بافت تاریخی قم بعد از ۵ سال از اعلام محدوده به وسعت ۳۱۵ هکتار، همچنان بلاتکلیف است و این امر سبب سردرگمی ساکنین این مناطق در بهسازی و ساخت و ساز‌های جدید شده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ مرکز قم، مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان قم در برنامه تلویزیونی «پرونده ویژه» که از شبکه استانی قم پخش می شود با بیان اینکه بر اساس اعلام شورای عالی شهرسازی و معماری، از بین ۱۳ هزار هکتار محدوده شهری در قم، حدود ۳۱۵ هکتار به عنوان بافت تاریخی تعریف و مصوب شده است گفت: بافت تاریخی با معماری‌هایی بیش از ۱۰۰ سال است و یا حتی دانه‌های با ارزش با گذر‌ها و معابر باشد بافت تاریخی می‌گویند.
علیرضا ارجمندی با بیان اینکه در سال ۸۸ محدوده بافت تاریخی در قم مشخص و ابلاغ شده و در سال ۱۴۰۰ ضوابط آن آمده است افزود: موضوعی که در این میان وجود دارد آن است که بین ضوابط و محدوده بافت تاریخی در بین دستگاه‌ها اختلافاتی وجود دارد.
وی گفت: مشاوری ۳ سال بر روی بافت تاریخی قم کار کرد و طرح ضوابط آن نیز تدوین و به دستگاه‌های مختلف هم ابلاغ شد و شهرداری نیز نسبت به این موضوع تمکین دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی قم با اشاره به اینکه هر طرحی بعد از یک مدت نواقصی در آن دیده می‌شود گفت: امروز دستگاه‌ها به این نتیجه رسیدند که طرح تدوین شده برای بافت تاریخی قم در برخی جا‌ها سختگیرانه است و حتی برخی از نقاط می‌توانست بافت تاریخی لحاظ نشود.
وی افزود:: راه حل این موضوع که به تصویب کمیسیون مصوبه ماده ۵ استانداری قم رسیده؛ تدوین طرح ویژه از سوی اداره کل راه و شهرسازی استان است که در این راستا مشاوری باید انتخاب و طرح قبلی با توجه به نواقص و نظر‌های اصلاحی دستگاه‌های مسئول بازبینی و بازنگری کند.
ارجمندی با بیان اینکه آن مصوبه کمیسیون ماده ۵ استانداری که ۴۰۰ دانه را دارای ارزش تاریخی معرفی کرده بود با کلیت حفاظت از بافت تاریخی فرق می‌کرد افزود: برای این کار نیز مشاوری هم وجود نداشت؛ اما تدوین طرح ویژه یعنی آنکه مشاور تجدید نظر در طرح قبلی انجام و با بررسی پلاک‌ها اقدام لازم را انجام می‌دهد.
وی تصریح کرد: بافت تاریخی به صورت تک دانه‌ای و لکه گذاری شده تعریف نمی‌شود بلکه به این موضوع نگهداری آثار تاریخی گفته می‌شود.
وی گفت: امروز برخی ضوابط در برخی مناطق بافت تاریخی قم باید بازنگری شود و هر زمان که ضوابطی ابلاغ شد بر اساس قانون باید به آن عمل کنیم.
راه و شهرسازی باید طرح ویژه‌ای در خصوص بافت تاریخی قم آماده کند
مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم افزود: اداره کل راه و شهرسازی استان قم باید به رسالت خود عمل و طرح ویژه‌ای در خصوص بافت تاریخی قم آماده کند و در این طرح می‌توان تعداد طبقات را پیشنهاد کنند که در صورت تصویب در کمیسیون ماده ۵ و شورای عالی معماری و شهرسازی، همراهی لازم از سوی میراث فرهنگی نیز صورت می‌پذیرد چرا که معتقدیم امروز این امر نیازمند توجه لازم است.
ارجمندی بیان کرد: در جلساتی که با نهاد‌ها و مسئولان دستگاه‌های مربوطه داشتیم، در خصوص محدوده بافت تاریخی به ۲۱۳ هکتار رسیدیم که مصوبه مجلس در ماده ۳ می‌گوید مسکن و شهرسازی موکلف است در این زمینه با تهیه طرح ویژه اظهار نظر نهایی را اعلام کند.
