مشروح سخنرانی رئیس بانک مرکزی ایران در شورای روابط خارجی آمریکا

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما دکتر ولی الله سیف در سخنرانی در شورای روابط خارجی گفت: من به صورت خلاصه برای شما به بررسی اجمالی تحولات اقتصادی ومالی در ایران ، پیشرفت حاصل شده برای تقویت انعطاف پذیری در اقتصاد ما از جمله بانکداری و انتظار ما برای روابط اقتصادی بهتر با شرکای خود درپرتو فرصت های مهم تجاری و سرمایه گذاری در کشور ما می پردازم. من همچنین چالش های پیش رویمان را در فضای پسا تحریم بیان می کنم که نیاز است برای حرکت به سمت جلو حل شود. 

همانطور که می دانید پس از مذاکرات فشرده بین ایران و پنج به علاوه یک که از ژانویه 2016 با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک به اجرا درآمد، دوره جدیدی برای اقتصاد ایران و روابط این کشور با بقیه در جهان به وجود آمده است. ما به نوبه خود علاوه بر کار بر روی رفع اثرات منفی تحریم ها از طریق انعطاف پذیری بیشتر اقتصاد، تلاش کردیم اطمینان یابیم که برای پاسخ به سرمایه گذاری و تجارت فزاینده پس از برداشته شدن تحریم ها در موضع بهتری قرار داشته باشیم.

ما در دو سال گذشته پیشرفت قابل توجهی در بازگرداندن ثبات اقتصادی ، بهبود مدیریت مالی، تقویت سیستم بانکداری ، ثبات بخشیدن به بازار ارز و رشد بیشتر و اصلاحات ساختاری بیشتر داشتیم. ما به همه این دستاوردها در دوره ای رسیدیم که تحریم های یکجانبه ادامه داشت. این موضوع همچنین این حقیقت را نشان می دهد که برعکس ادعاهای بی اساس برخی افراد ، تحریم ها ما را وادار به مذاکره ما با همکاران پنج به علاوه یک یا  توافق برای حقوق مشروع ما در زمینه ادامه فعالیت های صلح آمیز هسته ای نکرد.

رئیس بانک مرکزی افزود: همانطور که گفته شد، نتیجه این تلاش ها بسیار مثبت است. هرچند که رشد در 2015-2016 در واکنش به کاهش سریع قیمت نفت و موضع تردید بخشی از مصرف کنندگان و سرمایه گذاران راکد بود، پیش بینی شده است به حدود پنج درصد در 2016-2017 برسد. تورم به زیر دوازده درصد کاهش یافت و در نظر گرفته شده است تا پایان 2017-2016 به تک رقمی کاهش یابد. از آنجایی که بانک مرکزی سیاست پولی خود را سخت تر کرده است و قابلیت واعتبار خود را افزایش داده است، بازار ارز ثبات گرفته است و گام هایی برای یکی کردن نرخ ارز برای زمانی که به روابط عادی مالی با بانک های خارجی بازگردیم، در حال برداشته شدن است. 

اجازه دهید به بخش بانکداری ایران برگردیم که نقش حیاتی در اقتصاد ایران و همچنین نقش تسهیل کننده در گذار موفقیت آمیز به سمت تعامل پویاتر با بقیه جهان دارد. سیستم بانکداری ما با سابقه نه دهه و مکاتبات گسترده و روابط مالی با بسیاری از بانک های آسیایی و اروپایی در دهه های کنونی  و حتی بانک های آمریکایی تا قبل از 1995 تجربه و تخصص قوی دارد.

این به معنای آن نیست که سیستم بانکداری ما با چالش های بسیاری مواجه نیست بلکه مواجه است و ما در حال رفع آنها هستیم. بانک های دولتی و خصوصی در حال بازسازی و سرمایه گذاری دوباره هستند تا به لحاظ مالی قویتر شوند. "موسسات اعتباری در سایه" موظف به یکی کردن رویه و درخواست مجوز برای بانکداری هستند. وام های معوقه (پرداخت نشده ) از نزدیک نظارت می شود و گام های بیشتری برای پرداخت دوباره و تقویت ترازنامه بانک برداشته خواهد شد. 

