آموزشی بودن یا درآمدزایی داروخانه‌های آموزشی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما: رادیو سلامت در برنامه نیم نگاه با آقای دکتر فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان گقتگویی انجام داده است که به این شرح می باشد.

سوال: اگر بخواهیم کلیتی را از فعالیت داروخانه‌های بخش دولتی و خصوصی برای شنوندگان بگوییم یک توضیح اجمالی میفرمایید و اصلاً جایگاه این داروخانه‌های آموزشی چیست؟

فاطمی: براساس آیین نامه تاسیس داروخانه ها، دانشکده‌های داروسازی که حداقل یک سال از تاسیس آن‌ها گذشته باشد و ظرفیت ورودی آن حداقل ۷۵ نفر باشد می توانند تقاضای تاسیس داروخانه آموزشی بدهند همان طور که از اسم آن‌ها مشخص است هدف اصلی این داروخانه‌ها آموزش به دانشجویان داروسازی است قبل از اینکه وارد جامعه بخواهد بشود آموزش‌های لازم را در داروخانه ها، چون میدانید یک داروخانه‌های مدل هستند داخل دانشکده‌ها که در آنجا آموزش‌های اولیه داده میشود و داروخانه‌هایی که در معرض با مردم باشند و هم توصیه‌های دارویی را انجام دهند باید با خود بیمار به طور مستقیم در تماس باشند به خاطر همین جدا از داروخانه‌های مدل در داخل دانشکده‌ها، داروخانه‌های واقعی هم در داخل شهر‌هایی که دانشگاه علوم پزشکی و دانشکده داروسازی داشته باشند صرفاً می‌تواند تاسیس شود.

سوال: تا اینجا که به نظر می‌رسد یک ضرورت است.

فاطمی: بله، ولی در عمل می‌بینم این داروخانه‌ها بعد از مدتی مسیرشان عوض می‌شود به خاطر کمبود دارویی که متاسفانه در کشور وجود دارد معاونت‌های غذا و دارو‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی نمی‌توانند دارو‌های محدودی که به هر استان می‌آید را بین داروخانه‌های خصوصی توزیع کنند، چون داروخانه آموزشی داروخانه‌های دولتی به حساب می‌آیند و اغلب در کنار مجاورت‌ها و مراکز درمانی هستند دارو‌های خاص را به داروخانه آموزشی می‌دهند و در عمل بعد از دو یا سه سال می‌بینیم که داروخانه‌ها شدند یک داروخانه‌هایی که حجم فروششان بر اساس اطلاعاتی که ما از سازمان‌های بیمه داریم تقریبا معادل ۱۰۰ تا ۱۵۰ داروخانه خصوصی هستند یعنی گردش مالی خیلی عظیم و مراجعه بسیار زیاد.

سوال: چه تعدادی را مقایسه می‌فرمایید با ۱۵۰ داروخانه بخش خصوصی؟

فاطمی: این که می‌گویم ممکن است حجم مطالبات داروخانه خصوصی از سازمان‌های بیمه درمان چهل یا پنجاه میلیون تومان باشد، ولی ما داریم داروخانه آموزشی در تهران که ماهانه ۴ میلیارد تومان مطالباتش از سازمان‌های بیمه است.

سوال: یعنی یک داروخانه را با یک داروخانه مقایسه می‌کنید؟

فاطمی: یک داروخانه دولتی را با یک داروخانه خصوصی مقایسه می‌کنم.

سوال: خیلی متفاوت است. این تفاوت زیاد از چه زمانی اتفاق افتاده است؟ فکر می‌کنم این بحث تحریم‌ها و بعد هم کمبود دارویی فاصله اقتصادی و عقاید اقتصادی خیلی زیاد کرده است.

فاطمی: بله، رقابت نابرابری این داروخانه‌های دولتی با داروخانه‌های خصوصی دارند از این نظر که داروخانه دولتی اجاره محل پرداخت نمی‌کند و مالکیت محل برای دولت است و در خیلی از موارد کارکنانش کارکنان دولت به حساب می‌آید هزینه‌ای پرداخت نمی‌شود، داروساز‌هایی که در آن جا کار می‌کنند داروساز‌هایی هستند که طرحی هستند یا خود نیرو‌های آموزشی آن جا کار می‌کنند. آن‌ها مالیاتی به خاطر دولتی بودن پرداخت نمی‌کنند و الان داروخانه‌های آموزشی برای دانشگاه‌ها شده اند محل درآمد بسیار بسیار خوب و به خاطر همین است که الان سیل درخواست برای تاسیس داروخانه‌های دولتی به اسم آموزشی زیاد است. در بعضی از دانشگاه‌های علوم پزشکی نه یکی، بلکه چند داروخانه آموزشی تاسیس شده است.

