آمبلیوپی (تنبلی چشم) نوعی اختلال بینایی است که باعث کاهش دید مرکزی در یک چشم به ظاهر سالم می‌شود.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان ، در تنبلی چشم ، گرچه ساختمان ظاهری چشم سالم است، اما دید چشم حتی با استفاده از عینک هم کامل نمی‌شود. وقتی تکامل بینایی در یکی از چشم‌ها طبیعی و در چشم دیگر غیرطبیعی باشد، چشم مبتلا به ضعف بینایی، تنبل است.
آمبلیوپی یا تنبلی چشم زمانی رخ می‌دهد که یک چشم در دوران نوزادی یا کودکی ضعیفتر از دیگری شود. مغز از چشم قوی‌تر حمایت می‌کند و به چشم ضعیفتر اجازه می‌دهد با گذشت زمان بدتر شود. غربالگری زودهنگام بسیار مهم است، زیرا درمان با تشخیص سریع موثرتر خواهد بود.
آمبلیوپی که اغلب تنبلی چشم یا تنبلی دید نامیده می‌شود، یک بیماری جدی چشمی است که بینایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بینایی ضعیف در یک چشم در دوران نوزادی یا کودکی ایجاد می‌شود و در صورت عدم درمان به مرور زمان بدتر می‌شود.
تنبلی چشم چگونه بر فرزند من تأثیر می‌گذارد؟
در یک کودک مبتلا به آمبلیوپی، یک چشم دارای دید تار و چشم دیگر دارای دید واضح است. مغز شروع به نادیده گرفتن تاری چشم می‌کند و فقط از چشمی با دید واضح استفاده می‌کند. در نهایت، مغز یاد می‌گیرد که به چشم قوی‌تر تکیه کند و به چشم ضعیفتر اجازه بدتر شدن می‌دهد.
کدام کودکان در معرض خطر تنبلی چشم هستند؟
برخی از کودکان ممکن است دارای عوامل خطر آمبلیوپی باشند، از جمله:
کودکانی با سابقه خانوادگی مشکلات چشمی
کودکانی با ناتوانی‌های رشدی
کودکان نارس
کودکانی با وزنی کمتر از حد طبیعی در بدو تولد
تنبلی چشم چقدر شایع است؟
آمبلیوپی شایع‌ترین دلیل از دست دادن بینایی در کودکان است که بین ۲ تا ۴ درصد از کودکان تا سن ۱۵ سالگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حتی اگر کودک مشکل قابل توجهی نداشته باشد، ممکن است تنبلی چشم داشته باشد؛ اما اگر در دوران کودکی تشخیص داده نشود و درمان نشود، می‌تواند مشکلات دائمی ایجاد کند. معاینات زودهنگام و منظم چشم در سلامت چشم کودکان مهم هستند.
چه چیزی باعث تنبلی چشم می‌شود؟
آمبلیوپی زمانی اتفاق می‌افتد که بین دو چشم تفاوت عمده‌ای در توانایی تمرکز وجود دارد و شایع‌ترین علت آمبلیوپی سایر مشکلات بینایی است. مهم است که شرایط دیگر را درمان کنید، در غیر این صورت مغز با دید بهتر شروع به تکیه بر چشم می‌کند که منجر به آمبلیوپی می‌شود.
کدام بیماری‌های چشمی منجر به تنبلی چشم می‌شود؟
شرایطی که ممکن است منجر به آمبلیوپی شود عبارتند از:
عیوب انکساری
این شرایط بر نحوه عبور نور از چشم تأثیر می‌گذارد. آن‌ها عبارتند از:
نزدیک بینی: مشکل در دید دوردست
دوربینی: مشکل در دیدن از نزدیک
آستیگماتیسم: قرنیه خمیده
استرابیسم (چشم‌های ضربدری)
قرار است چشم‌ها به صورت جفت با هم حرکت کنند، اما گاهی اوقات اینطور نیست. اگر یکی از آن‌ها به سمت داخل، خارج، بالا یا پایین حرکت کند، مغز ممکن است به یک چشم تکیه کند که منجر به آمبلیوپی می‌شود.
