حرکت تهران در مسیر شهرهای کویری دامنه البرز!

ادامه این روندحرکت شهرهای دامنه البرز به سمت کویری شدن است حقیقتی که شاید تا همین چند سال پیش کمتر کسی تصور انرا می کرد.

تخریب باغ های تهران به صورت دندان موشی و خرد خرد صورت گرفته است که به ظاهر نمود ناگهانی نداشته اما در جمع بسیاری از این باغ ها تخریب شده است،محدوده اتوبان حکیم و همت باغ های زیادی داشته که بسیاری از آنها از بین رفته است،این دغدغه در همه شهرهای کشورها دیده می شود.

تهرانی ها در سال جاری با وجود اقدامات گسترده دولت برای بهبود کیفیت سوخت و نوسازی ناوگان فرسوده حمل و نقل عمومی و خروج خودروهای فرسوده در کمتر روزی هوای سالم تنفس کردند به طوری که بزرگ ترین اتفاق روز هوای پاک، تشدید آلودگی هوای تهران بود. 

رئیس بنیاد جهانی انرژی هم آلودگی هوای تهران را یک تهدید جدی برای این حیات این کلان شهر توصیف کرده است و باید هر چه زودتر نسبت به برنامه ریزی استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر در ابعاد مختلف اقدام شود. 

ولف گانگ نئومن معتقد است در تهران دامنه معضل مذکور گسترده تر است و این موضوع نگرانی ها را عمیق تر می کند. آلودگی هوا هزینه بالایی را از نظر اقتصادی به کشور تحمیل می کند و از نظر بهداشتی نیز سلامت جامعه و کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد و به کاهش کارآیی منجر می شود. 

سرانه فضای سبز شهری براساس شاخص تعیین شده از سوی محیط‌زیست سازمان ملل متحد 20 تا 25 مترمربع به ازای هر نفر محاسبه شده و این در حالی است که سرانه فضای سبز در تهران مطابق آمار شهرداری تهران در حال حاضر حداکثر به 15 مترمربع به ازای هر نفر رسیده است. 

این شاخص طبق محاسبات سازمان بهداشت جهانی متفاوت است و البته فقر شهر تهران از لحاظ شاخص های زیست محیطی و فضای سبز مشهود است و روز به روز تشدید می شود و با تراز زیست محیطی فاضله زیادی وجود دارد. 

سازمان بهداشت جهانی معتقد است به ازای هر شهروند باید 9 متر مربع فضای سبز وجود داشته باشد اما این شاخص در بسیاری از کشورهایی که از کمبود فضای سبز رنج می‌برند همچون شیلی پایین‌تر برآورده شده است.

در میان شهرهای جهان که با کمبود فضاهای سبز مواجه هستند بسیاری از شهروندان فقدان فضای سبز را مهم‌ترین مشکل شهر دانسته‌اند.

منابع طبیعی جزو عرضه های عمومی است و عدالت اجتماعی در بهره‌برداری از منابع طبیعی یک ضرورت به نظر می رسد و نباید عرصه های عمومی را خصوصی سازی یا خصولتی سازی کنیم. 

فضاهای سبز علاوه بر نقش ابتدایی خود در کاهش آلودگی هوا می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی خانوار‌ها به ویژه خانواده‌های با سطح درآمد پایین موثر عمل کند.

هفته‌نامه اقتصادی اکونومیست درباره الگوهای تجربه شده در کشورهای مختلف برای افزایش فضای سبز شهری ، مزایای گسترش فضای سبز را به این شرح برشمرده است : کاهش جنایت، افزایش ارزش املاک، افزایش همگرایی اجتماعی و دادن حس افتخار و تعلق خاطر به شهروندان.

هدف از این برنامه توسعه فضای سبز برای بهبود کیفیت زندگی در سراسر کشور است. 

کمپین «سبز کردن پایتخت» هم در شهر تهران توصیه می شود.

باغ های کن تنها باغ های پیوسته و باقیمانده در سطح شهر تهران است.

