ایران پل ورودی به بازار 400 میلیونی منطقه

بیش از شش هزار  کیلومتر مرز مشترک خشکی با کشورهای افغانستان، پاکستان،ترکمنستان، ترکیه ، اذربایجان، عراق و دو هزار و 700 کیلومتر مرز ابی در دریای خزر ، خلیج فارس و دریای عمان  ظرفیتی را پیش روی اقتصاد ایران گشوده که اگر درست از این موقعیت راهبردی بهره ببریم می توانیم در کنار روابط گرم سیاسی از مزیتهای سرشار اقتصادی این همجواری نیز بهر مند شویم.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما ؛  برخی تحلیلگران براین باورند تحریم های ظالمانه وضع شده برضد ایران ظرفیتی در این کشور ایجاد کرده که  تزریق سرمایه گذاری های جدید به آن ، غول اقتصاد ایران را بیدار می کند و ایران می تواند همان نقشی را در منطقه ایفاکند که قدرت اقتصادی المان در اروپا بر عهده دارد.

نیروی انسانی متخصص، ظرفیت ها و منابع طبیعی، انرژی ارزان قیمت روحیه خود باوری شکل گرفته در سالهای تحریم در کنار برنامه ریزی کلان اقتصادی در قالب اقتصاد مقاومتی  همگی ظرفیت هایی است که منجر به این نگاه تحلیگران به اقتصاد ایران شده است.

همجواری با کشورهایی همچون اذربایجان ، ترکمنستان وارمنستان به عنوان دروازه ورود به بازار 300 میلیونی  کشورهای اسیای میانه ، در کنار موقعیت جغرافیایی ایران به عنوان حلقه ارتباط  راه گذر شمال به جنوب و شرق به غرب  برای توسعه ترانزیت کالا ، سواپ (معاوضه) نفت و اتصال به شبکه های بین المللی  انتقال برق  و   همجواری با عراق ،پاکستان و افغانستان که طی چند ده اخیر به دلیل بحران های داخلی نیازمند خدمات فنی و مهندسی ایران برای بازسازی زیرساختهای اقتصادی  خود هستند   در کنار  همجواری با روسیه و ترکیه به عنوان پل ورود تجار  و بازرگانان ایرانی به اروپا بخشی از ظرفیت توسعه روابط اقتصادی با کشورهای همسایه است.

برخی همسایگان ایران هر چند در دوران تحریم های ظالمانه منافع سرشاری در قبال این تحریم ها کسب کردند اما در بزنگاه ها نیز یار و مددکار تجار و بازرگانان ایرانی بودند که به دنبال گشوده شدن فصل جدید در فضای اقتصاد ایران بعد از لغو تحریم ها می توانند نقش به سزایی در تحکیم بیش از پیش روابط اقتصادی داشته باشند.  

ولی اله افخمی راد رئیس سازمان توسعه تجارت  می گوید:" برای اقتصاد کشورما مقرون به صرفه است که ابتدا کالای خود را به کشورهای همسایه صادر کند زیرا هزینه حمل و نقل ز یادی به آن تعلق نمی گیرد و ارتباط صمیمانه تر و راحت تر است.

وی می افزاید:" همسایگان  ما بسته به شرایط نیازهای کالایی متفاوتی دارند اما در میان همسایگان ایران، افغانستان و عراق هم به کالاهای ساختمانی و هم به لوازم منزل و صنایع غذایی نیاز دارند.

رئیس سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه طی چهار ماه گذشته بیش از 50 درصد صادرات ایران به کشورهای همسایه بوده است ، می گوید:" در این مدت  حدود 30 درصد واردات نیز از کشورهای همسایه تامین می شود."

افخمی می گوید:" حدود 40 درصد مبادلات تجاری ما با کشورهای همسایه است که البته اگر بخش خدمات را اضافه کنیم سهم بیشتری از مبادلات تجاری ایران با کشورهای همسایه از این میزان بیشتر می شود."

رئیس سازمان توسعه تجارت گفت : در ترکیب کالاهای صادراتی ما در مقایسه با گذشته، خام فروشی کالاها کاسته شده و صادرات کالای با ارزش افزوده بالا در حال افزایش است به طوری که سال گذشته در مجموع اقلام صادراتی کشور، 242 قلم کالای جدید اضافه شده است که اگر به ترکیب آنها نگاه کنیم می بینیم میانگین قیمت این کالاها در مقایسه با میانگین قیمت کل کالاهای صادراتی ما افزایش بیش از 3 برابری دارد که نشان می دهد در این کالاها سهم فناوری بیشتر است و صدور این کالاها برای کشور مقرون به صرفه است .

وی امیدوار است در شرایط جدید اقتصادی ترتیبی اتخاذ شود که در سال های بعد برای صدور کالاهای با ارزش افزوده بیشتر، به شرایط بهتری فراهم شود."

محسن جلال پور رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی ایران هم معتقد است : ارتباط اقتصادی میان کشورها به توسعه اقتصادی، روابط سیاسی و امنیت پایدار کمک می کند.

جلال پور به  خبرگزاری صدا و سیما می گوید:" ظرفیت های منحصر به فردی در کشورهای همسایه و جود دارد ، به طور نمونه در موضوع آب که امروز از مشکلات اساسی ماست می توانیم برخی از کشت ها را فرامرزی و در کشورهای شمال ایران انجام دهیم که کشت دانه های روغنی و غلات از آن جمله است.