مشکلات ساختاری
گاهی اوقات، چشم دارای یک مشکل ساختاری است که می‌تواند منجر به آمبلیوپی شود، از جمله:
آب مروارید که باعث کدر شدن عدسی و تاری دید می‌شود
آستیگماتیسم
افتادگی پلک
جای زخم روی قرنیه
علائم تنبلی چشم چیست؟
آمبلیوپی همیشه واضح نیست. این عارضه اغلب تا زمانی که کودک آزمایش چشمی انجام نمی‌دهد، شناسایی نمی‌شود؛ بنابراین هر کودکی باید غربالگری بینایی زودهنگام و منظم داشته باشد.
کودک مبتلا به آمبلیوپی ممکن است علائم زیر را از خود نشان دهد:
زیاد به چیز‌هایی در یک سمت خاص برخورد کند
تفاوت زیادی در نزدیک بینی یا دوربین بین دو چشم را تجربه کند
از یک طرف بدن حمایت کند
چشم‌های متقابل دارد
افتادگی پلک داشته باشد
یک چشم خود را ببندند یا زیاد چشمک بزنند.
اغلب سرشان را به یک طرف خم کنند.
تنبلی چشم
چه زمانی باید تنبلی چشم را تشخیص داد؟
تشخیص زودهنگام شانس بهبودی کامل را افزایش می‌دهد. انجمن بینایی سنجی آمریکا توصیه می‌کند که کودکان قبل از ۶ ماهگی و دوباره قبل از ۳ سالگی غربالگری کامل بینایی را انجام دهند.
چه آزمایشاتی می‌تواند آمبلیوپی را تشخیص دهد؟
یک متخصص اطفال، برنامه بینایی مدرسه، اپتومتریست یا چشم پزشک می‌تواند بینایی کودک را از نظر آمبلیوپی آزمایش کند. غربالگر ممکن است:
قطره‌ای در چشم بریزند تا مردمک برای بررسی بزرگتر شود.
به هر چشم یک نور بتابانند.
هر بار یک چشم را بپوشانند و آزمایش کنند که آیا هر چشم می‌تواند یک جسم متحرک را دنبال کند یا خیر.
از بچه‌های بزرگتر بخواهند حروف روی نمودار را در سمت دیگر اتاق بخوانند.
معاینه بینایی مشخص می‌کند که:
آیا چشم‌ها نور را در تمام طول راه دنبال می‌کنند؟
آیا هر دو چشم به یک اندازه خوب می‌بیند؟
آیا چشم‌ها به درستی حرکت می‌کنند؟ آیا آن‌ها با هم حرکت می‌کنند؟
آیا چشم‌ها به درستی تراز شده اند؟
آیا بینایی بین دو چشم متفاوت است؟
آیا یکی از چشم‌ها می‌چرخد؟
آیا آب مروارید با یک ابزار بزرگنمایی روشن قابل مشاهده است؟
راههای درمان تنبلی چشم چیست؟
درمان آمبلیوپی اگر زود شروع شود، در حالی که ارتباطات بین چشم و مغز هنوز در حال توسعه است، بسیار موثرتر است. استراتژی‌ها بر این تمرکز دارند که مغز کودک را از چشم ضعیفتر استفاده کند. گزینه‌های درمانی عبارتند از:
چشم بند چشمی برای کودکان: کودک شما ممکن است حداقل چند ساعت در روز یک چشم بند مخصوص روی چشم بهتر بپوشد. این درمان موثر می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. این چشم بند‌ها مغز را مجبور می‌کند از تصاویر چشم ضعیفتر استفاده کند و در نهایت آن چشم را قوی‌تر می‌کند.
