رونمایی از سه ریسک عمده در نظام بانکی ایران

صالح آبادی با اشاره به اینکه یکی از مشکلاتی که در سیستم بانکی وجود دارد همین شیوه حسابداری تعهدی به ویژه در قالب طرح ها و فرایندهایی است که در حوزه مشارکت وجود دارد ، افزود : معمولا سه تا چهار سال دوره اجرای یک پروژه به طول می کشد تا یک پروژه مشارکت به فروش اقساطی تبدیل شود. این در حالی است که در دوره مشارکت سودی تحت عنوان سود تعهدی شناسایی می شود که دوره پرداخت آن در آینده مثلا سه سال آتی آغاز می شود. 

وی افزود: بنابراین حسابداری تعهدی با انتقال زیان به دوره های آتی به پنهان شدن ریسک های عملیاتی ناشی از این اقدام دامن می زند.

مدیرعامل بانک توسعه صادرات اضافه کرد: مشکل دیگر تحلیل رفتن سرمایه بانکها با باریک شدن فاصله بین دارایی ها و بدهی هاست. ما می دانیم که در سیستم بانکی عمده جذب منابع از محل جذب سپرده های مردمی است و سرمایه درصد کمی از منابع بانکها را در بر می گیرد، بنابراین هر گونه زیان به شدت روی سرمایه اثرگذار است و ریسک را به سرمایه منتقل می کند.

صالح ابادی گفت : موضوع دیگر سررسید کوتاه تر سپرده ها نسبت به وام ها و تعدیل سریع تر نسبت به نرخ های بهره جاری بازار است. در حال حاضر سپرده بلندمدت در سیستم بانکی ما یک ساله است درحالی که تسهیلات بلندمدت و خیلی سیال است و اهمیت موضوع بیشتر شده و موضوع عدم تطابق دارایی ها و بدهی ها (سپرده و تسهیلات) در سیستم بانکی از اهمیت بالایی برخوردار می شود.

مدیرعامل بانک توسعه صادرات گفت : اگر بخواهیم تعریف مشخصی از مدیریت دارایی (Asset Liability Management) داشته باشیم ، تعریف مشخص آن تطابق دارایی ها و بدهی ها است هنگامی که موسسات مالی سررسید سپرده هایشان را با مدت وام هایشان تطبیق می دهد تا از تأثیرات منفی تغییرات سریع نرخ های بهره جلوگیری کنند.

سه ریسک اصلی در سیستم بانکداری

صالح آبادی با اشاره به این که ما در سیستم بانکی سه ریسک مهم درحوزه مدیریت دارایی و بدهی داریم ریسک نرخ سود را اولین و یکی از مهمترین این ریسک ها اعلام کرد و گفت: در این ریسک قیمت گذاری بین وام ها و سپرده ها از اهمیت بالایی برخوردار می شود. ریسک دوم از نگاه وی ریسک اعتباری یا احتمال عدم بازپرداخت وام ها و ریسک اخر ریسک نقدینگی است که تفاوت سررسید وام ها و سپرده ها را شامل می شود.

در سمت راست ترازنامه بانک، وام ها، اوراق مشارکت و سرمایه گذاری ها را داریم که دارایی های درآمدزای سیستم بانکی را شامل می شوند که عمده آن را وام ها تشکیل می دهند. در بخش دارایی های غیردرآمدزا نیز می توان به دارایی های ثابت همچون شعب و ... اشاره کرد که درآمدزایی مستمری در سیستم بانکی ندارند.

وی اضافه کرد: در سمت بدهی ها و حقوق صاحبان سهام نیز عمدتا سپرده ها و سرمایه را داریم که در بخش سرمایه دو بخش سرمایه اصلی (حقوق صاحبان سهام) و تکمیلی (ذخایر تجدید ارزیابی یا تسعیر ارز) را شاهد هستیم.

به گفته مدیرعامل بانک توسعه صادرات اگر به سود و زیان یک بانک نیز نگاه کنیم شاید هسته اصلی سود و زیان یک بانک را درآمدهای بهره ای و هزینه های بهره ای تشکیل می دهد (که البته در بانکداری اسلامی به مشاع و غیرمشاع تقسیم می شود که با سیستم غربی تفاوت هایی را دارد) و یک مدیریت کاملا حرفه ای را می طلبد.

صالح ابادی گفت : ریسک نرخ سود تهدید جدی برای بانکها محسوب می شود و روی خالص ارزش فعلی جریان های نقد و آتی اثرگذار است و مدیریت این ریسک نیز در سیستم بانکی بسیار مهم است. 

وی افزود: معمولا در بانکها کمیته مدیریت منابع و مصارف (دارایی و بدهی) را داریم که وظیفه اصلی آن مدیریت این ریسک است. در هر حال مدیریت این ریسک در کوتاه مدت و بلندمدت از اهمیت بالایی برخوردار است. 

صالح آبادی با اشاره به این که در کوتاه مدت در دوره های مختلف باید منابعی را که داریم و ناشی از سررسید دارایی ها ماست ، مشخص کنیم ، افزود: در مورد بدهی ها نیز باید به همین نحو رفتار کنیم تا بتوانیم شکاف بین درآمدها و بدهی های بانکی را مشخص کنیم و برای این شکاف برنامه ریزی کنیم تا کمبودها و مازادها را مدیریت کنیم.

ریسک نقدینگی و مدیریت نگهداشت

صالح آبادی در بخش دیگری از سخنان خود به ریسک نقدینگی اشاره کرد و آن را ناشی از ناتوانی در تأدیه بدهی ها و تأمین منابع با سرعت و هزینه معقول از محل افزایش بدهی و یا تبدیل دارایی به وجه نقد دانست و گفت: اینجا دو مفهوم مختلف را داریم که نخست ریسک تأمین نقدینگی و دوم ریسک نقدشوندگی دارایی ها است که چقدر دارایی ما در بازار قابلیت تبدیل به نقد را دارد.

وی گفت : نداشتن نقدینگی کافی به خصوص در شرایط بحرانی حتی می تواند منجر به ورشکستگی بانک ها شود. از طرفی نگه داشت نقدینگی نیز هزینه فرصتی را متوجه بانک می کند. بنابراین تعیین نسبت بهینه نقدینگی در سیستم بانکی مقوله بسیار پیچیده و بااهمیت است.

صالح آبادی در بخش پایانی سخنرانی خود به تحولات اخیر و موضوعات مورد بحث در سیستم بانکی که در حال حاضر از اهمیت بالایی برخوردار است ، اشاره کرد. 

وی گفت : تغییرات نرخ سود بانکی، تغییرات نرخ ارز، بازار عملیات بین بانکی، کمبود منابع مالی بانک ها، افزایش مطالبات غیرجاری در سیستم بانکی و ضرورت افزایش توان سهیلات دهی بانکها جزو مهمترین موضوعاتی است که در حال حاضر از اهمیت بالایی در سیستم بانکی برخوردار شده است.

به گفته وی یکی از موضوعاتی که ما در بانک توسعه صادرات دنبال می کنیم ایجاد یک سامانه قیمت گذاری انتقال است که به هر حال یکی از روش های نیل به مدیریت دارایی و بدهی همین روش است که فرایند مشخصی با روش های متفاوتی دارد. این روش در کنار روش های مرسوم گذشته مورد استفاده قرار می گیرد و بر مبنای این مدل مدیریت دارایی و بدهی ها را خواهیم داشت.