زمانیکه فرد احساس یا اینگونه برداشت می کند که به دیگران بیشتر خوش می گذرد، زندگی بهتری دارند یا چیز‌های بهتری نسبت به او تجربه می کنند، می گوییم ترس از دست دادن رخ داده است. فرد در این حالت عمیقا احساس حسادت می کند و عزت نفسش خدشه دار می شود. شبکه‌های اجتماعی مجازی مثل اینستاگرام و فیسبوک سهم زیادی در بروز این احساس دارند.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، این روز ها فومو یا ترس از از دست دادن، میان همه ما شیوع رو به افزایشی داشته است. هر فردی ممکن است تحت تاثیر فومو قرار بگیرد و اگر تاثیر این ترس، بیش از اندازه شود، سلامت روان به خطر می افتد!
آیا تا حالا برای شما هم پیش آمده که به یک مهمانی دعوت شوید و ساعات خوب و خوشی را در این مهمانی سپری کنید اما احساس کنید دوستان شما در حال خوش گذرانی بیشتری هستند یا از اینکه یک موقعیت شاد و خوشایند دیگر را از دست داده باشید، بترسید؟ تا به حال شما هم با جستجو در صفحات مجازی این احساس را داشته اید که دیگران چقدر خوب و خوشبخت هستند و چرا زندگی شما خسته کننده است؟ اصلا نگران نباشید! احساس شما یک احساس رایج است و جالب است بدانید روان شناسان برای این احساس هم یک اسم گذاشته اند؛ فومو یا ترس از دست دادن، نام احساس شماست!
سندرم فومو زمانی رخ می دهد که فرد اینگونه برداشت می کند که به دیگران بیشتر خوش میگذرد، زندگی بهتری دارند یا چیز های بهتری نسبت به او تجربه می کنند، که در این صورت می گوییم ترس از دست دادن رخ داده است.
منظور از اختصار FOMO مخفف “Fear Of Missing Out یعنی ترس از دست دادن ” است. یکی دیگر از تعاریف FOMO عبارت است از: ترس از دست رفتن چیزی (مانند فعالیت جالب یا لذت بخش) که دیگران تجربه می کنند.
این فکر که ممکن است اوقات خوش را از دست داده باشید امر جدیدی در این حیطه نیست. با این حال، اگرچه فرضا قرن ها از وجود این تفکر میگذرد (می توانید نمونه های فومو را در متون باستانی ببینید)، مطالعه ی آن طی چند دهه ی اخیر و با مقاله ی دکتر دن هرمان، استراتژیست بازاریابی، در سال 1996 شروع شد که اصطلاح «ترس از دست دادن» را ابداع کرد. البته، از زمانیکه شبکه های مجازی آغاز به کار کردند، اختلال فومو بروز و نمود بیشتری پیدا کرده و بیشتر مورد مطالعه قرار گرفته است.
این سندرم، نوعی نگرانی شدید و دلهره درونی نسبت به جاماندن و بی خبر ماندن از تغییرات و اتفاقات آنلاین زندگی آنلاین شماست. به عنوان مثال زمانی که فرد در جایی است که نمی تواند آنلاین باشد احساس ناخوشایند، شبیه به استرس و نگرانی از نبودن فرد یا چیزی مهم، فر (ترس) در او پدیدار می شود.
فرد احساس می کند که دیگران از بودن و حضور در یک تماس مجازی لذت یا اوقات خوشایند و یا یک تجربه بی‌نظیری داشته اند ولی او از آن بی نصیب و بی‌اطلاع مانده‌است. این سندرم نوعی احساس نیاز برای چک کردن دائمی گوشی زندگی آنلاین است که در صورت عدم دسترسی نوعی اضطراب و دلهره در فرد ایجاد می کند و تا زمانیکه فرد گرفتار آن را چک نکند، ادامه می‌یابد و دوباره تا شروع افزایش اضطراب، کاهش خواهد یافت.
این اضطراب اجتماعی به واسطه میل شدید به آگاه بودن از آنچه دیگران در حال انجام آن در شبکه های اجتماعی هستند، آشکار میشود افراد مبتلا به این اختلال شاید خود ندانند که درحال از دست دادن چه‌چیز هستند.
نیاز یا ضرورتی پنداری که ما را مجبور می کند تا حضور خود در شبکه ها و رسانه های اجتماعی را کامل و به روز رسانی کنیم، در غیر این صورت می تواند در ما استرس ایجاد کند. پیام هایی از دوستان، تماس های پاسخ داده نشده از همکاران، ایمیل از سایرین، همه و همه می تواند در ما استرس ایجاد کند. اما اصل مسأله حتی اینها هم نیستند. اضطراب ما بنیادی تر از این موضوعات است.