سوال: محدودیت ندارد، یک ضابطه‌ای باید داشته باشد، چون تعداد دانشجویی که سالانه دانشگاهی می‌گیرد مشخص است و خروجی آن هم مشخص است یعنی دقیقاً میشود برآورد کرد که مثلاً دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران چه تعدادی الان دانشجو دارد که در فرایند کارورزی و کارآموزی باید در داروخانه و در مواجهه با مردم باشند، یعنی این تقریبا توسط معاونت آموزشی قابل محاسبه است و متناسب با آن می‌شود داروخانه تاسیس کرد یعنی الان خارج از این ضابطه شده است؟

فاطمی: بله دقیقا، چون ضابطه صراحت دارد که برای ۷۵ نفر ورودی الان، دانشکده‌های ما حدود ۵۰ تا هفتاد نفر بیشتر ورودی نمی‌گیرند و خیلی از آن‌ها هم کمتر از این، ولی با این وجود می‌بینیم خود دانشگاه‌ها به بهانه بحث آموزش دانشجویان داروسازی، نه یکی بلکه چند داروخانه آموزشی را در مجاورت مرکز درمانی که دارند تاسیس می‌کنند و عملاً با این کار آینده همان دانشجوی داروسازی که بخواهد در آن شهر کار کند را تباه می‌کنند. هر داروخانه دولتی را آموزشی و خیلی‌هایشان برای ارگان‌های  نظامی هستند که تقاضای داروخانه می‌کنند و می‌گویند ما می‌خواهیم مشکل کمبود دارو را حل کنیم یا ارگان‌های امدادی مثل هلال احمر تقاضای  داروخانه می‌کنند درست است دلیل اینکه الان مراجعه مردم به داروخانه نظامی مثل ۲۹ فروردین، داروخانه هلال احمر، داروخانه آموزشی مثل ۱۳ آبان خیلی زیاد است، معنی آن این نیست که این داروخانه‌ها کار خاصی را انجام میدهند که دارو‌های کمیاب در آنجا پیدا می‌شود، دولت به خاطر کمبود‌ها دارد به آن‌ها می‌دهد.

سوال: چاره‌ای  هم ندارد یعنی میخواهد دارو را جایی توزیع کند که زیر نظر خودش باشد.

فاطمی: دقیقا در عمل همین اتفاق می‌افتاد یعنی این‌ها از رسالت آموزشی خودشان آن نهاد نظامی یا ارگان امدادی خارج می‌شوند و در ایام عادی شروع می‌کنند به رقابت با بخش خصوصی.

سوال: خوب میشود بنگاه اقتصادی، این جا اولویتی مدنظر است ببینید تامین دارو است، یک مشکل نشت دارو است ما حتی می‌بینیم دارو‌هایی که با تعداد مشخص وارد می‌شود و کاملا حساب و کتاب آن مشخص است، می‌بینیم نشت دارویی به بازار آزاد داریم. چه فکری می‌شود برای آن کرد؟ به نظر می‌آید اولویتی است الان برای وزارت بهداشت این که اگر هم تعداد این داروخانه‌ها زیاد شود حداقل مکانی برای این که آن دارویی که با آن ارز وارد کرده در این شرایط کمبود منابع مالی، به دست مصرف کننده برسد. یک مشکلی را دارد از نظر محدودیت نظارتی، نظر شما چیست؟

فاطمی: این محدودیت‌ها را با مکانیسم‌های دیگر می‌شود تامین کرد، الان نسخ دیگر کاغذی نیست و نسخ الکترونیکی هستند و همه دارو‌ها را بر اساس سامانه نظارت کنترل اصالت که تی تک است میتوانند کنترل کنند،   می‌شود توزیع دارو‌ها را متناسب با درمانگاه‌ها و کلینیک‌هایی که در مجاورت آن‌ها داروخانه وجود دارد انجام داد مثلا بیماری که مشکل تنفسی دارد و ممکن است که کلینیک تنفس برایش  بنویسد مجبور نباشد تمام شهر را برای گرفتن آن اسپری بگردد و سهمیه داروخانه‌های مجاور آن کلینیک تنفس را اسپری بیشتر بدهند یا  مثلا داروخانه‌هایی که در کنار بیمارستان یا درمانگاه‌های غدد درون ریز هستند ممکن است بیماری دیابت داشته باشد یا هورمون رشد بخواهند، آن دارو‌ها به آن داروخانه‌های خصوصی  که در مجاورت آن مراکز هستند بیشتر داده شود. امروز با توجه به فناوری که وجود دارد و اطلاعات جغرافیایی که بر اساس جی آی اس می‌توانند این مدیریت را انجام دهند، ولی متاسفانه دولت آسان‌ترین روش را انتخاب میکند.

