انزوای عربستان در جهان اسلام
علمای برجسته اهل تسنن در کنفرانس «اهل سنت چه کسانی هستند» در گروزنی، وهابیت وسلفی گری تکفیری را از دایره اهل تسنن خارج کردند.
گروزنی مرکز چچن چهارم شهریور شاهد برگزاری نشستی با حضور 200 نفر از عالمان اهل سنت به ویژه مفتیان دانشگاه الازهر مصر بود که در صدر هیاتی به ریاست شیخ احمد الطیب رئیس الازهر در آن شرکت کرده بودند. علاوه بر «شیخ احمد الطیب»، شیخ «شوقی علام» مفتی مصر، «اسامه الازهری» مشاور عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور و «علی جمعه» مفتی سابق مصر که همگی از بزرگان مذهبی این کشور هستند نیز در این نشست شرکت کرده بودند.
همانطور که از عنوان این نشست پیداست عالمان و مفتیان برجسته اهل تسنن در این نشست با تشریح اصول مذاهب چهار گانه اهل تسنن تعریف جامعی از مذهب خود ارائه کردند که در آن تعریف وهابیت وسلفی گری تکفیری جایی نداشت.
یکی از نکات مهم این نشست که خشم مفتیان سعودی و وهابی را برانگیخت این بود که از هیچیک از مفتیان سلفی و وهابی سعودی و قطری برای شرکت در این همایش دعوت نشده بود.
از دیگر نکات مهم این نشست همانطور که گفته شد حضور هیاتی بلندپایه از دانشگاه الازهر مصر بود که بسیاری از کارشناسان در این ارتباط بر این نظرند که حضور چنین هیات بلندپایه ای در این نشست از یکسو بدون استقبال و یا خواسته عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر نبوده است که این مسئله برای سعودی ها بسیار معنادار است و از سوی دیگر حاوی این پیام است که محوریت اهل تسنن با الازهر است که همواره خط مشی میانه ای داشته است.
دعوت نکردن از وهابی ها برای شرکت در این نشست باعث شد تا محمد آل شیخ» از مفتیهای سعودی در باره این کنفرانس بگوید: مشارکت الازهر در کنفرانس گروزنی که عربستان را از اهل سنت خارج کرده است، تغییر رابطه با مصر را لازم میکند.
اما در چرایی برگزاری این نشست دو سوال مطرح است:سوال اول اینک چرا اهل تسنن در شرایط کنونی برگزاری چنین نشستی را ضروری دانسته است؟ سوال دوم اینکه چرا گروزنی برای چنین نشستی برگزیده شده است.؟
در باره سوال اول به نظر می رسد که اکنون اهل تسنن دریافته است که با عربستان به کمک دلارهای نفتی و تبلیغات و ایجاد مدارس دینی آئین اقلیت وهابیت را در سراسر جهان با نام اهل تسنن جازده است و ارتباط این آئین با تروریسم از یکسو باعث اسلام هراسی و از سوی دیگر به ضرر اهل تسنن تمام شده است بنابر این رهبران مذاهب چهار گانه اهل تسنن با شرکت در چنین نشستی نخست بر این موضوع که هیچگونه ارتباطی میان وهابی ها با مذاهب اهل تسنن وجود ندارد صحه گذاشتند. دوم اینکه رهبری عربستان بر جهان اسلام را نفی کردند. و سوم اینکه تلاش کردند از تکثیر وهابیت و گروههای تکفیری که در جوامع اهل تسنن رخنه کرده بودند جلوگری کنند.
اما در مورد سوال دوم باید گفت به نظر می رسد انتخاب گروزنی برای چنین نشستی هم بی ارتباط با طرح های آل سعود برای گسیل تکفیری ها به آسیای میانه نیست بنابر این چنین نشستی به ساکنان جوامع این منطقه حاوی این پیام است که آئین وهابی هیچ سنخیتی با اسلام ندارد تا از گرایش به سوی این آئین انحرافی در این منطقه جلوگیری شود.
اما در مورد پیامدهای احتمالی این نشست بر الازهر و روابط قاهره و ریاض هم بیان دو نکته ضروری به نظر می رسد: نکته اول / این اقدام الازهر در کوتاه مدت موجب آن خواهد شد که در کوتاه مدت در نوک پیکان حملات تبلیغاتی و انتقام جویانه وهابی ها قرار گیرد اما در بلند مدت با روشن شدن انحرافی بودن این آئین، وهابیت به حاشیه خواهد رفت نکته دوم / با توجه به اینکه شرکت الازهر در این نشست با استقبال عبدالفتاح السیسی بوده باید گفت تلاش های ریاض برای خریدن همراهی مصر در سیاست های ویرانگر آل سعود در منطقه نتیجه ای نداشته است.
در نهایت هم به نظر می رسد پس از شکست های اخیر عربستان در یمن و به بن بست رسیدن سیاست های طائفه گری و فتنه جویانه آل سعود در بحرین، سوریه و دیگر کشورهای اسلامی، اکنون شکست دیگری برای این کشور رقم خورد وآن اینکه آل سعود دیگر نمی تواند ادعای رهبری جهان اسلام را داشته باشد. با این اوصاف به نظر می رسد مرحله بعدی در جهان اسلام طرح این سوال باشد که آیا آل سعود که هیچ ارتباطی با جهان اسلام ندارد صلاحیت مدیریت اجرایی حرمین شریفین را دارد؟ یااینکه اداره این اماکن مقدس باید به نمایندگان واقعی جهان اسلام سپرده شود.
-------------------------------------
بررسی و تحلیل / رضا محمدمراد