این که افراد چه چیزی را در مورد تجربیات و رویدادهای زندگی خود در رسانه های اجتماعی پست می کنند، متفاوت است. فومو (FOMO) هنگامی رخ می دهد که شما شروع به مقایسه خود و تجربیات خود با دیگران می کنید و در واقع از آنچه که ممکن است از دست بدهید، می ترسید.
رسانه های اجتماعی به طرق مختلف باعث تسریع پدیده فومو شده اند. در واقع این رسانه ها بستری فراهم می کند تا شما زندگی عادی خود را با لحظات عالی دیگران مقایسه کنید. بنابراین، درک شما از «عادی بودن» تغییر می کند و به نظر می رسد نسبت به هم نسلان خود زندگی بدتری دارید. می توانید عکس دوستان خود را با جزئیات بالا ببینید که در حال خوشگذرانی هستند در حالی که در نسل های قبل مردم تا این اندازه نسبت به زندگی یکدیگر آگاه نبودند.
رسانه اجتماعی بستری برای پز دادن فراهم می آورد و تبدیل به محیطی می شود که چیز ها، رویدادها و حتی گاهی خود شادی در آن در حال رقابت است. افراد بهترین و عالی ترین تجارب خود را با هم مقایسه می کنند که باعث می شود به این فکر کنید که چه چیزی در زندگی شما کم است.
در کنار عوارضی که این اختلال به واسطه وابستگی و اعتیاد به شبکه های مجازی و اجتماعی، در ارتباطات اجتماعی افراد در جهان حقیقی ایجاد میکند، سندرم ترس از دست دادن ( FOMO) یا فومو در عین حال می‌تواند بر شکل‌گیری اهداف بلند‌مدت و خودشناسی افراد نیز اثر منفی داشته‌باشد.
از دیگر عوارض سندرم ترس از دست دادن می‌توان به ایجاد حس نارضایتی شدید نسبت به تجربیات زندگی و حس کمبود، شکل گیری تجربیات اجتماعی و احساسی منفی به واسطه استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی، و نارضایتی عمومی نسبت به زندگی و اثر منفی بر حالت روحی افراد اشاره کرد. حال اینکه خود این پدیده نیز بیشتر از وضعیت روانی نابسامان نشأت می گیرد، و آن نابسامانی را در دراز مدت شدیدتر می کند.
در طول یکی دو دهۀ گذشته، همان‌گونه‌که تلفن‌های هوشمند ابزاری فراگیر شده اند، افراد به جای تمایل به جهان بیرونی، زمان بیشتر و بیشتری به صفحات کوچک تلفن‌هایشان اختصاص داده اند. این پدیده باعث کاهش ارتباط رودر رو و تماس چشمی افراد حتی زمانی که با هم هستند شده است. تکنولوژی جدید از بُعد اجتماعی کاستی های زیادی را بر افراد تحمیل نموده است در سایه این تکنولوژی از فعالیت جسمانی روزمره کاسته شده و رابطه والدین و ارتباط آنها از بعد عاطفی و احساسی با فرزند و همسر تحت تأثیر قرار گرفته است. گاه افراد به این وضعیت برای فرار از یک درد پنهان، پناه می برند فارغ از اینکه خود این پناهگاه، سرآغاز بسیاری از آلام جدیدتر می شود.
در پژوهشی در زمینه سندرم ترس از دست دادن ، بیشترین افراد درگیر در دامنه سنی بین ۱۵ تا ۳۵ سال هستند. احساس از دست دادن یک فضا و ارتباط جمعی(با هم بودن مجازی) خوشایند، بیشتر در افرادی بین دامنه سنی ۱۲ تا ۱۷ سال مشاهده شده است. یعنی درست سنی که برای آینده فرد (از بعد روانی، اجتماعی و شغلی) سرنوشت ساز به حساب می آیند. مطالعات دیگری نشان داده اند، استفاده بیش از حد از رسانه های اجتماعی و تلفن های همراه با اضطراب بالا و کارکرد پایین همبستگی دارد.
با افزایش تحقیق به روی فومو و در دسترس قرار گرفتن آن، تصویر روشنتری از این اختلال و تاثیر آن روی خود به دست می آوریم. این تصویر به هیچ وجه زیبا نیست زیرا تاثیر منفی فومو بسیار و بیشتر از آنچه انتظار دارید شایع است. موارد زیر را در نظر داشته باشید
تعجبی ندارد که نرخ استفاده از شبکه های مجازی در بین نوجوانان بالاتر است و در نتیجه ممکن است دچار فومو شوند. اما جالب است بدانید فومو مثل مکانیزمی عمل می کند که باعث استفاده بیشتر از شبکه های مجازی می شود. دختران افسرده معمولا بیشتر از شبکه های مجازی استفاده می کنند در حالی که اضطراب در پسرها باعث استفاده بیشتر از شبکه های مجازی می شود. این نشان می دهد که افزایش استفاده از شبکه های مجازی منجر به بالا رفتن میزان استرس در اثر فومو می شود.