ما در حال رفع این مشکلات به کمک صندوق بین المللی پول  وهمچنین در حال تقویت قدرت نظارت بانک مرکزی بر همه موسسات بانکداری و اعتبار هستیم. بانک های ایرانی در خارج مشمول نظارت شدید در داخل و ناظران در داخل هستند. در حالی که کاهش معاملات مالی بین المللی بین بانک های ایران و خارجی بر خدمات دهی تاثیر معکوس گذاشته است، بانک مرکزی در حال تقویت مقررات و نظارت برای اطمینان از مدیریت مناسب ریسک در بانک ها و تبعیت از استانداردهای بین المللی از جمله استانداردهای راهبری شرکتی ، مقابله با پولشویی و مقررات سرمایه و نقدینگی تعیین شده از طرف کمیته بازل است. علاوه بر این ، بانک های ایران به صورت فزاینده در حال آماده کردن اظهارنامه مالی خود براساس استانداردهای گزارش دهی مالی بین المللی هستند.

ولی الله سیف ادامه داد: ما همچنین افزایش چارچوب مقابله با پولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم از طریق بهبود سیاست ها و فرایندهای کی وای سی (مشتری خود را بشناس)  در اولویت بالایی قرار داده ایم تا درباره پیشگیری از جرایم مالی و تسهیل پیوستن دوباره  بانکداری ایرانی به اقتصاد جهانی اطمینان یابیم. پس از تصویب قانون مقابله با پولشویی و مقررات اجرای آن در چند سال پیش ،اجرای کنونی قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم مانع مهمی را از سر راه تعامل دوباره بانک های ایرانی با همتایان خارجی برخواهد داشت. 

ما متعهد به تقویت بیشتر مقابله با پولوشویی و مبارزه با تامین مالی خارجی تروریسم هستیم و خواستار ارزیابی صندوق بین المللی پول درباره استانداردهای کارگروه ویژه مالی شدیم و قصد داریم به گروه مقابله با پولشویی و مقابله با تامین مالی تروریسم اوراسیا ملحق شویم.

وی اضافه کرد: من مطمئن هستم بسیاری از شما درباره پتانسیل اقتصادی ایران با جمعیت هشتاد میلیونی ، با نیروی کار جوان و تحصیلکرده و گروه های کارآفرین آگاه هستید. اقتصاد ایران همچنین برخوردار از منابع وسیع نفت و گاز است که هجدهمین تولید ناخالص ملی را برحسب برابری قدرت خرید در سطح جهان دارا است. اقتصاد یک تریلیون و چهارصد میلیارد دلاری ایران متنوع  و از پایگاه صنعتی داخلی گسترده برخوردار است. 

همانطور که در جای دیگر نیز گفته شد، ایران پتانسیل مصرف ترکیه ،منابع نفتی عربستان سعودی ، منابع گاز طبیعی روسیه  و منابع معدنی استرالیا را دارد. در بیست و پنج سال گذشته ، کشور پنج طرح توسعه را تکمیل کرده است و میلیاردها دلار سرمایه گذاری را از پنجاه کشور عمدتا در بخش انرژی ، پتروشیمی ،معدن ،صنعت فولاد، ارتباطات ،تولید خودرو و صنعت دارویی جلب کرده است. ایران همچنین پتانسیل بسیارسرمایه گذاری در فناوری ارتباطات و صنعت هوانوردی دارد.

من تاکنون به صورت بسیار خلاصه  درباره فرصت های گسترده ای که کشور من می تواند برای سرمایه گذاران بالقوه در بخش های مختلف اقتصادی داشته باشد،صحبت کردم. اجازه دهیدبه آنچه که از سه ماه گذشته از تاریخ  اجرای برنامه جامع اقدام مشترک روی داده است، نگاه اجمالی داشته باشم: تقریبا هیچ چیزی اتفاق نیافتاده است. براساس برنامه جامع اقدام مشترک ، اتحادیه اروپا و آمریکا متعهد شدند تمام اقدامات لازم اداری و قانونی را برای اطمینان از  برداشتن موفقیت آمیز و موثر  تحریم ها بردارند تا بتواند موجب بازگشت دوباره ایران به بازارهای بین المللی گردد. 