وی با بیان اینکه فرهنگ سازی و تبیین اهمیت بافت تاریخی برای شهروندان مهم است افزود: اگر امروز یزد در این زمینه موفق بوده علت آن بوده است که زندگی مردم در بافت گره خورده است که در گذشته این بافت محل زندگی نبوده است و امروز خانه‌های بافت تاریخی کاربری‌های خاص و مختلفی از جمله صنایع دستی، رستوران، گالری و ... پیدا کردند.
مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم بیان کرد: امروز سرای ملاحسین و بازار کهنه در حال بافت تاریخی قم با همکاری شهرداری قم در حال مرمت است که اگر زندگی مردم با بافت گره بخورد؛ خود مردم با بافت ارتباط برقرار می‌کنند و این مردم خواهند بود که از این میراث حفظ و حراست خواهند.
ارجمندی ادامه داد: به خانه‌هایی که در بافت تاریخی به صورت سنتی ساخته شده باید کاربری تجاری داد و در این زمینه می‌توان تسهیلاتی در نظر گرفت و مدلی برای این بافت تعریف کرد تا مردم بدانند که می‌توان در این بافت درآمد ایجاد کرد که در این صورت خانه‌های تاریخی احیا خواهند شد و امروز بیش از ۱۰ خانه بافت تاریخی خریداری و احیا شده است.
وی تاکید کرد: بافت تاریخی یک فرصت است و دنیا امروز به این بافت به عنوان هدیه نگاه نمی‌کند و تلاش دارد تا این بافت را حفظ و حراست کند.
باید مردم را برای حفظ و حراست از بافت تاریخی سهیم کنیم
مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم گفت: باید مردم را برای حفظ و حراست از بافت تاریخی سهیم کنیم و باید زمینه‌ای برای تقویت کسب و کار آنان در این بافت فراهم شود تا فضای بانشاط و مفرح در بافت تاریخ ایجاد شود.
مجید متین فر معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم هم در این برنامهم در این خصوص گفت: ما در سطح قم بالغ بر ۱۳ هزار هکتار محدوده داریم که از این بین ۲ هزار ۱۶ هزار هکتار سکونت گاه غیررسمی، ۱۶۰۰ هکتار بافت فرسوده و ۳۱۵ هکتار بافت تاریخی داریم که این محدوده نیز در دل بافت فرسوده قرار گرفته است.
وی ادامه داد: شاید این ابهام وجود داشته باشد که شهرداری با موضوعات میراثی و تاریخی مخالف است؛ اما اینگونه نیست و ما خودمان را به حفظ، نگهداری و حراست از آثار تاریخی که هویت شهری قم است ملزم می‌دانیم و شهرداری در راستای نگهداری از هویت شهری وظیفه دارد.
متین فرد با اشاره به اقدامات صورت گرفته در راستای حفظ بافت تاریخی شهر قم گفت: شناسایی خانه‌های تاریخی، حفظ و نگهداری و تملک خانه‌ها و مدیریت این خانه‌ها به گونه‌ای که دستخوش تغییر و تخریب نشوند در برنامه کاری شهرداری قم قرار داشته است.
۳۱۲ هکتار بافت تاریخی در قم را می‌توان به نصف کاهش داد
وی بیان کرد: ۳۱۵ هکتار بافت تاریخی در قم اعلام شده که طی بررسی‌های صورت گرفته، این میزان تقریباً می‌تواند به نصف تقلیل پیدا کند و جلساتی در این زمینه با میراث، استانداری و شهرداری داشته‌ایم.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم افزود: مردم باید بافت تاریخی را بسازند که متأسفانه در حال حاضر به دلیل اینکه انگیزه‌ای برای بهسازی واحد‌های مستقر در این بافت وجود ندارد؛ این مناطق یا خالی از سکنه شده و یا اتباع ساکن شدند که این امر حتی سیب بروز خطرات امنیتی در برخی محلات نیز شده است.
وی گفت: وقتی بافت تاریخی به استان قم ابلاغ شد، به دلیل اینکه آثار سویی برای مردم به همراه داشت این ابلاغ چند ماه مسکوت ماند.
