ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که مجموع معافیت‌های مالیاتی سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به بیش از ۸۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما یکی از راه‌های افزایش اتکای بودجه به مالیات، هدفمند کردن معافیت‌های مالیاتی است. از قانون مالیات‌های مستقیم گرفته تا قانون بودجه، معافیت‌های مختلفی در نظر گفته شده است که همین معافیت موجب محروم شدن اقتصاد از مالیات حاصل از سود این فعالیت‌ها شده است. در همین خصوص محمد برزگری، رئیس مرکز آموزش پژوهش و برنامه ریزی مالیاتی می‌گوید: در سال ۱۴۰۱ حدود ۴۷۰ همت معافیت مالیاتی داده شده که اندازه درآمد‌های مالیاتی همان سال است.
وی افزود: البته بخش کشاورزی و سود سپرده اشخاص حقیقی که اظهارنامه‌ای در رابطه با آن به سازمان امور مالیاتی نمی‌رسد در آمار محاسبه مالیات‌ها نیستد، علاوه بر این قوانین متعددی هم برای معافیت بخش‌های مختلف وجود دارد.
رئیس مرکز آموزش پژوهش و برنامه ریزی مالیاتی معتقد است که معافیت‌های مالیاتی موجب غیر شفاف شدن برخی فعالیت‌های اقتصادی شده و زمینه فرار مالیاتی را فراهم می‌کند. برزگری می‌گوید: یک سری افراد و فعالان اقتصادی هم هستند که از مسیر خاکستری بین معافیت مالیاتی و نداشتن معافیت مالیاتی استفاده می‌کنند. مثلا فعالیت کشاورزی معاف از مالیات است، اما یک سری از فعالیت‌ها وجود دارد که کشاورزی نیست، اما با بخش کشاورزی تعامل دارد و چون کشاورزی کلا معاف از مالیات است آن بخش‌ها هم شفاف نمی‌شود و مالیات نمی‌دهند.
وی اضافه کرد: ما اغلب معافیت‌ها را نرخ صفر محاسبه می‌کنیم در حالی که اگر نرخ مالیات برای مثال ۲۵ درصد است باید ۲۴ درصد معافیت داده شود ولی ۱ درصد را نگه داشت و نرخ مالیات را صفر نکرد.
رئیس مرکز آموزش پژوهش و برنامه ریزی مالیاتی ادامه داد: وقتی نرخ مالیاتی را صفر می‌کنیم یعنی یک تکه اقتصاد را غیر شفاف کرده ایم.
برزگری گفت: ما باید برای حقیقی‌ها و حقوقی‌ها سقف معافیت مالیاتی قرار بدهیم یعنی بگوییم هر چه قدر می‌خواهی از معافیت‌ها استفاده کن، اما به میزان مشخصی سقف دارد.
بر اساس بررسی‌های اماری میزان درآمد‌های مالیاتی در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۲۵ هزار میلیارد تومان بوده است و میزان معافیت مالیاتی براورد شده هم ۳۴۵ هزار میلیارد بوده است. همچنین در سال ۱۴۰۱ نیز درآمد‌های مالیاتی حدود ۴۳۰ هزار میلیارد تومان بوده است و ۴۷۰ هزار میلیارد تومان میزان برآوردی معافیت‌های مالیاتی داده شده به بخش‌های مختلف بدون در نظر گرفتن فرار‌های مالیاتی است.
روند سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نشان هم همبستگی بین درآمد‌های مالیاتی و معافیت‌های مالیاتی دارد. یعنی به میزانی که درآمد مالیاتی وجود دارد، درآمد از دست رفته مالیاتی از محل معافیت مالیاتی نیز وجود دارد. بر همین اساس با توجه به قانون بودجه ۱۴۰۲ که درآمد حدود ۷۵۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده، می‌توان تخمین زد که همین امسال حدود ۷۵۰ هزار میلیارد تومان هم معافیت مالیاتی وجود داشته باشد.
یزدی زاده، اقتصاددان معتقد است که مالیات در جهان کارکرد‌هایی دارد که معافیت‌های مالیاتی این کارکرد را نقض می‌کند. وی می‌گوید: مالیات در دنیا یک سری وظایف را برعهده دارد یعنی وضع می‌شود به خاطر یک سری وظایفی که یکی از آن‌ها تامین درآمد دولت است، دو حرکت به سمت عدالت اجتماعی است، سوم هدایت سرمایه‌ها به بخش‌هایی که بیشتر مورد توجه دولت است.
این اقتصاددان افزود: در یک نظام مالیاتی پیشرفته شما معافیتی ندارید، نرخ صفر هم می‌توانید داشته باشید برای کوتاه مدت ولی با ابزاری که وجود دارد باید این اهداف را دنبال کنیم که هرگونه تخفیف مالیاتی و نه حتی معافیت مالیاتی که می‌خواهید بدهید باید توجیه داشته باشد.
یزدی زاده خاطر نشان کرد: معضلی که معافیت‌های مالیاتی درست می‌کند این است که یکپارچگی نظام مالیاتی را با اختلال ایجاد می‌کند یعنی در یک جایی که معافیت می‌دهید گسستگی ایجاد می‌کنید بنابراین معافیت در کل سیستم مالیاتی باید حذف شود، نرخ صفر را می‌توانیم اعمال کنیم.
بر اساس اظهارات رئیس کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی در بودجه ۱۴۰۳ حکمی وجود دارد که در آن معافیت مالیاتی برای اشخاص حقیقی به ۵۰ میلیارد و برای اشخاص حقوقی به ۵۰۰ میلیارد تومان محدود می‌شود. موضوعی که اگر اجرایی شود پیش بینی می‌شود که ۵۰ هزار میلیارد تومان به درآمد‌های مالیاتی اضافه شود.