وی می افزاید:" این کشور فرامرزی می تواند در مواقعی مانند قبل که از سوی کشورهای غربی تحریم شدیم ، امنیت غذایی مان را حفظ کند ."

جلال پور می گوید‌:" از ظرفیت منابع کشورهای جنوب ایران می توانیم برای معاوضه و انتقال انرژی استفاده کنیم به طور نمونه کشور قطر هیچ راه خشکی به کشورهای اروپایی ندارد از این رو اگر بتوانیم گاز قطر را از نقطه اصلی استخراج دریافت و از داخل ایران و ترکیه به اروپا منتقل کنیم میزان درآمدی که برای ما ایجاد می شود بسیار بیشتر از درآمد فروش گاز ماست ."

وی معتقد است :" این معاوضه انرژی برای قطر نیز مفید خواهد بود زیرا از حالت تک خریدرای درخواهد آمد  و راهی به بازار جهانی پیدا خواهد کرد.

رئیس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه ظرفیت های کشورهای همسایه از نظر دسترسی به جاده ، ریل ، هوا ، خط دریایی و امکانات کشاورزی و صنعتی شرایط خوبی برای همکاری ایجاد می کند، می گوید :" سیمانی که به پاکستان  صادر می کنیم موجب شده برخی از نیازهایشان برآورده شود ضمن اینکه در این حوزه برخی از نیازهای عراق را تامین می کنیم ."

جلال پور  می افزاید ‌:" جدا از بحث  ظرفیت ها و امنیت موجود میان ایران و کشورهای همسایه ، حمل و نقل موجود و همپوشانی اقتصادی شرایط ارزان تری را در مبادلات با کشورهای همسایه ایجاد کرده و در برخی حوزه ها، ما را از وابستگی به دیگر کشورها بی نیاز کرده است ."

وی می گوید: " ایران با  15 کشور  همسایه و جمعیتی حدود 400 میلیون نفر و ظرفیت های جاده ای ، دریایی ،  ریلی ، کشاورزی، صنعتی ، معدنی و فناوری ،  بسیاری از کمبودها را با همکاری کشورهای همسایه رفع خواهد کرد ."

جلال پور معتقد است :" به جز عراق کشورهای همسایه جزو ده کشور اول شرکای تجاری ایران نیستند و علت آن وابستگی ما به صنایع و فناروی برخی کشورها با آن همه شرایط ویژه بود ضمن اینکه حضور چین با حجم عظیم  کالایی در بازار همه کشورها به ویژه ایران در شکل گیری و رتبه بندی شرکای تجاری ایران موثر بوده است ."

به گفته رئیس اتاق بازرگانی ایران صادرات نفتی و کالاهای پتروشیمی به منطقه صورت نگرفت زیرا این کشورها بی نیاز هستند البته در بخش کالای مصرفی و کشاورزی صادرات به کشورهای منطقه داشتیم اما از ظرفیت های همکاری منطقه کمتر استفاده کردیم به طور نمونه  ظرفیت مبادلات کالایی ما با عراق حدود 40 میلیارد  دلار است در حالی که سال گذشته حدود 6 میلیارد دلار محقق شده است.

رئیس اتاق ایران می گوید: "حجم مبادلات کالایی غیر نفتی با ترکیه  4 میلیارد دلار است در حالیکه برای 30 میلیارد دلار هدف گذاری کردیم و این ظرفیت وجود دارد ضمن اینکه 

مبادلات ارمنستان و پاکستان و جمهوری تازه استقلال یافته بسیار پایین است . "

بررسی ظرفیت های همکاری میان ایران با کشورهای همسایه بیش از پیش ظرفیت و چشم انداز توسعه همکاریها بین ایران با همسایگانش و هچنین کشورهای منطقه را روشن می کند.

ایران و ترکیه با 499 کیلومتر مرز مشترک دارای اشتراکات فرهنگی و اجتماعی و دو قدرت منطقه‌ای در خاورمیانه هستند که مرزهای طولانی و باثبات و وجود زمینه‌های همکاری اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دو کشور و  نبود اختلافات ارضی و مرزی در یک فضای آزاد سیاسی می تواند موجب تشکیل اتحادی قدرتمند، از خلیج فارس تا مدیترانه شود.

ایران و ترکیه در سازمان همکاری اقتصادی اکو و گروه دی 8، عضو هستند.

روابط دو کشور  طی یک دهه گذشته توسعه فوق العاده‌ای یافته که این روابط در چارچوب تئوری‌های سیاسی همگرایی و مجموعه‌های امنیتی منطقه‌ای، قابل تحلیل است. از این رو، ایران و ترکیه با توجه به نفوذ منطقه‌ای در برخی حوزه‌ها دارای رقابت و در برخی حوزه‌ها با هم همکاری دارند.

می‌توان روابط ایران و ترکیه را در قالب همکاری و رقابت تحلیل کرد. حوزه همکاری های دو کشور در سال‌های اخیر در خصوص موضوعات امنیت مرزی، همجواری و تأثیر ژئوپلیتیک، همکاری اقتصادی، قابل بررسی است ،ترکیه هرچند در دوران جنگ تحمیلی و تحریم های ظالمانه سالهای اخیر  سود سرشاری از کار با تجار ایرانی کسب کرد اما مبادلات تجاری برای تجار و بازرگانان دو کشور همواره جذاب بوده است.

