نگاهی به جغرافیای سیاسی و اقتصادی استونی

پژوهش خبری: «مارینا کالجوراند» وزیر امور خارجه کشور استونی روز یکشنبه 22 فروردین (امروز) از تهران دیدار خواهد کرد. وزیر امور خارجه استونی در سفری دو روزه در صدر یک هیات تجاری و سیاسی به تهران می‌آید و در جریان این سفر با تعدادی از مقامات عالیرتبه کشورمان از جمله همتای ایرانی خود محمدجواد ظریف و حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد. گفت‌وگو در مورد مسائل دوجانبه از جمله گسترش تعاملات اقتصادی و تجاری از محورهای مهم مقامات دو کشور در جریان این سفر است.  بعد از فروپاشی شوروی استونی استقلال خود را بدست آورد به همین دلیل دو کشور از قدمت طولانی روابط سیاسی و اقتصادی برخوردار نیستند.به بهانه سفر یک هیئت سیاسی استونی به کشورمان برای آشنایی بیشتر نگاهی اجمالی به این کشور خواهیم داشت.

 موقعیت جغرافیایی

جمهوری استونی (Republic of Estonia) کشوری است واقع در شمال اروپا و شرق دریای بالتیک، بیش از حدود 45 هزار کیلومتر مربع مساحت؛ از شمال با خلیج فنلاند؛ از شرق با روسیه؛ از غرب با دریای بالتیک و از جنوب با لتونی همسایه می­ باشد. جمعیت این کشور بالغ بر یک و نیم میلیون نفر است. 1/ 65 در صد از جمعیت این کشور را استونیایی و مابقی روسی؛ اوکراینی؛ بلاروسی؛ فنلاندی و سایر ملیت ها تشکیل می­ دهند. 80 در صد مردم استونی دارای مذهب پروتستان و بقیه ارتدوکس و کاتولیک می باشند. پایتخت استونی شهر "تالین" که شهری بندریست، بیش از 400 هزار نفر جمعیت دارد. این شهر که به عنوان پایتخت فرهنگی اروپا در سال 2011 نیز معرفی شده بود در فهرست آثار جهانی یونسکو قرار داشته و جزء ده شهر برتر دیجیتال دنیا می باشد در گذشته نام این شهر "کلون" بوده است. شهرهای اصلی استونی عبارتند از: تارتو و ناروا. زبان رسمی استونیایی و روز ملی آن کشور 24 فوریه می­باشد. 

 ساختار سیاسی

در سال 1908 ابتدا آلمان و سپس شوروی؛ استونی را تحت اشغال خود در آوردند. استونی در سال 1919 به کمک نیروهای انگلیسی و فنلاندی مجددا استقلال خود را به دست آورد. در سال 1939 طی پیمان سری « مولوتف- ریبن تروپ» به شوروی واگذار شد. در سال 1940 شوروی با حمله به استونی این سرزمین را به اراضی خود ملحق ساخت. با آغاز حمله آلمان به شوروی؛ استونی بار دیگر به اشغال آلمان‌ها در آمد. در سپتامبر1944 استونی از قوای آلمان باز پس گرفته شد ولی در زمره جمهوری­های شوروی در آمد و بعد از فروپاشی شوروی؛ استونی در تاریخ 20 اوت 1991 استقلال خود را اعلام کرد.

بعد از استقلال استونی؛ قانون اساسی جدید جمهوری در تاریخ 28 ژوئن 1992 به رفراندم گذاشته شد. 93 درصد مردم رای مثبت خود را نسبت به قانون اساسی اعلام داشتند. از سوم جولای همان سال قانون اساسی جدید به اجرا در آمد. بر اساس قانون اساسی جدید اصل تفکیک و توازن قوا؛ استقلال دادگاه­ها ؛ حقوق بشر و آزادی بر اساس اصول شناخته شده بین­المللی مورد تاکید قرار گرفته است. استونی یک جمهوری پارلمانی است. بر اساس قانون اساسی جدید؛ بالاترین مرجع قانون­گذاری جمهوری؛ مجلس دولتی موسوم به Riigikogu می­ باشد. نمایندگان مجلس برای مدت 4 سال انتخاب می شوند. آخرین انتخابات مجلس در سال 2011 به صورت الکترونیکی برگزار شد.

کابینه وزیران متشکل از نخست وزیر و 12 وزیر عهده دار قوه اجرائی می­ باشد؛ نخست وزیر به پیشنهاد رئیس جمهور و تصویب مجلس تعیین می­ شود. به دنبال انتخابات پارلمانی سال 2011 "آندروس آنسیب" از حزب اصلاحات به عنوان نخست وزیر این کشور انتخاب شده است. انتخاب رئیس جمهور (به مدت 5 سال) به عنوان رئیس حکومت؛ مهم ترین مسئولیت مجلس دولتی محسوب می­ شود. در حال حاضر "توماس هندریک ایلوس" به عنوان رئیس جمهور استونی بر مسند قدرت تکیه زده است. 