ما آنچه که اتفاق افتاده است،آنچه که انجام شده است مانند دستور العمل دفتر کنترل دارایی های خارجی ،سفرهای کنونی  به دیگر کشورها و ترغیب جامعه مالی برای همکاری با ما ، مجوزهای کلی و خاص صادر شده برای ترغیب تعامل در تجارت و سرمایه گذاری را نادیده نمی گیریم، اما اینها با گذشته سه ماه ثابت شده است که کافی نیست. در مجموع ،ما نمی توانیم از وجوه مسدود شده در خارج از کشور استفاده کنیم. در این زمینه، تلاش های جدی از طرف شرکای ما برای کارساز بودن برنامه جامع اقدام مشترک انجام شد.از دیدگاه من ،آنها به الزامات خود عمل نکرده اند.

اگر به گفته شرکای ما رفتار ما مانع از تعامل بانک های بین المللی با ما می شود، آنها قبل از امضاء برنامه جامع اقدام مشترک کاملا از رفتار ما راضی بودند. ما رفتار خود را تغییر نداده ایم. آنها آن را فقط به خاطر عمل ما به تعهدات خود امضاء کردند و براین اساس ایران مسئول در چیزی شناخته نشد. این حرف ها نادرست است. این بیان نادرست حقایق است. این کار انجام شد و آنها نیاز است به تعهدات خود عمل کنند.

اگر قرار است تماس های رودرو بیشتری با بانک های بین المللی صورت گیرد باید به آنها اطمینان داده شود که به خاطر کار در ایران جریمه نمی شوند، اگر معنایش این است که تغییراتی در قوانین  و مقررات برای دسترسی به سیستم مالی آمریکا انجام شد، اجازه دهید یوترن (نقل و انتقالات بااستفاده از بانک های خارجی) در جایی که نیاز است،انجام شود. آنها نیاز است این کار را انجام دهند در غیر این صورت برنامه جامع اقدام مشترک مفهوم خود را از دست خواهد داد.

مجری برنامه شورای روابط خارجی آمریکا در ادامه گفت: من قصد دارم سئوالاتی بپرسم و سپس دیگران سئوالات خود را می پرسند. می توانم از شما به صورت خلاصه سئوالی بپرسم. آیا تحریم ها، ایران را به میز چانه زنی هسته ای آورد؟

ولی الله سیف گفت: به نظر می رسد که نوعی درک نادرست در این زمینه وجود دارد و گاهی اوقات افراد این برداشت غلط را دارند. عملکرد اقتصادی ایران به خصوص در دو سال گذشته به صورت واضح نشان می دهد که ایران هرگز در شرایط بد اقتصادی نبوده است. من فکر می کنم دو مسئله سوء مدیریت در گذشته و تحریم ها با یکدیگر اشتباه گرفته می شود. 

من این حقیقت را انکار نمی کنم که تحریم ها هزینه برای اقتصاد ما داشته است اما حقیقت این است که در دو سال و نیم گذشته از زمان  روی کارآمدن رئیس جمهور روحانی  دستاورد اقتصادی ما به صورت صریح نشان می دهد که ما هرگز در شرایط بد اقتصادی نبوده ایم. تورم بالای چهل درصد بود اما از طریق مدیریت مناسب منابع، اکنون به کمتر از دوازده درصد رسیده است.

رئیس بانک مرکزی افزود: زمانی که اقتصاد ما از رکود عبور کرد ما اکنون پنج درصد رشد اقتصادی داریم که سال گذشته حاصل شد. این نمونه هایی است که نشان می دهد ما حتی در زمان تحریم ها نیز می توانستیم رشد اقتصادی داشته باشیم. اگر شما به ثبات در بازار به خصوص بازار ارز نگاه کنید، این چیزی است که ما از آن بهره مندیم و ما در دو سال گذشته سابقه بسیار مثبتی داشتیم و می بینیم بی ثباتی به صورت چشمگیری کاهش یافت و ثبات نسبی داریم.

مجری پرسید: من فکر می کنم مسئله ای که به خصوص برای آمریکایی ها در جستجو برای پتانسیل روابط تجاری با ایران موجب نگرانی است این است که برای سرمایه گذاران خارجی در ایران این مسئله مطرح است که آنها تا چه اندازه با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران کار می کنند ، از آن حمایت می کنند یا موجب تقویت آن می شوند؟ آیا این امکان وجود دارد این مسئله (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) را از اقتصاد کلی جدا کرد؟

ولی الله سیف گفت: به نظر می رسد در اینجا مقداری اغراق شده است. اقتصاد ایران بسیار شفاف است و آمارهای مالی در دسترس هستند و شما می توانید به آسانی به آن دسترسی پیدا کنید. شما می توانید از طریق کی وای سی یا مشتری خود را بشناس این کار را انجام دهید و خدماتی است که هر یک از سرمایه گذاران خارجی می توانند از آن برای شناسایی مشتریان استفاده کنند. 

