شمیم بیدمشک در کوچه باغ های ارومیه

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز آذربایجان غربی،در واپسین روزهای زمستان، درختی خوشبو آمدن بهار در آذربایجان غربی را مژده می دهد . در ختی که این روزها بر سر سفره مردم این دیار نیز نان می آورد و پیشتاز بازار گیاهان خوراکی و دارویی است .

استان آذربایجان غربی با 60هکتار سطح زیر کشت بیدمشک که عمدتا بصورت حاشیه کاری در کنار باغ‌ها و مزارع هستند سالانه بیش از ۱۰۰۰ تن گل تر بیدمشک تولید می‌کند و قطب بیدمشک کشور بشمار می‌آید.

آذربایجان غربی مهد گیاهان دارویی در کشور

آذربایجان غربی یکی از  قطب‌های مهم رویش گیاهان دارویی کشور محسوب می‌شود.

گستره طبیعت، تنوع آب و هوایی و بارش‌های مناسب در آذربایجان غربی این امکان را فراهم کرده است که انواع مختلف گیاهان به صورت خودرو بوده و در جای جای آن بروید، مجاورت با دریا، موقعیت اقلیمی و جغرافیایی ملایم و قاره‌ای و ارتفاع متفاوت از سطح دریا در نقاط مختلف آذربایجان غربی، پوشش گیاهی متنوعی را در این استان به وجود آورده که زمینه را برای جمع آوری و استفاده از گیاهان به صورت سنتی در این بخش از کشور مورد توجه مردم قرار داده است.

بیدمشک را می‌توان به صورت درختچه‌هایی که در کنار نهرها یا در حاشیه باغ‌های شهرهای آذربایجان غربی بخصوص در شهرهای ارومیه، سلماس و خوی کاشته می‌شود دید، بیدمشک با نام آذربایجان غربی بخصوص ارومیه عجین است به طوری که نقل بیدمشک بویژه نوع ابریشمی آن و انواع عرق حاصل از بیدمشک با مصارف درمانی و دارویی شهرت خاصی در کشور و منطقه دارد.

خواص درمانی شگفت انگیز عرق بید مشک

عرق بیدمشک در رفع کم‌خونی، ناراحتی‌های قلبی و تسکین اعصاب کاربرد دارد و دم‌کرده برگ بید مشک نیز برای اسهال خونی و خوردن عرق شکوفه آن برای خفقان گرم و تب‌های گرم نافع است.

غیر از خواص درمانی شکوفه‌های بیدمشک، پوست درخت و برگ‌های آن نیز خاصیت ضد انگلی داشته و جوشانده آن انگل‌ها و کرم‌های معده و روده را از بین می‌برد.

شربت بیدمشک؛ نوشیدنی سنتی

تهیه عرق بیدمشک در آغازین روزهای بهار، یکی از سنت‌های قدیمی خانواده‌های آذربایجان غربی به ویژه شهرستان ارومیه است. تهیه عرق از این گیاه که هم به شکل صنعتی و هم به شکل سنتی صورت می‌گیرد که در شهرستان ارومیه روش سنتی رواج بیشتری دارد.

وسایل تعریق در ارومیه که به زبان محلی «نی قازان»  گفته می شود شامل یک دیگ مسی و یک کلاهک است که کلاهک آن به شکل مخروط ساخته شده و دارای یک محفظه آب سرد است نه به محض گرم شدن آب آن عوض می شود.

به دلیل استفاده عرق بیدمشک در مراسم و آئین‌های سنتی مردم این منطقه و نیز به خاطر بومی بودن این گیاه در آذربایجان غربی نحوه عرق گیری آن در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است.

ثبت ملی بیدمشک در فهرست آثار ملی

حسن سپهرفر، معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی در ارتباط با ثبت ملی بیدمشک در فهرست آثار ملی اظهار داشت: فرآوری و تهیه عرق بیدمشک با همین عنوان پس از تهیه پرونده ثبتی و مطالعات مردم شناختی توسط حوزه مطالعات مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان به عنوان متولی ثبت موضوعات میراث ناملموس در استان در سال ۹۱، و به شماره ۴۷۸ در فهرست آثار ملی میراث نامملوس کشور در گستره آذربایجان‌غربی به ثبت رسید.

وی افزود: ثبت نحوه عرق گیری بیدمشک در آثار ملی باعث می‌شود این سنت دیرینه برای همیشه در تاریخ مردمان این استان ماندگار شود.