رضا کامی رئیس شورای مشترک بازرگانی ایران و ترکیه می گوید:"  اقتصاد ایران و ترکیه مکمل یکدیگر است یعنی یک سری ظرفیت ها و مزیت هایی در ایران وجود دارد که مورد نیاز ترکیه است و همچنین  یک سری امکانات و فناوری های ترکیه در ایران استفاده می شود .

وی می افزاید : نقش مکمل اقتصاد ایران و ترکیه می تواند به صورت سرمایه گذاری مشترک انجام شود که می تواند برای هر دو کشور مفید باشد و می تواند به صورت سرمایه گذاری مشترک انجام شود که برای هر دو کشور مفید است.

کامی با اشاره به ظرفیت های موجود سطح روابط اقتصادی بین دو کشور می گوید ‌: "سال گذشته حدود  15 میلیارد دلار مبادله کالایی میان دو کشور ایران و ترکیه انجام شد که امسال هم پیش بینی می شود همین حدود باشد البته سال 2002  حجم مبادلات دو کشور حدود یک میلیارد دلار بود که در سال 2012 به  22 میلیارد دلار افزایش یافت."

کامی می افزاید : "دو کشور می توانند با استفاده از ظرفیت های موجود  و شرایط  جدید اقتصادی ایران به زودی به حجم  30 میلیارد دلاری مبادله کالایی که میان دو کشور هدف گذاری شده است دست یابند."

وی  می گوید: "از  15 میلیارد دلار مبادله کالایی میان ایران و ترکیه بیش از 10 میلیارد دارد سهم صادرات ایران و بقیه سهم صادرات ترکیه به ایران است البته  80 درصد از صادرات ایران به ترکیه صادرات انرژی است."

به گفته رئیس شورای مشترک بازرگانی  ایران و ترکیه محصولات کشاورزی و پترورشیمی بیشترین کالای صادراتی ایران به ترکیه و کالاهای صنعتی، ماشین آلات و کالاهای واسطه ای نیز بیشترین کالای صادراتی ترکیه به ایران است .

کامی می گوید : "با رفع تحریم ها افق روشن تری در روابط اقتصادی ایران و ترکیه خواهیم داشت و با توجه به نیازها و ظرفیت های دو کشور حتما حجم مبادلات کالایی دو کشور در دو سال آینده به 30 بیلیارد دلار خواهد رسید ."

بر اساس آمارها، در حال حاضر حدود 100 شرکت ترک در ایران فعالیت می کنند که بیشتر این شرکت ها در زمینه های واردات و صادارت فعالیت می کنند،عمده ترین صادرات ترکیه به ایران را ماشین آلات، خودرو، آهن و محصولات فولادی، دیگ بخار، تجهیزات الکترونیکی و محصولات دخانی تشکیل می دهند. از سوی دیگر 90 درصد از صادرات ایران به ترکیه را نفت خام و گاز طبیعی تشکیل می دهند.

اکثر کالاهای موجود در تعرفه ترجیحی جزو کالاهای اولویت 10 هستند. البته اخیرا گمانه‌زنی‌هایی برای برای اضافه شدن 40 ردیف کالایی دیگر به قرارداد تعرفه‌های ترجیحی مطرح شده ‌و این در حالی است که در حال حاضر عنوان 266 ردیف کالا در قرارداد ترجیحی وجود دارد.

سالانه 35 هزار کامیون ترانزیتی به کشور ترکیه تردد می‌کنند و به همین میزان نیز کامیون ترانزیتی ترکیه‌ای از خاک جمهوری اسلامی ایران عبور می‌کنند. همچنین سالانه 30 هزار کامیون دوجانبه ایرانی به ترکیه تردد دارند.

ترکیه دروازه صادرات گاز ایران به اروپاست ،براساس قرارداد 25 ساله‌ای که ایران و ترکیه در‌سال 1996 برای صادرات سالانه تا 10‌میلیارد مترمکعب گاز امضا کردند، از‌سال 2002 ایران روزانه به این کشور گاز صادر می‌کند به‌طوری که ایران در‌سال 2013 با صدور حدود 8‌ میلیارد مترمکعب ، پس از روسیه دومین تأمین‌کننده گاز ترکیه شد و در حال حاضر نیز روزانه حدود 25 میلیون مترمکعب گاز ایران به ترکیه صادر می شود، طرف ترک قصد دارد بعد از لغو تحریم ،گاز ایران را به عنوان یک منبع احتمالی تامین گاز خط لوله ترنس آناتولین مطرح کند.

بحث مهمی که این روزها بین ایران و ترکیه مطرح می شود درخواست ترکیه در خصوص کاهش قیمت گاز صادراتی و در عوض افزایش حجم صادرات گاز به این کشور است

عراق دیگر همسایه ایران با حدود 1609 کیلومتر مرز مشترک آبی و خاکی که از بندر فاو در مصب اروندرود شروع می شود و به دالامپر داغ در نقطه تلاقی مرز مشترک ایران و ترکیه و عراق  شامل حدود 1258 کیلومتر مرز خشکی و حدود 351 کیلومتر مرز آبی است.

روابط طولانی تاریخی و مشترکات فرهنگی و مذهبی در کنار نیازهای بالقوه این کشور در حوزه های کالا ، خدمات فنی و مهندسی و سرمایه گذاری ، و خدمات فرهنگی، بازار عراق را به مناسب ترین بازار برای ایران تبدیل کرده است.