سوال: زیر ساخت آن را داریم؟

فاطمی: الان تا حدود زیادی فراهم است.

سوال: یک چیز ساده در ذهن من است، می‌گویم که همان فردی که داروخانه تاسیس کرده است، آن مکان یابی اش بر اساس یک منطقی بوده مثلا آمده دو یا سه بیمارستان را در منطقه ۲ در نظر گرفته و آمده در محلی داروخانه بزند که دسترسی بیماران یا درمانگاه‌هایی که آن اطراف است به داروخانه امکانش باشد یا اینکه چند ساختمان پزشکان است بعد این داروخانه مایحتاج خودش را خودش نمی‌تواند درخواست بدهد از نظر اینکه مثلا اگر دور و بر آن بیشتر مراکز درمانی پوست و مو است، بیاید مثلا سهمیه دارویی بیشتری را برای آن در نظر بگیرد از این نظر محدودیت دارد؟

فاطمی: نه محدودیتی بابت این مسئله وجود ندارد داروخانه‌ها معمولا می‌آیند در کنار مرکز درمانی که نسخه از آنجا زیاد بیرون می‌آید داروخانه را تاسیس می‌کنند. اشاره من به این بود که خود مراکز درمانی هم ترکیب نسخی که در آن ایجاد می‌شود یکسان نیست بعضی‌ها در داخل آن شیمی درمانی اتفاق می‌افتد، دارو‌های مربوط به سرطان زیاد نسخه می‌شود، بعضی‌ها دارو‌های تنفس و بعضی دارو‌های چشمی الان بر اساس اطلاعاتی که نسخ الکترونیک می‌تواند به ما بدهد می‌شود یک آمایشی انجام داد و توزیع داروخانه‌ها را متناسب با مصرف هر دارو استخراج کرد و اگر دارویی به صورت تامینی الان توزیع می‌شود به آن مراکز به صورت مدیریت شده داد و بر اساس سامانه تی تک هم رهگیری کرد که داروخانه چقدر دارو تحویل گرفته و چقدر به بیمار تحویل داده شده است. امروز این بستر بیش از هر زمان دیگری فراهم است ممکن است خیلی کامل نباشد، ولی عرض کردم دولت معمولاً آسان‌ترین راه را انتخاب میکند، باز به خاطر دردسر‌هایی که این نوع توزیع دارو دارد.

سوال: آسان‌ترین راه یک مقدار هم هزینه بر هم است. عرض من همان تاسیس داروخانه آموزشی است بالاخره یک واحد آموزشی است درست است که پرسنلش را از نیروی طرحی و دانشجو تامین می‌کند، ولی بالاخره آن مکان یک مساحت زمینی می‌خواهد، ملکی می‌خواهد و داروخانه هم که نمی‌تواند هر جایی زیر پله‌ای و یک مکان کوچک ضابطه دارد برای محیطش، این‌ها هزینه برهم است. این مسائل را شما در مصاحبه‌های رسمی دیدم که نقدهایتان را مطرح کرده بودید شما و سایر همکارانتان برای اجازه تأسیس بیشتر و با این توضیح معاونت درمان وزارت بهداشت که ما نیاز داریم به تأسیس تعدادی داروخانه بیشتر.

فاطمی: من فکر می‌کنم بیشتر برای جبران کسری بودجه دولتی است. الان اغلب بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها واقعیت این است که بودجه آن‌ها به سختی تامین می‌شود و دنبال منابع درآمدی می‌گردنند و یکی از منابع درآمدی که به آن فکر می‌کنند داروخانه و فروش دارو است، ولی به این توجه نمی‌کنند که ممکن است از اشتغال ده‌ها یا صد‌ها داروساز را از بین می‌برند.