متین فرد ادامه داد: در طی سه سال اخیر همدلی خوبی بین دستگاه‌های استان قم صورت گرفت تا برای برون رفت از این موضوع پیش بینی‌های لازم صورت گیرد و نتیجه آن بوده که اعلام شده ۷۰ اثر ثبت شده تاریخی در شهر قم داریم و ۴۰۰ اثر واجد ارزش است و از سال ۱۴۰۰ در جلسه کمیسیون ماده ۵ استان اتفاق نظر آن بوده که بافت باید از این بن بست خارج شود.
موضوعات آپارتمان سازی در بافت تاریخی قم را دنبال نمی‌کنیم
مجید متین فرد گفت: به هیچ وجه موضوعات آپارتمان سازی در بافت تاریخی قم را در شهرداری دنبال نمی‌کنیم و این خواسته مردم است و امروز هرکسی که می‌خواهد در این محدوده ساخت ساز کند، مجوز احداث یک زیرزمین و همکف به آن داده می‌شود و عقب نشینی نیز صورت نمی‌گیرد.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم ادامه داد: اگر فردی ساختمان فرسوده دو طبقه را در بافت تاریخی بخواهد بازسازی کند، یک طبقه و زیرزمین به آن داده می‌شود که این امر مورد اعتراض مردم واقع شده است.
وی با بیان اینکه قم دومین قطب گردشگری کشور است افزود: یکی از جا‌هایی که مستعد ساخت هتل و مهمانسرا است؛ اطراف حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها است که این محدوده نیز جز بافت تاریخی محسوب می‌شود.
متین فرد ادامه داد: در بافت تاریخی، محور‌ها باید دیده شود و در این راستا محور و بافت قدیمی خیلی از محلات و بافت‌های قدیمی قم در کف سازی و جداره سازی احیا شدند و امروز نزدیک ۲۲ محور تاریخی در قم داریم که ۱۷ محور بهسازی شده است.
وی تاکید کرد: برای مردم ساکن در بافت تاریخی در زمینه میزان تراکم و طبقه‌ای که در این بافت به آنان داده می‌شود رضایت بخش و راضی کننده نیست.
وی افزود مشاوره اداره کل میراث فرهنگی استان قم بررسی خود از طرح بافت تاریخی قم را در کمیسیون ماده ۵ آورد و با طرح مخالفت شد و در مقطعی دیگر نیز قرار شد ظرف دو ماه طرح ویژه‌ای بیاورند که نتایج گزارش مشاوره به کمیسیون ماده ۵ ارائه شد و باز مخالفت از سوی میراث فرهنگی صورت گرفت.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم افزود: یکی از مواردی که میراث در مکاتبات خود در خصوص بافت تاریخی تاکید دارد، ایجاد زیر زمین بدون عقب نشینی برای خانه‌های تازه احداث در بافت تاریخی قم است که این امر مورد رضایت مردم نیست.
متین فرد افزود: یکی از معضلات این محلات آن است که عرض این معابر کم است و وقتی افراد برای تجدید بنا مراجعه کند این معضل حل خواهد شد که متأسفانه مجوز لازم برای عقب نشینی داده نمی‌شود.
بسیاری از خانه‌های بافت تاریخی قم در حال تخلیه و خالی از سکنه شدن است
وی با بیان اینکه مردم ساکن در بافت تاریخی دغدغه‌هایی دارند و امروز بسیاری از خانه‌ها در این محدوده در حال تخلیه و خالی از سکنه شدن است افزود: در کنار بافت تاریخی و بافت فرسوده قرار دارد که بر اثر سیاست‌های تشویق تا ۴ طبقه مجوز داده می‌شود که این امر مشوقی برای ساکنان این منطقه شده و بافت موجود در حال رونق گرفتن است در حالی که برای بافت تاریخی الزام می‌شود تنها یک زیرزمین و یک هم کف ایجاد شود و باید شرایطی ایجاد شود تا مردم راضی شوند.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم در ادامه بیان کرد: روز جمعه بازدید خوبی با حضور استاندار قم از بافت تاریخی صورت گرفت و مشکلات این محدوده از سوی مسئولان و شهروندان ساکن در این بافت مطرح شد.