یحیی ال اسحاق رئیس اتاق مشترک ایران و عراق می گوید:"بازار عراق به علت عقب افتادگی هایی که در زمان صدام و پس از آن داشته درحوزه مختلف از جدول کنار خیابان تا نیروگاه و پالایشگاه نیازمند سرمایه گذارای است ، حجم مبادلات ایران و عراق در سال 93، بیش از 13میلیارد دلار بود که بیش از 11 میلیارد دلار صادرات ایران به عراق و حدود 2 میلیارد دلار دارد سهم صادرات عراق به ایران است."

وی میزان صادرات ایران به عراق در 3 ماه نخست امسال را  1.5 میلیارد دلار صادرات  اعلام می کند و می افزاید :" حوزه های انرژی نفت، گاز، برق، امور عمرانی، ساختمانی، جاده و کاری تجاری و گردشگری از زمینه هایی است که می توان بصورت مشارکت با عراقی ها کار کرد ، همچنین ترانزیت، گردشگری با تردد 2.5 میلیون زائر در سال میان دو کشور و گردشگری سلامت با ظرفیت های خوبی که در ایران وجود دارد می تواند از دیگر حوزه های همکاری میان دو کشور باشد.

یحیی آل اسحاق رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق می گوید:" اگرچه تجارت های مرزی و خرد در نواحی مرزی لازم است اما می توان به سرمایه گذاری بزرگ از طریق شرکت های بزرگ و صاحب برند در کاری مشترک با شرکت های عراق برای حضور بلندمدت در عراق اقدام کرد."

رئیس اتاق مشترک ایران  و عراق می گوید: در حوزه کالاهای صنعتی مناسب ترین کار این است که تولید در خاک عراق انجام شود همان طور که خودروسازی های ما اقدام کردند، تولید سیمان نیز در عراق توسط صنایع ما در حال انجام ان است البته صنایع دارویی نیز می توانند در این باره اقدام کنند زیرا عراق سالانه چندین میلیارد دلار واردات دارد و تجهیزات پزشکی دارد."

آل اسحاق استاندارد، حمل و نقل و مسائل بانکی  را مهمترین چالش های پیش روی توسعه روابط اقتصادی بین دو کشور عنوان می کند و می افزاید:" با وجود اینکه توافق در مسئله ناوگان حمل ونقل انجام شده اما در عمل اجرایی نشده است، روادید ورود نیز اگر چه تسهیل شده اما باید سرعت بیشتری یابد."

ال اسحاق گفت:" اگر مشکلات موجود رفع و تسهیلات لازم فراهم شود می توانیم حجم 13 میلیارد دلاری مبادلات میان دو کشور را به 20 میلیارد دلار افزایش دهیم."

ترانزیت کالا یکی از زمینه های بالقوه همکاری بین ایران و عراق است هر چند مشکلات امنیتی اندکی این مسیر را محدود کرده اما بنا براعلام عطرچیان مدیریت دفتر ترانزیت و پایانه های مرزی در حال حاضر تردد رسمی بین دو کشور از مرزهای شلمچه، چزابه، مهران، پرویزخان، خسروی، باشماق و تمرچین در جریان است و سالیانه حدود 7.6 میلیون مسافر و 460 هزار دستگاه کامیون از طریق مرزهای مشترک دو کشور تردد  می کنند. 

صادرات گاز به عراق دیگر زمینه همکاری دو کشور است که هم اکنون با روزانه چهار میلیون مترمکعب آغاز شده و تا 35 میلیون مترمکعب در روز قابل افزایش است.

روابط ایران و ترکمنستان  با 992 کیلومتر مرز مشترک در 22 سال گذشته جنبه‌‏های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را در بر می‌گیرد. در عرصه فعالیت‌های اقتصادی، اجرای پروژه‏‌های زیر بنایی و انتقال تکنولوژی، سرمایه و تجربیات ایران به منظور فراهم 

کردن زیرساخت‌های محکم اقتصادی ترکمنستان، محور تلاش‌های ایران بوده‏ و هم اکنون حجم مبادلات بازرگانی میان دو کشور بالغ بر 5 میلیارد دلار است.

وزارتخانه‏‌ها و شرکت‏‌های ایرانی در طول سال‌های پس از استقلال، پروژه‌های مفیدی مانند احداث کارخانه فیبرنوری و تصفیه خانه مرو، پروژه تولید بنزین در پالایشگاه ترکمنباشی، اجرای 8 سیلوی فلزی در استان‌های مختلف ترکمنستان و اجرای سد مشترک دوستی بر رودخانه تجن و پروژه‏‌های جاده سازی، احداث دو خط لوله گاز را عملی 

کرده اند.

در زمینه بازرگانی، اعطای اعتبارات، کاهش معضلات و موانع گمرکی، گشایش یک شعبه بانکی ایرانی در عشق‏‌آباد، برگزاری نمایشگاه‌های اختصاصی تجاری، افتتاح فروشگاه‌های عرضه محصولات و احداث بازارچه‏‌های مرزی مشترک را می‏‌توان نام برد.

در شرایط کنونی بخشی از واردات ترکمنستان از طریق جمهوری اسلامی ایران یا به صورت ترانزیت از خاک ایران منتقل می‌شود. 

