترامپ در قبال کشورهای مسلمان دوگانه است؛ او در عین حال که بر مبارزه با داعش تاکید دارد، یک میلیارد و 300 میلیون مسلمان را با اسلام افراطی مرتبط می‌داند و همین هم موجب بروز مشکلات می‌شود و احساسات ضد آمریکایی را در سراسر جهان برانگیخته می‌کند.[67] این موضوع به نوعی می‌تواند تهدید کننده امنیت نظامیان آمریکایی در منطقه باشد. برخی سناتورهای آمریکایی نیز این حکم را نوعی خودزنی می‌دانند؛ به این معنا که می‌تواند بهانه‌ای برای گروه‌های افراطی مانند داعش برای جذب نیروی جدید باشد.[68]

علاوه بر مسائل امنیتی، این حکم می‌تواند بر دیگر حوزه‌های زندگی آمریکاییان از جمله آموزش تأثیر بگذارد. در همین ارتباط حدود 15هزار عضو هیئت علمی و دانشمند طراز اول ایالات متحده در طوماری اینترنتی ضمن یادآوری خدمات علمی و اطلاعاتی مهاجران به جامعه آمریکا، حکم ترامپ را به زیان آمریکا دانسته و از آن انتقاد کرده‌اند.

با توجه به پیامدهای ناشی از این حکم اکنون این دیدگاه مطرح است که بزرگترین خطر برای آمریکا، نه مهاجران بلکه شخص رئیس جمهور این کشور است. برخی کارشناسان بر این باورند که بحران منع ورود، حتی از بحران موشکی کوبا بدتر تلقی شده است. زیرا اکنون آمریکا رئیس جمهوری دارد که در تلاش برای نابودی قانون اساسی است.[69]

پژوهش خبری صدا وسیما//پژوهشگر: دارابی