بنابراین سرمایه گذاری خارجی باید بصیرت و توانایی شناسایی طرف مقابل خود را داشته باشد و این کاملا امکان پذیر است. شما می توانید سرویس های موجود در کشور را خریداری کنید. شرکت های مختلف و شرکت های معتبر هستند که  می توانند خدمات شناخت مشتری را ارائه کنند. حتی در ایران زمانی که ما می خواهیم در کشوری خارجی اعم از اروپایی یا همسایه سرمایه گذاری کنیم، معمولا از مشتری خود را بشناس استفاده می کنیم و تلاش می کنیم از سرویس های محلی در دسترس در آن کشور استفاده کنیم. بنابراین ،این شرکت ها اطلاعات مورد نیاز شما را فراهم می کنند تا تصمیم درستی بگیرید.

مجری پرسید: آیا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران باید به دلار آمریکا دسترسی داشته باشد؟ به عبارت دیگر اگر به ایران دسترسی به دلار آمریکا ،نقل و انتقالات یوترن ( خدمات از طریق بانک خارجی ) داده شود،آیا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران مجاز است بخشی از آن باشد(دسترسی به دلار داده شود)؟

ولی الله سیف گفت: خدماتی که ما در جامعه فراهم می کنیم می تواند مورد استفاده هر کسی قرار گیرد و البته شما می توانید اطلاعات بدست آورید. آنچه که ما از آن صحبت می کنیم درباره بانک ها است که می تواند به ما در تبدیل ارزهای مختلف و دسترسی به سرویس های مالی در آمریکا کمک خواهد کرد.

طوری که  شما بتوانید یک ارز را به ارز دیگر تبدیل کنید و یک نقل و انتقال صورت گیرد. این بانک ها متعهد به فراهم کردن خدمات برای شرکای خارجی خود و اطمینان یافتن نیز هستند زیرا به خاطر دارید که ما از مسئله مشتری خود را بشناس حرف می زنیم و شما باید مشتری مشتریان خود را بشناسید طوری که بتوانید از خدمات بانک ارائه دهنده خدمات بهره مند شوید.

مجری پرسید: اکنون که ایران و پنج به علاوه یک به توافق رسیدند که ایران برنامه صلح آمیز هسته ای داشته باشد. ایران چگونه می تواند از منابع در دسترس استفاده کند. هزینه برنامه هسته ای ،موشکی و نظامی ایران به صورت سالانه چقدر است؟

ولی الله سیف گفت: این که ما چقدر در فعالیت های مختلف هزینه می کنیم  ، مسئله ای است که من نمی توانم به شما آمار بدهم اما می دانید که هر کشوری تصمیماتی براساس اولویت خود می گیرد و براساس آن سرمایه گذاری می کند. این فعالیت های مجاز است. در زمینه برنامه صلح آمیز هسته ای ،ما این حق را داریم و این نیاز هر کشوری است تا آینده بهتری را برای خود فراهم کند و به صورت کامل از منابع بالقوه خود و استعدادهای داخلی خود بهره مند گردد.

خوشبختانه ما سالها توانستیم ثابت کنیم ایران هرگز تلاش نکرده است از ماهیت صلح آمیز هسته ای خود خارج شود و همه فعالیت ها بر روی حوزه هایی  متمرکز است که صلح آمیز و بشردوستانه است. در زمینه فعالیت های موشکی باید بگویم به خاطر داشته باشید ایران در منطقه بسیار خطرناک در جهان واقع شده است و شما می دانید همسایگان ایران امنیت ندارند.