این اقلام از مصالح ساختمانی گرفته تا مواد غذایی را شامل می‏‌شود.

در مقوله نفت و گاز بیشترین مشارکت عملی مشاهده می‏‌شود. سفر رئیس جمهور وقت 

ایران در سال 1376 به ترکمنستان و افتتاح خط لوله گاز ایران ترکمنستان در نقطه کُرپجه به کردکوی متعاقب امضای قراردادهای مهم ایران ـ ترکمنستان برای انتقال گاز و اکتشاف نفت، صفحه جدیدی از روابط دو کشور را باز کرد.

این خط لوله‌ با هزینه 190 میلیون دلار به طول 25 مایل و به قطر 40 اینچ از کُرپجه ‌ترکمنستان به کردکوی توسط ایران احداث شد.

یکی دیگر از زمینه‌های همکاری دو کشور انتقال برق است. 

دکل‌های برق در مسیر حدود 200 کیلومتری نفت داغ در شمال غرب ترکمنستان به علی آباد در استان گلستان نصب شده است. 

همچنین احداث خط آهن مشهد ـ سرخس ـ تجن، اتصال خط آهن ترکمنستان به شبکه حمل و نقل زمینی ایران در نقطه‌لطف‏آباد، بازسازی جاده عشق‏‌آباد ـ گردان توسط شرکت‏‌های ایرانی ،بازسازی جاده قوچان ـ باجگیران، احداث جاده عشق‏‌آباد ـ گوک‏دپه و ادامه احداث و بازسازی شهر بندری ترکمنباشی،ترمینال گاز مایع در بندر قیانلی در ساحل دریای خزر ،احداث دومین خط لوله گاز دولت‏آباد- سرخس - خانگیران از اقدامات انجام شده شده بین دو کشور در زمینه توسعه ترانزیت است. 

حسن مرتجی فعال اقتصادی در حوزه آسیای میانه می گوید:" 10 سال پیش ارزش همکاری های اقتصادی ایران و ترکمنستان حدود 100 میلیون دلار بود که هم اکنون به 3و نیم میلیارد دلار افزایش یافته که بالاترین رقم حجم مبادلات ایران با کشورهای عضو  cis است ."

وی می افزاید:" 2میلیارد دلار از این میزان به صادرات گاز ترکمنستان به ایران اختصاص دارد اما یک و نیم میلیارد دلار آن شامل صادرات نفت ، فرآوردهای پتروشیمی، مصالح ساختمانی ، انرژی ، آب ، برق و خدمات فنی ومهندسی در این حوزه هاست."

مرتجی اضافه کرد : هزار و 200 کیلومتر مرز مشترک با ترکمنستان داریم که مبادلات کالایی ما زمینی و از طریق 5 مبادی ورودی کالایی مانند سرخس، باجگیریان و لطف آباد انجام می شود.

مرتجی، اشتراک فرهنگی، هزینه های تمام شده پائین به علت هزینه پائین حمل و نقل به ترکمنستان و پرداخت های خوب این کشور به علت برخورداری از منابع گاز را از مزیت های همکاری با این کشور برشمرد.

وی گفت : برای حضور بلندمدت فعالان اقتصادی ایرانی در بازاری مانند ترکمنستان باید به الگوی صادرات و استانداردها توجه کرد و به سلیقه کالایی مشتریان ترکمن احترام گذاشت.

افغانستان دیگر همسایه شرقی ایران با 936کیلومتر مرز زمینی است که از ظرفیت های بالقوه ای برای صادرات کالاهای ایرانی و تو سعه صادرات برخوردار است.

این کشور هم اکنون به یکی از بازارهای صادراتی ایران تبدیل شده است. 

رشد سریع مبادلات تجاری ایران با افغانستان در سالهای اخیر نشان می دهد که این کشور می تواند یکی از بازارهای صادراتی ایران شود.

یکی از دلایل این رشد ناگهانی می تواند بازسازی جاده های افغانستان در غرب این کشور و اتصال آن به جاده های ایران باشد. 

بخشی از این جاده ها به خصوص جاده اسلام قلعه به هرات از محل کمک های مالی ایران به افغانستان بازسازی شد.

اکنون بندر چابهار در جنوب شرق ایران به افغانستان وصل شده است و افغانها می توانند از طریق این بندر کالاهای وارداتی را به افغانستان منتقل کنند.

مظفر علیخانی دبیر کل اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان میزان حجم مبادلات دو کشور طی سال گذشته را دومیلیارد و 450 میلیون دلار اعلام و می افزاید: "سال گذشته  2 و 3 دهم میلیارد دلار صادرات به افغانستان داشته در حالی که حدود 15 میلیون دلار واردات از افغانستان داشتیم.

وی می افزاید: در 3 ماه اول امسال نیز حدود 600 میلیون دلار صادرات به افغانستان و حدود 3 میلیون دلار واردات از این کشور داشتیم.

وی اضافه کرد: مواد غذایی ، محصولات شوینده و بهداشتی و آرایشی مصالح ساختمانی ، لوازم خانگی ، منسوجات ، پوشاک ، فرش ماشینی ، موکت ، دارو و تجهیزات پزشکی از عمده ترین اقلام صادراتی ایران به افغانستان است و با توجه به این که این کشور محروم از زیرساخت صنعتی و کشاورزی است بیش از 95 درصد اقلام مورد نیاز این کشور وارد می شود.

