اگر شما هم از علاقمندان به خبرنویسی هستید در این بخش با قسمت دوم روند تهیه گزارش تلویزیونی آشنا شوید.
به گزارش سرویس وبگردی سازمان صدا وسیما، گزارش تلویزیونی به تعبیر استادان و کارشناسان ارتباطی از پیچیده‌ترین، جذابترین و موثرترین مقولات اطلاع رسانی است.در اینجا سعی شده است روند تهیه گزارش تلویزیونی توضیح داده شود.
در روند تهیه گزارش معمولاً مراحل ذیل طی می‌شود:
سوژه یا به ذهن خبرنگار خطور میکند (مشاهدات عینی، توجه به متن زندگی مردم، مطالعه و تحقیق و ...) و یا به طریقی در دستور کار رسانه (و خبرنگار) قرارمی گیرد.
سوژه به هر طریق در دستور کار خبرنگار قرار گیرد باید دارای ارزش خبری بوده و ظرفیت جلب توجه مخاطب را داشته باشد و همچنین در چارچوب سیاست‌های سازمان و مصالح کلی کشور و نظام باشد.
سوژه‌ها در ابتدا معمولاً کلی و بدون محدوده مشخص هستند در حالی که با توجه به محدودیت‌ها و الزامات گزارش خبری مانند: مدت گزارش، «ظرفیت مخاطب برای جذب اطلاعات»، مشکلات و محدودیت‌های پخش و ...، مشخص شدن «حدود، چارچوب و زاویه نگاه به سوژه» ضروری است. بنابراین سوژه باید «تحدید» شود و محور اصلی پردازش آن در گزارش مشخص گردد. (برای این مرحله نیاز به تحقیق ابتدایی وجود دارد مگر اینکه موضوع کاملاً عینی بوده و محور اصلی مشخص باشد). دراین مرحله مشخص می‌شود که به موضوع از چه زاویهای و با چه نگاهی در گزارش پرداخته می‌شود و سوال اصلی و سوال‌های فرعی که گزارش باید به آن‌ها پاسخ دهد چیست.
تحقیق از رموز توفیق یک گزارش (بویژه گزارش‌های موضوعی) است. تحقیق، گاه میدانی است (گفتگو با شاهدان، متخصصان و ...، مشاهدات عینی و دیگر یافته‌های ناشی از حضور در عرصه و میدان رویداد و ...) و گاه غیرمیدانی (کتابخانه‌ای، مراجعه به کتب و اسناد و پژوهش‌های مکتوب، تصویری یا صوتی، مراجعه به آرشیو و...). در برخی مواقع نیز ترکیبی از این دو نوع تحقیق ضروری است. تحقیق اولیه، ذهن خبرنگار را کاملاً درگیر سوژه میکند و برداشت عینی و واقعی از سوژه را امکان پذیر می‌سازد. بدون تحقیق، خبرنگار خواسته یا ناخواسته اسیر اطلاعات ناقص یا غلط می‌شود (اطلاعات سطحی که در ذهن خبرنگار موجود است یا از کسی شنیده یا جایی خوانده و ...). اطلاعات ناقص و غلط نیز در واقع عامل مرگ زود هنگام گزارش است و یا باعث می‌شود گزارش ناقص الخلقه متولد شود. تحقیق اولیه در شکل دادن به ذهنیت خبرنگار درباره سوژه و موضوع کاملاً موثر و مهم است و اگر بهای لازم به آن داده نشود تأثیر منفی آن حتماً در گزارش مشهود خواهد بود.