براساس چند تحقیق چنین اثبات شد که افراد از تمام سنین میتوانند فومو را تجربه کنند. طبق یک تحقیق در مجله ی تحقیقات روانپزشکی، ترس از دست دادن با مصرف بیشتر گوشی هوشمند و شبکه های مجازی در ارتباط است و این پیوند ربطی به سن یا جنسیت ندارد. موضوع دیگر اینکه هم استفاده از رسانه های مجازی و هم استفاده بیش از حد از گوشی هوشمند با تجربه شدیدتر فومو پیوند دارد. استفاده از گوشی هوشمند به ترس از قضاوت منفی و حتی مثبت دیگران و تاثیر منفی روی خلق و خو مربوط است.
مقاله دیگری که در مجله کامپیوتر و رفتار انسان منتشر شده، از چند ترند دیگر مربوط به فومو پرده برداشته است. ثابت شده که ترس از دست دادن با احساس برآورده نشدن نیاز ها و رضایت پایین از زندگی در ارتباط است. همانطور که از تحقیقات دیگر برمی آید، پیوند زیادی بین فومو و استفاده بیشتر از شبکه های مجازی وجود دارد. به نظر می رسد فومو هم با احساس نیاز به مشارکت در صفحات مجازی و هم با افزایش این مشارکت در ارتباط است. این بدین معنی است که فومو و عادت استفاده از صفحات مجازی منجر به چرخه تغییر ناپذیر و منفی در زندگی می شود.
جدا از افزایش نا رضایتی، ترس از دست دادن می تواند منجر به مشارکت بیشتر در رفتار های نا سالم شود. مثلا، طبق همان تحقیق در مجله کامپیوتر و رفتار انسان، اختلال فومو با پرت شدن حواس هنگام رانندگی ارتباط دارد که در بعضی موارد مرگبار است.
خوشبختانه، اگر دچار فومو هستید، می توانید با چند راه حل جلوی تداوم آن را بگیرید.
براساس تحقیقات، ترس از دست دادن می تواند ریشه در نارضایتی و خوشحال نبودن از زندگی داشته باشد و این عواطف ما را به سمت استفاده بیشتر از شبکه های مجازی سوق می دهد. درمقابل، استفاده بیشتر از رسانه های مجازی باعث می شود احساس بدتری نسبت به خود و زندگی مان پیدا کنیم، نه بهتر. به همین دلیل، باید بدانیم که شاید تلاش ما برای تسکین فومو در واقع منجر به تشدید آن شود اما اگر بدانیم که مشکل کجاست، اولین قدم برای غلبه به فومو را برداشته ایم.
شما باید بدانید که چگونه با فومو (FOMO) مقابله کنید تا بر زندگی شما تاثیر منفی نگذارد. در اینجا راه هایی برای به حداقل رساندن آسیب و اطمینان از اینکه احساس خوبی از گذراندن وقت خود در رسانه های اجتماعی خواهید داشت، آورده شده است:
۱- وضعیت خود را قبول کنید
در حقیقت، باید خود را تشویق کنید! و با صدای بلند اعتراف کنید که ممکن است گاهی چیز‌های عالی بعدی را از دست بدهید. این نوعی تسکین است که فرد این را قبول کند و ذهنیت خود را تغییر دهد.
۲- روی چیز دیگری تمرکز کنید
بجای تمرکز روی نداشته ها، سعی کنید به داشته ها توجه کنید. گفتن این حرف راحت تر از انجام آن است؛ آن هم وقتی صفحات مجازی پر از تصویر چیز هایی است که نداریم، اما قابل اجراست. آدم های مثبت را دنبال کنید، کسانی را که زیادی پز می دهند یا از شما حمایت نمی کنند مخفی کنید. میتوانید صفحه پست های جدید را طوری تغییر دهید تا چیز هایی را که باعث تحریک فومو می شود کمتر ببینید و در عوض چیز هایی نشان داده شود که باعث می شود احساس بهتری نسبت به خود داشته باشید. مواردی در صفحات مجازی را که از شادی شما کم می کند بشناسید. با اضافه کردن چیز هایی در شبکه مجازی (و زندگی) که باعث خوشحالیتان می شود، موارد ناراحت کننده را به حداقل برسانید.
۳- آگاه باشید که دارید به چه پستی نگاه میکنید.
همانطور که می دانید، همه افراد بهترین اتفاقات خود را پست می‌گذارند. پس نباید از دیدن آنها حس بدی داشته باشید. زیرا رنگ و لعاب آنچه می‌بینید بیش از واقعیت همیشگی است. همچنین خوب است که به یاد داشته باشیم که دستکاری “واقعیت” بسیار آسان است.