علیخانی می گوید: همسایگی افغانستان با ایران و آشنا بودن افغان ها با الگوی مصرف ، برندها و صنعت و تجارت ایران ، بخش زیادی از نیازهای این کشور از ایران تأمین می شود به طوری که امروز کیفیت کالاهای ایرانی مورد اقبال افغان هاست و برندهای ما را در این کشور می شناسند."

علیخانی معتقد است :" ویژگی های اقتصادی و مزیت های رقابتی که در ایران وجود دارد و نیازهایی که در افغانستان وجود دارد در کنار اشتراکات تاریخی ، فرهنگی تمدنی ، پیوندهای قومی و زبان مشترک ، انگیزه های فراوانی برای سرمایه گذاری در دو کشور میان فعالان اقتصادی دو کشور وجود دارد."

وی می افزاید:" سرمایه گذاری مشترک امری است که در اقتصادهای دنیا مورد توجه است زیرا به انتقال دانش فنی ، فناوری ، ماشین آلات خطوط تولید و مواد اولیه و تصاحب بازار منجر می شود از این رو سرمایه گذاری مشترک از اولویت های اصلی اتاق مشترک ایران و افغانستان است."

علیخانی با اشاره به ظرفیت گسترش روابط اقتصادی بین دو کشور می گوید: گردشگری به ویژه گردشگری سیاحتی ، زیارتی و سلامت مورد توجه اتاق مشترک ایران و افغانستان قرار گرفته و این در حالی است که افغان ها در هفته با 15 هواپیما اتباع خود را به کشورهایی مانند امارات متحده عربی و هند برای درمان منتقل می کنند که هر کدام از این گردشگران حدود 40 هزار دلار هزینه می کنند که این فرصت برای ایران است زیرا از نظر پزشکی و تجهیزات درمانی در تهران ، مشهد ، شیراز و سایر استان ها پذیرش گردشگران سلامت و ارزآوری از آنها برای ما مهیاست."

رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان می افزاید : " ظرفیت ترانزیتی و همکاری در این زمینه با استفاده از منطقه آزاد چابهار و منطقه ویژه اقتصادی دو قارون در دستور کار این اتاق قرار دارد."

علیخانی می گوید:" از آنجا که زبان مردم افغانستان نیز فارسی ‌است همکاری های  فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز در دستور کار اتاق مشترک قرار گرفته و ظرفیت شرکت های فناوری اطلاعات ایران در تولید محصول و صادرات به افغانستان فعال شده است."

وی می افزاید:" همکاری در موضوع آموزش و مهارت فنی با استفاده از امکانات داخل کشور و ظرفیت های بخش خصوصی ایران برای افغان ها از دیگر موارد و اولویت های مطرح در اتاق مشترک ایران و افغانستان است."

علیخانی معتقد است:" با شرایط جدیدی که برای اقتصاد ایران رقم خودرو پیش بینی می شود حجم مبادلات دو کشور به 6 تا 7 میلیارد دلار نیز برسد.البته تجارت جاده ای دو طرفه است و همان طور که ما انتظار داریم محصولات تولیدی خود را به افغانستان عرضه کنیم آنها نیز علاقه دارند زمینه صادرات کالاهای آنها از جمله خشکبار ، میوه ، صنایع دستی و دام زنده به ایران فراهم شود.

وی با بیان اینکه صادرکنندگان ایرانی می توانند کالای افغانستان را هم به داخل کشور بیاورند و با فرآوری ،  به دیگر کشورهای دنیا صادرات مجدد کنند ، می گوید:"به میزانی که مبادلات اقتصادی و تجاری دو کشور افزایش می یابد امنیت و مبادلات مرزی نیز افزایش می یابد معیشت خانواده ها تضمین می شود."

ارمنستان با 35  کیلومترمرز زمینی و 244 کیلومتر مرز دریایی از دیگر کشورهای همسایه ای است که بعد از  فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق به استقلال رسید .

به گفته شاهرخ ظهیری نایب رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ارمنستان  هم اکنون حجم مبادلات ما با ارمنستان چشمگیر نیست اما مواد غذایی و مواد پتروشیمی از ایران به ارمنستان صادر می شود و این کشور می تواند  سکوی پرتابی برای صادرکنندگان کالا و خدمات ایرانی به حوزه قفقاز و روسیه با جمعیتی حدود 250 میلیون نفر باشد.

ظهیری می گوید:" اگر دولت کمک کند با راه اندازی مرکز تجاری ایرانیان حجم مبادلات تجاری ما با ارمنستان به چند میلیارد دلار خواهد رسیدضمن اینکه ارمنستان پلی برای دستیابی به بازارهای روسیه نیز محسوب می شود .

در همین حال اسدالله عسگراولادی رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه نیز می گوید:" روابط ایران با روسیه سابقه هزار ساله دارد که البته فراز و نشیب هایی را به ویژه در 150 سال اخیر در روابط دو کشور شاهد بودیم."

وی  حجم مبادلات تجاری ایران و روسیه  را  2 میلیارد دلار  علام کرد و می افزاید:" حدود یک میلیارد و 400 میلیون دلار واردات ما از روسیه و حدود 600 میلیون دلار هم صادرات ما به روسیه است."

عسگراولادی می گوید:" تا یک سال قبل ارزش صادرات ما به روسیه 350 میلیون دلار بود که با ابتکارات و تصمیمات خوب گرفته شد و افزایش صادرات را شاهد هستیم و این در حالی است که حجم واردات ، از روسیه تغییری نکرده است."