سوال: اخیراً در یکی دو سال اخیر می‌بینیم خیلی ضابطه‌ای برای فاصله داروخانه‌ها نیست مخصوصاً در محله‌هایی که رفاه بیشتری است تعداد داروخانه به طور عجیبی افزایش پیدا کرده است، یعنی می‌بینیم سر هر کوچه یک داروخانه است مثلاً در منطقه ۲، ضوابطی برای این تعداد داروخانه و فاصله آن نیست؟ ظاهراً تغییراتی کرده است.

فاطمی: بله، از خرداد۱۴۰۰ ضابطه جدید داروخانه‌ها نوشته شده است آن هم تحت فشار شورای رقابت و هیأت مقررات‌زدایی بود که واقعاً به ضرر مردم تمام شد یعنی قبلا تعداد محدودتری داروخانه بودند و سرگردانی مردم کمتر بود، ولی وقتی با این داروی کم، تعداد داروخانه بیشتر می‌شود طبیعتا توزیع آن بین تعداد بیشتر، باعث می‌شود دسترسی مردم کاهش پیدا کند نه برای داروخانه، همه مراکز درمانی در دنیا یک قاعده به نام سطح بندی خدمات سلامت دارند. همه مراکز خدمات سلامت باید توزیع آن متناسب با نیاز باشد اگر بیش از نیاز عرضه شود مثلا در تهران می‌بیند در مناطقی که شمال شهر هستند یا در کنار مراکز خرید یا کنار خیابان‌هایی که در آن درمانگاه و مطب زیاد است وجب به وجب داروخانه کنار هم قرار می‌گیرد و متاسفانه با هم رقابت‌های منفی میکنند یعنی  ارتباطاتی ممکن است با مطب یا منشی مطب برقرار شود که فلان دارو را حتما از این داروخانه بگیرید که داروی شما را دارد یا بعضاً مریض را هدایت می‌کنند به چند خیابان آن طرف‌تر که از آن داروخانه بگیرید، این فقط داروخانه هم نیست متاسفانه در رابطه با آزمایشگاه، رادیولوژی و خیلی از مراکز پاراکلینیکی ممکن است رخ دهد.

سوال: یعنی هیچ محدودیتی برای تعداد نیست؟

فاطمی: در عمل متاسفانه نه، برای تاسیس داروخانه در شهر‌ها محدودیت به طور کامل برداشته شده الان هر شهر هر تعدادی که بخواهند می‌توانند مجوز بگیرند اگر در شهر کوچکی همه داروخانه‌ها با هم بخواهند تعطیل کنند به مرکز استان یا تهران بیایند، آیین نامه جدید داروخانه‌ها هیچ منعی برای آن‌ها نمی‌تواند قائل شود و این یک اشکال بزرگ آیین نامه جدید است. در داخل خیابان هم تا حدود زیادی محدودیت برداشته شده است یعنی اگر داروخانه‌ها بخواهند با شرایطی دیوار به دیوار هم باشند آئین نامه جدید منعی قائل نمی‌شود و متاسفانه همه تحت عنوان یک قاعده قانونی به نام  مقررات زدایی یا شورای رقابت ایجاد شد.

سوال: یعنی صرف نظر از مکان و نوع فعالیت این اتفاق افتاده است؟

فاطمی: به یک مرکز صنفی دارند به داروخانه نگاه می‌کنند و توجه نمی‌شود یک مرکز درمانی است و فروشگاه نیست که سر فروش لباس بخواهد با کناری اش رقابت کند، رقابت در حرفه پزشکی به آن معنی که در کسبه دیگر وجود دارد امکان پذیر نیست. ما نمی‌توانیم به مردم بگوییم در کنار داروی مسکن، یک آنتی بیوتیک هم استفاده کنید. یا من یک دارو برای رفع بی خوابی هم به شما میدهم و اصلا مجاز نیست داروخانه‌ای بخواهد مردم را تشویق به مصرف بیش از حد مصرف دارو کند و یک کار ممنوع است، ولی متاسفانه نهاد‌هایی در کار وزارت بهداشت دخالت کردندتا این آیین نامه جدید داروخانه‌ها با اشکالاتی که وجود دارد آمدند نگاه به مراکز درمانی از جمله داروخانه‌ها نگاه تجاری شد به جای این که نگاه پزشکی باشد.

مجری: نهادی که باید این جا بیشتر در این باره توضیح دهد و خودش را نقد کند و مشکلات را مطرح کند وزارت بهداشت است که نباید در این باره منفعل باشد و واقعیت آن عواقبی هم که شما می‌گویید عملاً داریم می‌بینیم و تعجب می‌کنیم در محلی این تعداد داروخانه با این شرایط.