ما شاهد رشد داعش هستیم و کشورهایی هستند که موجب رشد داعش شدند تا این شرارت ها را انجام دهد. من مطمئن هستم شما از آنچه داعش در حال انجام آن است، خبر دارید. داعش در حال کشتن شهروندان بیگناه ،زنان و کودکان است. اینها مسائلی است که شما شاهد آن هستید. چه کسی مسئول آن است؟ پرسش این است که ایران چگونه می تواند تضمین داشته باشد که هدف بعدی نیست و اگر ایران هدف تهاجم قرار گیرد،چه کسی قرار است از ایران محافظت کند؟ چه کسی در حال حاضر از یمن محافظت می کند؟

رئیس بانک مرکزی افزود:  نکته این است که +ایران براساس تجربه و تاریخ به این نتیجه رسیده است که ما باید به توانمندی خود متکی باشیم. توانمندی که می تواند برای اهداف دفاعی ، دفاع در برابر هر نوع تهاجم مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین ، این تحولات طبیعی است که ایران در حال دنبال کردن آن است اما در خارج از ایران تفسیر سیاسی و منفی از آن می کنند.

---------

ادامه جلسه پرسش و پاسخ در شورای روابط خارجی آمریکا با آقای سیف رئیس کل بانک مرکزی کشورمان بدین شرح است:

مجری: آیا شما که درگیر مسائل مالی و پولی هستید، می توانید بگویید که ایران چقدر در برنامه هسته ای اش سرمایه گذاری کرده است؟ چقدر هزینه داشته است؟

سیف: این سوالی است که جوابی برایش ندارم اما قطعاً ما سرمایه گذاری در این زمینه داشته ایم و البته این تلاش، ارزشمند بوده است. هر نوع سرمایه گذاری صورت گرفته است. ابتدا، مطالعات مربوط به امکان پذیری و صرفه اقتصادی سرمایه گذاری انجام می شود، یعنی این که آیا این سرمایه گذاری با هزینه هایش همخوانی دارد یا خیر . 

ایران می خواست  در مسیر درست قدم بردارد اما کسی با آن همکاری نکرد. از این رو ایران مجبور بود به منابع داخلی خود اتکاء کند. ایران وارد مسیر شد اما متأسفانه با سوء تفاهمات زیادی احاطه شد. و کسانی که تفسیر و تصویر  غلط از فعالیت های هسته ای ایران ارائه می کردند، خودشان می دانستند که برنامه هسته ای ایران ماهیت صلح آمیز دارد. اما به علت رویکرد سیاسی که در پیش گرفته بودند، برای ایران مشکل ایجاد کردند. 

مجری: در دوره تحریم ها، مشخص بود که برخی کشورها به ایران کمک می کنند. آیا چین بیشترین کمک را می کرد یا دیگر کشورها مثل روسیه بازیگر اصلی بودند؟

سیف: فکر می کنم شما می خواهید بدانید کدام کشور بیشترین کمک را به ما ارائه کرده است. اما ایران با کشورهای زیادی روابط اقتصادی دارد. کشورهای دیگر نیز روابط مثبت تجاری با ایران داشتند. آنها به همکاری خود با ایران ادامه دادند. چین یکی از آنها بود، روسیه یکی از آنها بود. برخی دیگر کشورها نیز با ایران همکاری کردند. این چیزی را تغییر نمی دهد. ایران در هر شرایطی به علت ظرفیت های اقتصادی اش قادر است بدون نیاز به دیگران و بدون این که وابسته شود و ارزش های خود را قربانی کند،  اقتصاد خود را اداره کند. 

مجری: ایران درخصوص  شاخص فساد در میان صد و شصت و هفت کشور جهان رتبه صد و سی را کسب کرد و پایین تر از روسیه و پاکستان قرار گرفت. به طور خلاصه توضیح دهید که چرا فساد تا این حد مشکل ساز شده است و شما برای مقابله با آن با چه مشکلاتی روبرو هستید؟

سیف: من می توانم به شما اطمینان دهم که این رتبه بندی نیز با انگیزه های سیاسی صورت گرفته است. اگر شما به ایران بیایید و آنجا زندگی کنید و ببینید ما چه روابطی داریم، متوجه خواهید شد کشورهایی که الان رتبه بهتر از ایران دارند، در بدترین شرایط به سر می برند. اما به علت انگیزه های سیاسی، ایران در این رتبه که الان هست، قرار می گیرد. 

+در دو سال گذشته، ما پیشرفت هایی داشته ایم و باید توجه شما را به این نکته جلب کنم، که با ایران برخورد سیاسی می شود و برخی اوقات می بینید که این مسئله تاثیر منفی دارد و این چیزی است که ما باید از آن جلوگیری کنیم. سازمان ها باید بر اساس واقعیت ها و عدالت کار کنند. وقتی آنها دیدگاه تبعیض آمیز داشته باشند، نمی توان به یافته هایشان اعتماد کرد.