وی ادامه گفت: کالاهای صنعتی مانند چوب ، آهن آلات و فلزات را از روسیه می خریم و 80 درصد از مواد که به روسیه صادر می کنیم مواد غذایی است.

عسگراولادی  با اشاره به روسیه می تواند همه مواد غذایی مورد نیازش را از ایران بخرد گفت : این کشور برای محصولات غذایی ما، بازار مناسبی است.

عسگراولادی افزود: بهبود نسبی در صدور روادید بازرگانان مقدمات برقراری خط هوایی به استان های جنوبی روسیه و تسهیل در صدور روادید رانندگان ایرانی از جدیدترین گشایش ها در توسعه روابط تجاری دو کشور است ضمن اینکه سفارت ایران در روسیه نیز در این باره به شدت فعال است.

جمهوری آذربایجان به عنوان لولای ارتباطی بین ایران و بازارهای اقتصادی سی.آی.اس، بر حسب پتانسیل اقتصادی خود و حجم مناسبات تجاری با ایران، از قابلیت هدایت‌بخش عمده مبادلات تجاری ایران با بازارهای اقتصادی سی.آی.اس را از مجرای قفقاز برخوردار است و این امر علاوه بر تعمیق مبادلات تجاری بین دو کشور، میتواند موجب شکل‌گیری مناسبات راهبردی بین طرفین باشد.

در مجموع با توجه به پایین بودن هزینه تولید در ایران به دلیل انرژی، نیروی کار و مواد اولیه ارزان ، صادرات محصولات کشاورزی بویژه از استانهای مرزی با توجه به تعدد و کیفیت این محصولات و سایر تسهیلاتی که دولت ارائه می کند از مزیت هایی زیادی برای صادرات به جمهوری آذربایجان برخوردار است اما به شرطی که قواعد و اصول تجارت و بازاریابی مثل بسته بندی مناسب و ... رعایت شود.

روابط جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران در دو دهه سابقه، همواره با روند رو به 

رشد روبرو بوده است.

سابقه تاریخی و فرهنگی وآداب وسنن مشترک ازجمله عوامل نزدیکی دو کشورایران و جمهوری آذربایجان درسال‌های اخیر بوده است . 

جمهوری آذربایجان یک کشور مصرف کننده است و هنوز قدمی جدی در راه خودکفایی در صسنایع پایه کشور برنداشته است. این کشور اقلامی مانند مصالح ساختمانی، نساجی، لوازم خانگی، اتومبیل و قطعات وابسته به آن و حتی بسیاری از مواد غذایی را از خارج وارد میکند و یک مصرف کننده واقعی تبدیل شده است با توجه به قیمت و کیفیت مناسب محصولات کشاورزی و مصالح ساختمانی ایران و ترانزیت مسافر ، کالا و سوپاپ گاز از سرزمین اصلی به جمهوری خود مختار نخجوان شرایط مناسبی را برای کالاهای مصرفی صادراتی ایران ایجاد کرده است و از طرف دیگر ایران نیز در سالهای قبل برخی از نیاز های خود را از بازار جمهوری آذربایجان تامین کرده است. 

تراز تجاری ایران با جمهوری آذربایجان در سال‌های گذشته به نفع ایران بوده که این امر ناشی از حجم و ارزش بالاتر صادرات ایران به جمهوری آذربایجان است در سال 1393 تراز تجاری ایران با جمهوری آذربایجان به میزان 458 میلیون دلار به نفع ایران مثبت بوده است.

میزان صادرات کالایی جمهوری اسلامی ایران به جمهوری آذربایجان در سال 1393 بدون احتساب صادرات خدمات فنی و مهندسی وگردشگری با احتساب تجارت چمدانی به ارزش 480 میلیون دلار بوده است 

در کنار صادرات کالاهای غیر نفتی به جمهوری آذربایجان، تجارت چمدانی نیز بین دو کشور توسط مرزنشینان انجام می شود که سهم اندکی از ارزش کل صادرات کشورمان به جمهوری آذربایجان را به خود اختصاص می دهد.

بر اساس آمارهای موجود طی سال 1393 ، گمرک آستارا با 25.3 میلیون دلار صادرات در رتبه نخست ، گمرک بیله سوار با 12.3 میلیون دلار در رتبه دوم و گمرک جلفا با حدود 6 میلیون دلار صادرات در رتبه ششم قرار گرفتند،در مدت مذکور ارزش واردات ایران از جمهوری آذربایجان نیز 22.2 میلیون دلار رسید .

پاکستان پرجمعیت ترین کشور اسلامی است که هزار کیلومتر مرز با ایران دارد،در سال های گذشته حجم روابط تجاری میان ایران و پاکستان به کمتر از یک میلیارد دلار رسیده بود دو کشور در نظر دارند حجم همکاری های را در گام نخست به سه میلیارد دلار و در آینده نیز به حدود پنج میلیارد دلار افزایش دهند.

خط لوله صلح به طول 2700 کیلومتر  است که 1100 کیلومتر آن در ایران ، 780 کیلومتر ان در پاکستان و 600 کیلومتر ان در هند  با هزنیه ای هفت میلیارد دلاری باید احداث شود ، خط لوله ای که گاز ایران را به هند منتقل می کند. با تکمیل این طرح، روزانه 150میلیون مترمکعب گاز ایران  به هند و پاکستان صادر می‌شود که 90 میلیون متر مکعب آن برای هند و 60 میلیون متر مکعب آن برای پاکستان در نظر گرفته شده است.