 اقتصاد استونی

موقعیت جغرافیایی استونی در مرکز اروپای شمالی؛ امتیازات زیادی از لحاظ ترانزیت کالا بین مناطق اطراف خود ایجاد کرده است. این کشور بعد از کسب ‏استقلال در سال 1991 تغییرات جدی در عرصه سیاسی و اقتصادی ایجاد کرد. پذیرش اقتصاد بازار و ادغام در سازمان­ های اقتصادی بین ­المللی، نهادهای سیاسی، اقتصادی و نظامی غربی نتایج این تغییرات بود. این کشور در روند تحولات اقتصادی خود از حمایت­های موثر دولت­های غربی به ویژه آمریکا؛ فنلاند؛ سوئد؛ دانمارک؛ انگلستان و آلمان و ‏سازمان­های مالی بین المللی به خصوص بانک جهانی؛ صندوق بین ­المللی پول؛ بانک بازسازی و توسعه اروپا و سازمان توسعه و همکاری ‏اقتصادی برخوردار شد و در سال 1999 به عضویت ‏WTO‏ و در سال 2004 به عضویت اتحادیه اروپایی و ناتو درآمد.  این کشور از منابع غنی و صنعت مناسبی برخوردار باشد. ‏منابع فسفریت استونی مواد اولیه صنایع شیمیایی این کشور را تامین می کند. این کشور همچنین صنایع چوب، ‏فراورده ­های چوبی، سلولزی و کاغذ خود را عمدتا از منابع جنگل ­های داخلی تهیه می­ کند. پارچه بافی در این ‏کشور از قدمت طولانی برخوردار است. بر این اساس در استونی کارخانجات پیشرفته پارچه بافی برای ‏تولید انواع پارچه به ویژه کتان فعالیت می­ کنند. طی چند سال اخیر توانایی صنعت پلاستیک سازی در زمینه تولید موتورسیکلت، کلاه ایمنی، کفش ‏اسکی و اسکیت، اسباب بازی و .. زیاد شده است. 

‏روابط جمهوری اسلامی ایران با استونی ‏

روابط ایران و استونی به اوایل دهه 1930 باز می‌گردد. در تاریخ 23 دسامبر سال 1930 میلادی وزیر مختار ‏‏استونی در مسکو مراتب تمایل دولت متبوعش برای انعقاد عهدنامه مودت با دولت ایران را به سفیر کشورمان ‏در مسکو ‏اعلام نمود.‏ پس از مکاتبات بسیار زیادی که صورت پذیرفت در تاریخ 3 اکتبر سال 1931میلادی ‏عهدنامه مودت بین دولتین ایران و ‏استونی مشتمل بر یک مقدمه و 5 ماده در مسکو و بوسیله « فتح الله خان ‏پاکروان » سفیر کشورمان در مسکو و « ژولیوس سی یاما» سفیر و وزیر مختار استونی در مسکو امضاء ‏شد.

تأییدیه عهدنامه مذکور در تاریخ 18 فوریه سال 1932 ‏به وسیله «ک. پاتس» رییس جمهور و « ژتونیسون» وزیر امور خارجه ‏استونی در تالین، تایید و امضا شد.‏ ‏گواهینامه مدیرکل جامعه ملل مبنی بر تایید امضای عهدنامه بین دولتین ایران و استونی در تاریخ 28 فوریه ‏سا ل1933 ‏صورت پذیرفت. روابط ایران و استونی، پس از اینکه این کشور به خاک شوروی ضمیمه شد، به ‏روابط ایران و شوروی مبدل شد.‏

‏به دنبال اعلام استقلال جمهوری استونی در سال 1991، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران طی ‏بیانیه‌ای در ‏همان سال استقلال مجدد این کشور را به رسمیت شناخت و برای توسعه هر چه بیشتر روابط ‏اقداماتی انجام داد و در این ‏راستا سفیر جمهوری اسلامی ایران در هلسینکی(فنلاند) به عنوان سفیر آکرودیته ‏کشورمان در استونی انجام وظیفه می ­نماید. از آن پس مذاکرات زیادی با مقامات این کشور در خصوص ‏مسایل مورد علاقه فی مابین صورت پذیرفت.

صدور قطعنامه­ ها و اعمال تحریم­ های ظالمانه به بهانه برنامه هسته­ ای ایران از سوی سازمان ملل، اتحادیه اروپا، آمریکا و بسیاری از کشورهای جهان علیه ایران باعث کاهش روابط سیاسی و اقتصادی ایران در عرصه بین الملل شد. این تحریم­ ها نه تنها جنبه اقتصادی نداشت بلکه به نوعی حصاری سیاسی و دیپلماتیک در اطراف ایران پدید آورده بود و باعث شده بود کشورمان نه تنها به لحاظ مالی، تجاری و اقتصادی تحت تحریم قرار گرفته باشد، بلکه بسیاری از روابط سیاسی و دیپلماتیک و سیاست خارجی ایران نیز تحت تحریم­ های بین المللی قرار بگیرد. تا پیش از اجرای برجام، اگر کشورهای اروپایی می ­خواستند روابط خود را با ایران بهبود و گسترش دهند، به دلیل تحریم ­های گسترده سیاسی، مالی و تجاری با درهای بسته مواجه می شدند. در حالی که با توافق هسته ­ای و اجرای برجام موانع توسعه روابط بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای جهان برداشته شده است. بر این اساس ترافیک سفرهای دیپلماتیک بین کشورها و ایران در حال افزایش می­باشد. در این راستا امروز( یکشنبه 22 فروردین ) وزیر امور خارجه استونی به همراه یک هیئت تجاری و سیاسی وارد ایران خواهد شد تا در مورد مسائل دوجانبه از جمله گسترش تعاملات اقتصادی و تجاری با مقامات سیاسی کشورمان به گفتگو بنشینند. این سفر در ادامه سفر «پائول تیسالو» مدیر کل سیاسی وزارت خارجه استونی در بهمن 94 به ایران صورت می ­گیرد.

پژوهش خبری//رحیم خجسته