مجری: سوال دیگر من درباره کره شمالی است. آیا تحریم، کره شمالی را متوقف می کند؟ شما تجربه زیادی در خصوص نحوه عملکرد تحریم دارید. آیا تحریم، برنامه هسته ای کره شمالی را متوقف خواهد کرد؟

سیف: در خصوص ایران به شما گفتم که تحریم ها هیچ تاثیری بر دیدگاه ما نداشت. و گفتم که تحریم ها برای مردم ما پرهزینه بود: بر اساس نتیجه تحقیقاتی که انجام شد، هزینه های تجارت و داد و ستد  ده تا پانزده درصد افزایش یافت. می دانید که این خودش می تواند به فساد منجر شود. وقتی شما نظام  شفاف بانکی نداشته باشید و خدمات برای فعالیت های مشروع اقتصادی ارائه نشود، داد و ستدها  از طریق صرافی ها یا برخی افراد که در زمینه این نوع داد و ستدهای غیرشفاف مهارت دارند، وارد کانال غیرشفاف می شود. 

به نظر من تحریم هرگز  جواب نمی دهد و به دوره مدرن کنونی تعلق ندارد. اقتصاد جهانی در حال تغییر است. من از کره شمالی خبر ندارم و نمی دانم چه اتفاقی برایش می افتد، اما فکر می کنم اگر کره شمالی به شیوه ما عمل کند، سر پا باقی می ماند و می تواند اقتصادش را اداره کند. تحریم، تاثیر تعیین کننده ندارد و فقط به مردم فشار وارد می کند و مسیر سیاست را تغییر نمی دهد. تحریم فقط هزینه های خاص به وجود می آورد و فضا برای فساد و عدم شفافیت ایجاد می کند. 

--------

سوال اول: من هانی فینداکلی از گروه کلینتون هستم. شما درباره تنوع و غنای اقتصاد ایران صحبت کردید. و سرمایه گذاری در حوزه نفت و گاز را مثال زدید و با روسیه و عربستان مقایسه کردید هر دو این کشورها به علت کاهش قیمت نفت دچار مشکل شده اند. با توجه به این که روند نزولی قیمت های انرژی ممکن است ادامه یابد و هم چنین با توجه به این که ایران نیمی از نفت تولیدی خود را به مصرف داخل می رساند، توضیح و پیش بینی شما از اوضاع اقتصادی ایران چیست؟

سیف: با توجه به ذخایر عظیم نفت و گاز ما و همچنین وابستگی ما به درآمدهای نفتی ، شما مثال خوبی آوردید. اگر مقایسه کنید کاری که ما در مواجهه با شوک قیمت ها در بازار نفت کردیم و ایران را با دیگر کشورها مقایسه کنید، متوجه می شوید که ما نسبت به کشورهای دیگر کمترین آسیب را دیدیم. این مسئله بر تورم ما تاثیر نداشت و ما تورم را از چهل درصد به دوازده درصد رساندیم. از این رو مسئله کاهش قیمت بر تورم ما تاثیر نگذاشت، هیچ تاثیری بر نرخ مبادلات ما نداشت و ما ثبات اقتصادی خود را حفظ کردیم و به برنامه های اقتصادی خود ادامه دادیم. کشور ما را با دیگر کشورهای غنی از نفت مقایسه کنید.

اقتصاد ما ثبات دارد.

اگر در گذشته ما سوء مدیریت های اقتصادی داشته ایم، نباید با بحث تاثیر  تحریم اشتباه گرفته شود و سیاست هایی که ما در رابطه با اقتصاد انعطاف پذیر داشته ایم، باید مد نظر قرار گیرد. این انعطاف پذیری بخشی از اقتصاد ما شده است. و در نتیجه سیاستی که در پیش گرفته ایم و همچنین تنوع اقتصادی مان ، کشورمان بسیار قوی شده است.  از این رو شما می بینید که ما اقتصاد خود را اداره می کنیم. ما پنج برنامه توسعه داشتیم. برنامه ششم نیز در مجلس در حال تصویب است. ما اهداف و برنامه های بلند مدت برای بیست سال آینده داریم و فکر می کنم به اقتصاد اول منطقه تبدیل خواهیم شد.