متین فرد گفت: استاندار قم در این حوزه نگاه کارشناسانه و پیگیرانه دارد که امیدواریم در ظرف مدت ۶ ماه بتوان با تدوین طرحی با حفظ بناهای تاریخی مشکلات مردم بافت تاریخی نیز برطرف شود.
سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری قم نیز در ارتباط تلفنی با این برنامه با بیان اینکه در سال ۱۴۰۱ طرحی در خصوص بافت تاریخی قم با همکاری دستگاه‌های مختلف تهیه و در کمیسیون ماده ۵ استان تصویب شد که در این طرح دانه‌های واحد ارزش نیز مشخص شده بود گفت: قرار بود این مصوبه ملاک عمل در بافت تاریخی باشد که همزمان با شروع اجرای آن، با مخالفت میراث فرهنگی مواجه و متوقف شد.
حسین زنجیرانی فراهانی با بیان اینکه در سال گذشته دو مرتبه طرح برای بافت تاریخی قم تهیه و در کمیسیون ماده ۵ تصویب شد که مشاور اداره کل میراث فرهنگی آنها را وتو کرد افزود: در بافت تاریخی اختیارات با میراث است و اگر طرحی از سوی میراث فرهنگی طراحی و ارائه شود در این صورت هم مجموعه شهرداری و راه و شهرسازی به آن متعهد هستند.
تهیه طرح بافت تاریخی قم طی ۶ ماه آینده
زنجیرانی ادامه داد: در بازدید هفته گذشته استاندار قم از بافت تاریخی استان، مقرر شد مشاوری که مورد تأیید میراث فرهنگی است طی یک ماه آینده انتخاب شود و تا ۶ ماه آینده طراحی این محدوده به اتمام برسد و بر اساس آن اقدامات لازم صورت گیرد.
مصطفی سعادت طلب عضو هیات علمی دانشگاه نیز در ارتباط تلفنی با این برنامه با بیان اینکه در بافت تاریخی واژه‌هایی داریم که باید بدان‌ها توجه شود گفت: بحث اصلی بین شهرداری و میراث تفاوت در این است که در بافت تاریخی اعتقاد به آپارتمان سازی وجود دارد؛ در حالی که در بافت تاریخی واحد‌ها باید تک خانواری باشند؛ چرا که سبک زندگی متناسب با بافت، عدم اشراف به همسایگان و موضوع هویت با این روش دنبال می‌شود.
وی افزود: متأسفانه مدیریت شهری در سال‌های اخیر با بهره گیری از واژه‌های لکه و دانه منکر بافت تاریخی قم شدند و مصوبه کمیسیون ماده ۵ نشان می‌دهد که ما بافت تاریخی نداریم بلکه دانه‌هایی وجود دارد که باید به آن پرداخته شود و این در حالی است که مفهوم بافت تاریخی، مجموعه‌ای از اجزایی است که با هم در ارتباط هستند و موضوع شهرسازی مهمتر از معماری آن است.
عضو هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قم اضافه کرد: ساختمان‌ها در بافت تاریخی بر اساس طرح تفصیلی می‌توانند ساخت و ساز کنند و البته باید ضوابط مربوط به بهسازی در بافت تاریخی رعایت شود.
اعتقاد داریم آپارتمان سازی در بافت تاریخی کار غلطی است
سعادت طلب تاکید کرد: اعتقاد داریم آپارتمان سازی در بافت تاریخی کار غلطی است؛ چرا که تراکم محلات را چندین برابر می‌کند در صورتی که هم اکنون و با همین جمعیت فعلی نیز میزان خدمات دهی به این بافت کم است.
وی ادامه داد: بافت تاریخی تعریف دارد که متناسب با نیاز بافت است و سلول به سلول و معبر به معبر می‌توان نیاز‌ها را در نظر گرفت و موضوعات پارکینگ و مباحث ارائه خدمات رسانی درمانی و آتش نشانی در آن در نظر گرفته شود.
عضو هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قم ابراز کرد: باید برنامه ریزی‌ها به گونه‌ای باشد که در گام اول جمعیت به بافت نیاید و در مرحله دوم برای همین جمعیت حاضر خدمات متناسب فراهم شود.