۴- قطع ارتباط
اگر از نوموفوبیا یا اعتیاد به گوشی هوشمند رنج می برید و اعلان‌های بسیار زیادی دارید که کاری جز اطلاع رسانی در مورد رویداد زندگی دیگران به شما ندارد، توصیه می‌کنیم که این اعلان‌ها را از برنامه‌های اجتماعی خود حذف کنید. توصیه ما این است که وقتی که در سایت‌های اجتماعی می‌گذرانید را محدود کنید.
۵- زندگی در حال
وقت خود را عاقلانه سپری کنید. فهرستی از همه چیز‌هایی را که می‌خواهید زمان خود را با آنها سپری کنید داشته باشید: یادگیری یک زبان جدید، عضویت در یک باشگاه کتاب، داوطلب شدن در یک گروه و ….
۶- دفتر خاطرات داشته باشید
پست گذاشتن در صفحات مجازی برای ثبت لحظات خوش امری طبیعی است. با اینحال، ممکن است احساس کنید که دیگران به حریم شخصی شما نفوذ کرده اند. در این صورت، بهتر است بعضی تصاویر و خاطرات خود را منتشر نکنید و یک دفتر خاطرات از بهترین اتفاقات خود را بصورت آنلاین یا روی کاغذ برای خودتان نگه دارید. بدین ترتیب، تمرکزتان از تعریف و تمجید دیگران معطوف به قدردانی خصوصی شما از چیز‌هایی میشود که زندگیتان را لذت بخش میکند. گاهی این تغییر به شما کمک میکند از چرخه‌ی شبکه‌ی مجازی و فومو خارج شوید.
۷- به دنبال برقراری ارتباط واقعی باشید
معمولا وقتی افسرده یا مضطرب هستید، دنبال یک ارتباط قویتر می‌گردید و این موضوع از نظر روانشناسان و روانپزشکان کاملا هم طبیعی است. مغز درواقع از احساس تنهایی و انزوا برای رساندن این پیام به ما استفاده میکند که میخواهیم ارتباط واقعی تری با دیگران برقرار کنیم و حس تعلق داشتن را بالا ببریم. متاسفانه، پست گذاشتن در صفحات مجازی همیشه راهی برای رسیدن به این ارتباط نیست و ممکن است از چاله به چاه بیفتید. چطور است به جای ارتباط برقرار کردن مجازی، یک ملاقات حضوری ترتیب دهید؟ برنامه ریزی با یک دوست خوب، پیدا کردن تور یا انجام هر کار اجتماعی که باعث میشود با دوستان خود بیرون بروید، تغییر مناسبی است و به شما کمک میکند احساس از دست دادن را فراموش کنید. بدین ترتیب در مرکز عمل قرار می‌گیرید. اگر برای برنامه ریزی وقت ندارید، دایرکت دادن به دوست صمیمی نسبت به پست گذاشتن برای همه‌ی دوستان به امید لایک ارتباط بهتر و صمیمی تری ایجاد میکند.
۸- روی قدردانی تمرکز کنید
تحقیقات نشان داده که شرکت در فعالیت های بالا بردن حس قدردانی مثل نوشتن مواردی که بابت آن قدردان هستید یا صحبت با دیگران درمورد چیز هایی که بابت آن از آن ها متشکر هستید، روحیه ی شما و اطرافیانتان را بالا میبرد زیرا وقتی روی نعماتی که دارید تمرکز میکنید، فکر به نداشته ها در زندگی سخت تر میشود و همینطور وقتی دیگران را خوشحال میکنید، باعث میشود خودتان هم احساس بهتری داشته باشید. بهتر شدن روحیه همان چیزی است که برای رهایی از افسردگی و اضطراب به آن نیاز دارید. احتمالا وقتی متوجه داشته های خود شوید، برای سر زدن به شبکه های مجازی و گرفتار فومو شدن وسوسه نمیشوید بلکه کم کم احساس میکنید نیاز هایتان در زندگی برآورده شده و دیگران هم همینطور هستند. این احساس به سلامت عاطفی و روحیتان کمک شایانی میکند.
اگرچه فومو ارتباط زیادی با استفاده از شبکه های مجازی دارد، باید به خاطر داشته باشید که این احساس در بین تمام سنین واقعی و شایع است. همه ما در یک مقطع از زندگی تا اندازه ای دچار فومو می شویم. اگر حس می کنید از ترس از دست دادن رنج می برید، بهتر است با یک دوست تماس بگیرید یا برای فکر به چیز هایی در زندگی که بابت آن قدردان هستید وقت بگذارید. چنین فعالیت هایی به ما کمک می کند تا همزمان با احساس تعلق و رها کردن اضطراب «از دست دادن»، زاویه دید خود را تغییر دهیم.