عینک: عینک نیز یک درمان رایج تنبلی چشم است. آن‌ها می‌توانند با بهبود نزدیک بینی، دوربینی و تلاقی چشم به درمان آمبلیوپی کمک کنند.
قطره‌های چشمی: برای موارد خفیف، پزشک ممکن است قطره چشمی (آتروپین) را برای تاری موقت دید در چشم بهتر توصیه کند. هدف همان چشم بند چشمی است: مجبور کردن مغز به استفاده از چشم ضعیف تر.
جراحی: عمل برای آمبلیوپی نادر است. پزشک شما ممکن است جراحی را برای رفع برخی از علل آمبلیوپی مانند آب مروارید پیشنهاد کند.
آیا می‌توانم از تنبلی چشم جلوگیری کنم؟
شما نمی‌توانید از آمبلیوپی یا سایر مشکلات بینایی که ممکن است باعث آن شود جلوگیری کنید. اما می‌توانید از بدتر شدن آن یا ایجاد مشکلات دائمی جلوگیری کنید. بهترین راه برای جلوگیری از کاهش بینایی در اثر تنبلی چشم، انجام معاینات منظم چشم است. اطمینان حاصل کنید که کودک شما در سن ۶ ماهگی و سپس مجدداً در ۳ سالگی معاینه کامل چشم را انجام دهد.
آیا می‌توانید تنبلی چشم را با ورزش رفع کنید؟
اگرچه ورزش‌های چشمی به تنبلی چشم آسیبی نمی‌رسانند، شواهد خوبی وجود ندارد که نشان دهد آن‌ها می‌توانند به تنهایی تنبلی چشم را درمان کنند. در ترکیب با سایر درمان‌های اثبات شده، تمرینات زیر را می‌توان امتحان کرد:
یک مداد را نزدیک بینی خود نگه دارید. آن را دور کنید، سپس آن را نزدیک کنید. در حین حرکت روی آن تمرکز کنید.
پازل‌ها را در حالی که یک چشم بند روی چشم قوی‌تر زده اید انجام دهید.
در حالی که یک چشم بند چشمی روی چشم قوی‌تر می‌زنید بخوانید.
چگونه می‌توانم به بهترین نحو از فرزندم مبتلا به آمبلیوپی مراقبت کنم؟
برای کمک به تنبلی چشم کودک خود می‌توانید چندین قدم بردارید:
مراقبت از چشم: کودک شما باید به طور منظم معاینه چشم را انجام دهد، یکی در ۶ ماهگی و دیگری در ۳ سالگی.
به درمان پایبند باشید: فرزندتان را تشویق کنید که عینک یا وصله بزند، حتی اگر او مایل نباشد. سعی کنید جایزه بدهید و توضیح دهید که چرا اینقدر مهم است.
تقویت چشم: کودک خود را تشویق کنید تا هنگام استفاده از عینک یا وصله به طور فعال از تنبلی چشم استفاده کند. با هم پازل بخوانید یا انجام دهید.
نکات زیر را به خاطر بسپارید
اصولا کودکان تمایل به بستن چشم ندارند و از این کار امتناع می‌کنند، اما والدین باید کودک خود را متقاعد به انجام کاری کنند که به نفع وی است. پیگیری و دقت شما در اجرای دستور‌های پزشک، از عوامل مهم در موفقیت درمان است.
در صورت تشخیص و درمان به موقع تنبلی چشم، بینایی در اکثر کودکان بهبود می‌یابد. احتمال موفقیت در درمان تنبلی چشم ناشی از استرابیسم یا عیوب انکساری نابرابر در دو چشم، در ۹ سال اول زندگی بیشتر است. معمولا بعد از گذشت این دوره زمانی، احتمال بهبود تنبلی چشم بسیار بعید است.
درمان تنبلی چشم به علت انسداد مسیر بینایی مانند آب مروارید، فقط در صورتی موفقیت آمیز است که تشخیص و درمان علت زمینه‌ای آن در دو تا سه ماه اول زندگی صورت گیرد.