۶۰ هکتار بیدستان حاشیه باغهای ارومیه

سرپرست معاونت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی از آغاز برداشت شکوفه‌های درختچه بیدمشک ازحدود از باغات استان خبر داد.

جعفر وحدت با بیان اینکه به سبب کاربردهای متفاوت بیدمشک از جمله کارکردهای اکولوژیکی و زیست محیطی، حفاظت منابع خاک، صنعتی، دارویی، خوراکی، زینتی و…می توان آن را جزو درختان چند منظوره دانست، افزود: معمولا کار برداشت این محصول از اواخراسفند ماه آغازمی شود و بسته به آب و هوای منطقه حدود ۱۵ تا ۳۰ روز ادامه دارد.

وحدت با بیان اینکه آمار غیررسمی سطح زیر کشت بیدمشک در آذربایجان غربی حدود ۶۰ هکتار و به صورت حاشیه کاری در کنار رودخانه، باغ و جوی‌های آب است که بیش‌تر این سطح در شهر ارومیه است، گفت: میزان تولید شاتون نر تازه بیدمشک در آذربایجان غربی حدود ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ تن و مقدار عرق بیدمشک استان بیش از ۲ میلیون لیتر برآورد می‌شود.

وی با بیان اینکه آمار رسمی از سطح زیر کشت و میزان تولید بیدمشک در کشور در دسترس نیست، اظهار کرد: استان آذربایجان غربی و شهر ارومیه در زمینه تولید بیدمشک و فرآورده‌های حاصل از آن از جمله عرق بیدمشک، نقل، حلوا و… در کشور جایگاه خاصی دارد.

استحصال سنتی و صنعتی عرق بیدمشک

حداکثر زمان چیدن گل تا گرفتن عرق ۷۲ ساعت است که بعد از این زمان از کیفیت عرق کاسته می‌شود به ازای هر یک کیلو گل تازه حدود ۳/۵ تا ۲ لیتر عرق بیدمشک به دست می آید.

سرپرست معاونت بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه عرق حاصل از این گیاه سالانه افزون بر ۲ میلیون لیتر در استان تولید می‌شود، افزود: بیشترین سطح زیرکشت بیدمشک در آذربایجان غربی در شهرستان‌های ارومیه، پلدشت و سلماس قرار دارد و سالانه و در شرایط نرمال، بیش از یک‌هزار تن گل تر بیدمشک از سطح باغ‌های استان برداشت و به بازار عرضه می‌شود.

وحدت با بیان اینکه یک سوم شکوفه‌های تولیدی بیدمشک توسط واحدهای تبدیلی جذب و فرآوری می‌شود، اضافه کرد: نزدیک به یک سوم دیگر آن نیز در خانه‌ها مصرف و تبدیل به عرق بیدمشک می‌شود و بقیه نیز در مصارف مختلف توسط واحدهای گلاب‌گیری دیگر استان‌های کشور و تهیه نقل بیدمشکی، شیرینی و دسر در قنادی‌های ارومیه کاربرد دارد.

وی با اشاره به اینکه در سطح استان پنج واحد عرق‌گیری گیاهان دارویی از جمله بیدمشک وجود دارد، گفت: سالانه از این واحدها بیش از یک و نیم میلیون تن عرق گیاهان دارویی استحصال و به بازارهای داخلی و خارجی صادر می‌شود.

بالا بودن تقاضای گردشگر  برای نقل بیدمشکی

یک نقل فروش نیز در ارومیه با اشاره به انواع نقل اعم از بیدمشکی، گل محمدی و ریز و درشت گفت: نقل بیدمشکی از نوع بادامی ریز (ابریشمی) اکنون به صورت عمده در بسته های نیم کیلویی ۲۰۰ تا حدود ۲۵۰ هزار ریال و دیگر انواع نیز به همین قیمت توسط نقل پزان فروخته می شود و در بین توریست‌های کشورترکیه و عراق تقاضای بالایی برای آن وجود دارد.

علی اسدی با بیان اینکه قیمت خرده فروشی بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار ریال به ازای نیم کیلو گرم نقل است، افزود: نقل و عرق بیدمشک ارومیه علاوه بر داخل کشور، مشتریان زیادی در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، ترکیه، جمهوری آذربایجان و گرجستان دارد که به صورت تجارت چمدانی صادر می شود.