ـ ساختار یا سناریوی اولیه:
خبرنگار با اطلاعات ناشی از تحقیق اولیه، به پردازش ذهنی سوژه می‌پردازد تا سوژه اصطلاحاً پخته شود. در این مرحله به خبرنگار توصیه می‌شود ذهن خود را بر موضوع گزارش و نتایج تحقیق متمرکز کند و اجازه ندهد موضوع دیگری ذهنیت اصلی او شود. براساس تحقیق اولیه و تمرکز و پردازش ذهنی سوژه، چارچوب و محتوای کلی گزارش در ذهن خبرنگار، شکل می‌گیرد. خبرنگار بر اساس این محتوای کلی، نوعی ساختار یا سناریوی اولیه را شکل می‌دهد. این سناریو (یا فرضیه یا ساختار اولیه) در واقع دستورالعمل تهیه گزارش است و به سؤالات مشابه سوالات زیر پاسخ می‌دهد:
در این مرحله، خبرنگار براساس ساختار یا سناریوی اولیه به تهیه اجزای مختلف گزارش (مصاحبه، پلاتو، نریشن، کار‌های گرافیکی، تصاویر آرشیوی یا تازه و ...) می‌پردازد. نکته بسیار مهم در این مرحله این است که خبرنگار در تهیه بخش‌های مختلف گزارش ممکن است با اطلاعات و عینیاتی روبرو شود که متفاوت یا حتی متضاد با تحقیقات اولیه باشد. (از جمله علل اصلی بروز این مشکل، بی دقتی و عدم تلاش و تأمل لازم در تحقیق اولیه است که نتایج تحقیق اولیه را عملاً غیرقابل استفاده میکند) در این صورت، خبرنگار باید نتایج جدید را اصل قراردهد و براساس آن‌ها به اصلاح فرضیه یا ساختار اولیه بپردازد و منطبق با نیاز‌های ساختار جدید، احتمالاً اجزای گزارش را مجدداً تهیه کند (بسیارمهم است). برخی خبرنگاران با وجود اینکه در مرحله تهیه اجزا و بخش‌های گزارش‌های، به اطلاعات تازه و گاه متفاوت با نتایج تحقیق اولیه دست می‌یابند بازهم بر یافته‌های اولیه و سناریوی ابتدایی پافشاری و به علل مختلف از اصلاح سناریو خودداری می‌کنند. این کار بسیار خطرناک است و ممکن است گزارش را غیرقابل پخش کند (و زحمات تیم تهیه گزارش را عملاً بر باد دهد). انعطاف منطقی در مرحله تهیه اجزای گزارش، امری ضروری است و باید مورد توجه کامل باشد.
در این مرحله که متکی بر نتایج و یافته‌های مرحله پنجم است (تأیید نتایج تحقیق اولیه یا دستیابی به نتایج عینی تازه) سناریو و ساختار نهایی گزارش، با توجه به الزامات و ویژگی‌های یک گزارش خوب، شکل می‌گیرد. این سناریوی نهایی شکل و ساختارگزارش و چیدمان اجزای مختلف آن را مشخص می‌سازد. در این مرحله ممکن است تهیه مجدد یا تغییر برخی اجزای گزارش ضروری شود (بازنویسی نریشن‌ها، سفارش مجدد گراف ها، تهیه تصاویر جدید آرشیوی یا غیرآرشیوی، تهیه پلاتو و ...)
در مرحله پایانی تهیه گزارش، خبرنگار با سناریو و دکوپاژ مشخص (که البته ممکن است با مشورت با تدوینگران دچار تغییراتی محدود شود) به آماده سازی نهایی گزارش می‌پردازد. تهیه شات لیست و تایم کد در این مرحله، کاری ضروری و حرفهای است و از فهم ارتباطاتی و دانش و قدرت خبرنگار خبر می‌دهد. این کار همچنین باعث کاهش محسوس زمان تدوین، جلوگیری از سردرگمی خبرنگار و تدوینگر، و ... می‌شود.
نکته مهم:
مراحل هفت گانه فوق، مراحل کلاسیک تهیه یک گزارش (بخصوص گزارش موضوعی) است، اما به تناسب: موضوع گزارش، قدرت و توانایی خبرنگار، سرعت وقوع رویداد، منبع پیشنهاد دهنده سوژه و ... ممکن است برخی از این مراحل در یکدیگر ادغام شوند (نه اینکه نادیده گرفته شوند و از بین بروند). به هر حال گزارش نهایی باید با معیار‌ها و ویژگی‌های یک گزارش خوب منطبق باشد.