ما در کنار همکاری با کشورهای همسایه همکاری با کشورهای منطقه نیز ظرفیتی است که نباید از ان غافل بود ، در این میان روابط اقتصادی ایران با امارات متحده عربی به عنوان یکی از پایانه های تجاری در منطقه یکی از ظرفیتهای بالقوه توسعه روابط تجاری باکشورهای منطقه است.

مسعود دانشمند رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات می گوید:" براساس آخرین آماری که گمرک امارات اعلام کرده 18 میلیارد دلار ارزش مبادلات میان ایران و امارات است البته گمرک ایران کالاهایی را که خارج از گمرک وارد کشور می شود در آمار ندارد از این رو حجم مبادلات را 3 تا 4 میلیارد دلار اعلام می کند."

وی  می افزاید:" تا چند سال قبل ارزش مبادلات میان ایران و امارات حدود 30 میلیارد دلار بود که به علت مشکلات تحریم و خرید کالا در عوض صادرات این مبادلات با امارات کاهش یافت."

وی اضافه کرد:" کشوری مانند امارات کالایی تولیدی ندارد که به ما بفروشد و در اصل پایگاه تجارت مجدد است یعنی بیش از 80 هزار شرکت ایرانی ثبت شده در امارات ، نیازهای داخلی ما را از کشورهای تولید کننده اصلی خریدار و به امارات حمل می کنند و از این کشور به ما می فروشند و یا کالاهایی که به کشورهای دیگر صادر می کنیم به دلیل نبود نظام بانکی ، به طور عمده از طریق امارات صادر می شود."

دانشمند می گوید:"  مواد غذایی ، خشکبار ، رب گوجه و میوه عمده کالاهای صادراتی ما به امارات است اما اساس تجارت ما به امارات استفاده از فضای این کشور و نظام بانکی آن برای صادرات مجدد است."

وی می گوید:" برخلاف تصور عام که پس از لغو تحریم ها ، حجم تجارت ما با امارات کاهش می یابد معتقدم در کوتاه مدت این اتفاق نمی افتد زیرا شرکت های بزرگ تولید کننده دنیا ، نمایندگان انحصاری خود را در حوزه خاورمیانه در امارات مستقر کردند و اگر ما بخواهیم از این تولید کنندگان اصلی بخریم ما را به نماینده خاورمیانه خود در امارات ارجاع می دهد."

رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات می افزاید: "پیش از شروع جنگ تحمیلی تقریباً همه نمایندگی های شرکت های بزرگ دنیا در تهران مستقر بود با شرایط جنگی و تحریمی ، ایرانی ها نمایندگی های این شرکت ها را در دبی مستقر کردند که تا این نمایندگی ها دوباره بخواهد به ایران منتقل شود زمان بر است و کشورهای عربی هم تلاش می کنند این نمایندگی های درآمدزا را حفظ کنند."

رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات معتقد است:"  هم اکنون 150 میلیون تن کالای صادراتی و وارداتی به ارزش 102 میلیارد دلار داریم پس از رفع تحریم ها این میزان به سرعت افزایش می یابد زیرا کارخانجات ما در شرایط کنونی با 30 تا 50 درصد ظرفیت خود کار می کنند که پس از رفع تحریم ، کارخانجات به سمت استفاده 100 درصدی از ظرفیت های خود خواهند رفت که نیازمند مواد اولیه ، قطعات و کالاهای نیمه ساخته شده وارداتی است ضمن این که کالای ساخته شده در داخل کشور نیز بیشتر وارد بازارهای بین المللی می شود."

وی می افزاید:" 5 تا 6 سال آینده روابط ما با امارات در همین سطح خواهد بود اما برای بعد از آن باید برنامه ریزی کنیم که جایگاه اساسی خود را در تولید و تجارت در منطقه پیدا کنیم."

دانشمند می گوید:" در شرایط طبیعی در همکاری با امارات مزیتی برای ایران نیست اما در شرایط کنونی که تازه می خواهیم از بند تحریم رهایی پیدا کنیم شرکت های اماراتی که می توانند کالا را از تولید کننده اصلی ارزان تر بخرند زیرا هم انبوه می خرند و هم از تسهیلات بانکی خود استفاده می کنند. به طور نمونه اگر بازرگان ما بخواهد از ژاپن خودرویی بخرد باید صد در صد پول پرداخت کند اما بازرگان اماراتی با یک قرارداد و ضمانت نامه بانکی می تواند این خودرو را خریداری کند که ارزان برایش تمام شود."

وی معتقد:" قرار نیست به علت رفع تحریم ها اقتصاد کل منطقه را فلج کنیم بلکه قرار است محوری باشیم تا اقتصاد منطقه شکوفاتر و رشد بیشتری داشته باشد. باید با امارات و کشورهای منطقه به این برسیم که تولید مشترک برای بازارهای خود و بازارهای ثالث داشته باشیم زیرا تولید مشترک به سود همه است ما امکان تولید داریم آنها امکان تأمین مالی و امکان فروش کالاهای ایرانی را در بازارهای آفریقایی هم دارند."

گزارش :غلامرضا بهرامی