بر اساس ماده 2 قانون "حفظ و گسترش فضای سبز" شهرداری ها در محدوده قانونی و حریم شهرها مکلفند در مدت یک سال شناسنامه شامل تعداد و نوع و محیط و سن تقریبی درختان محل‌های مشمول این قانون را تنظیم کنند که هر 2 سال یکبار باید بازنگری و به روز رسانی شود؛ ضمن اینکه این شناسنامه سند اجرایی این قانون است و باید در اختیار دستگاه‌های اجرایی و تصمیم‌گیر برای حفظ و نگهداری باغات کن و سایر باغ‌ها قرار گیرد. 

براساس طرح جامع شهر تهران ؛ شهرداری تهران مکلف است به منظور حفظ باغات و جلوگیری از تخریب و نابودی آنها و در اجرای قوانین و مقررات مربوطه، برای تهیه شناسنامه همه باغات با مساحت 500 مترمربع و بیشتر و تدوین سازوکار مدیریتی مناسب برای حفظ آنها و به مورد اجرا گذاشتن آن، حداکثر در یک سال از تاریخ ابلاغ این مصوبه اقدام کند و پس از تصویب در شورای اسلامی شهر به مورد اجرا بگذارد و گزارش سالانه اقدامات خود را به شورای شهر و دبیرخانه شورایعالی شهرسازی و معماری ایران ارسال کند.

ماده 13 آیین نامه اجرایی قانون حفظ و گسترش فضای سبز به صراحت بیان می کند «وزارت راه و شهرسازی و شهرداری ها موظفند برای در جهت حفظ باغات به ویژه در شهرهایی که سرانه فضای سبز آنها کمتر از استاندارد است در مطالعات طرح جامع شهرها حتی الامکان باغات را در کاربری فضای سبز پیش بینی کنند.

بر اساس تبصره یک ماده 13 قانون مذکور، شهرداری‌ها و شوراهای اسلامی شهر باید شرایطی فراهم کنند تا با خرید باغات محدوده شهر، بوستان ‌های شهری در آنها احداث شود و در اختیار عموم قرار گیرد؛ بر اساس تبصره 2 این ماده نیز شهرداری‌ها موظفند برای حفظ باغات بزرگ شهری حتی الامکان حمایت های لازم را از مالکان آنها به عمل آورند.

طبق سند حفظ کاربری باغات در محدوده شهر تهران و دیگر شهرها ، همه دستگاه ها و نهادهای مسئول حفظ محیط زیست و منابع طبیعی باید برای تثبیت باغات و فضاهای سبز زمین های مستعد در محدوده شهرها تلاش کنند.

شورای عالی شهرسازی و معماری در دو سال اخیر برای حفظ باغات ، فضای سبز و زمین های مستعد تلاش بیشتری کرده است و این سند می تواند دستاوردهای مطمئنی داشته باشد.

شورای شهر تهران و شهرداری تهران نیز بر تثبیت اراضی فضای سبز و باغات محدوده شهری تاکید دارد و 120هکتار از باغات بین بزرگراه همت و حکیم حفظ می شود. 

بوستان جنگلی 1400 هکتاری یاس نقطه اغاز خوبی برای تلاش در مسیر است که باید کامل شود که باید این سریال تکرار شود اما ظاهرا خبری از نهضت توسعه فضای سبز در شهر تهران نیست تا الگویی خوب برای همه شهرهای کشور شود.

حفاظت از محیط زیست وغنی سازی منابع طبیعی و فضای سبز از بزرگ ترین چالش های جوامع بشری محسوب می شود و در تهران نیز با توجه به جمعیت زیاد این کلان شهرباید با توسعه فضای سبز هم به جنگ آلودگی هوا برویم.

اما اگر مسئولان فکر می کننند با طرح های جزیره ای و اقدامات سلبی می توان مشکل زیست محیطی و آلودگی هوای تهران را برطرف کرد ، فقط مکلات را بیشتر می کنند و باید اقدامات ایجابی و توسعه ای شاخص های محیط زیست و فضای سبز هم مد نظر باشد که اوج موفقیت ان هم ایجاد باغ شهر در پایتخت است. 

یادداشت : اسماعیل محمدی