گرم شدن تدریجی هوا در بهار باعث ضعف قدرت هاضمه می‌شود. بسیاری از کارشناسان طب سنتی، اعتقاد دارند با رعایت نکات ساده و کاربردی در انتخاب صحیح خوراکی‌های بهاری، می‌توان بر تغییرات، بیماری‌ها و اختلالات ناشی از تغییر فصل‌ها غلبه کرد.
به گزارش سرویس وب گردی خبرگزاری صدا و سیما، با شروع فصل بهار شاهد بروز تغییرات اساسی در طبیعت و بدن مان هستیم؛ تغییراتی که نه تنها محیط اطراف زندگی ما را تحت شعاع خود قرار می‌دهد بلکه بر چگونگی و عملکرد اندام‌ها و دستگاه‌های درونی بدن مان نیز موثر است.
یکی از راه‌های اصلی حفظ تعادل مزاج، رعایت خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های متناسب با مزاج فرد است.
سالم‌ترین مزاج کدام است؟
افراد با هر مزاجی که دارند وقتی سالم هستند که در مزاج خودشان متعادل باشند. کسی مزاج متعادل دارد که سالم بوده و عملکرد‌های جسمانی و روانی مطلوبی داشته باشد.
چگونه مزاج خوراکی‌ها را تشخیص دهیم؟
وقتی به دنبال خوردن غذا و تنقلات یا استفاده موضعی از ماده ای، فرد دچار افزایش حرارت بدن، احساس داغی، ازدیاد جنب و جوش و حرکات بدنی، افزایش سرعت تکلم یا تسریع فرآیند‌های فکری و روانی شود، گفته می‌شود مواد مورد استفاده مزاج گرم داشته یا جزو گرمی جات است. همچنین اگر فرد با خوردن یا آشامیدن غذا‌هایی دچار سردی در بدن، رخوت، سنگینی، خواب آلودگی، خستگی، بی تحرکی، در خود فرو رفتن، منگی، کاهش گیرایی و حافظه شود، یعنی فرد در خوردن غذا‌ها و نوشیدنی‌های با مزاج سرد (سردی جات) زیاده روی کرده است.
منظور از تری و خشکی غذا چیست؟
بعضی از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها مزاج شان‌تر است، یعنی با زیاده روی در مصرف آنها در انسان رطوبت ایجاد می‌شود. هر خوردنی و نوشیدنی آبدار که خصوصیاتی مانند آب داشته باشد یعنی بی رنگ، بی بو و بی طعم باشد مزاج تری دارد. خشکی، خصوصیات مقابل تری دارد و خوراکی‌ها و تنقلات با این ویژگی، حالت خشکی در بدن بویژه پوست یا مخاط‌ها ایجاد کرده یا سبب یبوست، گاهی خشونت و انعطاف ناپذیری فرد می‌شود.
نکات تغذیه‌ای فصل بهار از دید طب سنتی
با فرا رسیدن فصل بهار طبیعت بدن نیز دچار تغییر و تحول می‌شود. باقی ماندن مواد زائد بدن در زمستان و رقیق شدن و به حرکت درآمدن این اخلاط به سوی اندام‌های ضعیف در فصل بهار موجب ابتلا به بیماری‌هایی مانند دمل ها، ورم‌های چرکی، جوش ها، خارش، ورم‌های حلق، خونریزی بینی، زکام، گرفتگی صدا، سرفه، صرع، سکته‌ها و بیماری‌های دیگر می‌شود.
بنابراین متخصصان طب سنتی توصیه می‌کنند برای در امان ماندن از بیماری‌ها در فصل بهار به خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های مصرفی توجه کنید.
غذا‌ها و خوراکی‌های مناسب فصل بهار
از بهترین خوراکی‌هایی که با مزاج فصل بهار سازگاری دارد، استفاده از کاهو سکنجبین و آش‌های ساده و رقیقی است که در تهیه آنها از برنج و سبزیجات استفاده شده باشد.
غذا‌هایی مانند بورانی اسفناج، بورانی شبدر و یونجه، آش شبدر و قره قروت؛ چلو گشنیز با گوشت جوجه خروس محلی که برای کودکان در این فصل بسیار مناسب است، زیرا گوشت جوجه خروس لطیف و زودهضم است و فضولات کمی به جای می‌گذارد.
حبوبات با طبع خنک مانند ماش، نخود فرنگی و جو.
نباید‌های رژیم غذایی در بهار
اجتناب از پرخوری و برهم خوری
کاهش مصرف غذا‌های خونساز مثل گوشت ها، شیرینی‌های قوی، روغن ها، تخم مرغ و …
خودداری از مصرف غذا‌های غلیظ مانند کله پاچه، گوشت گاو، خامه، ماست ترش و …
پرهیز از خوردن غذا‌های شور، تلخ و تند و تیز
کاهش مصرف ادویه‌ها و گوشت‌ها
مصرف غذا‌های کنسروی و مانده در این فصل حتی از فصول دیگر هم مضرتر است
محدود کردن خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های با طبع گرم و به ویژه با طبع گرم و‌تر
پرهیز از غذا‌های فست فودی
پرهیز از مرسومات تغذیه‌ای امروزی در بهار مانند آجیل‌های بوداده؛ شیرینی‌های قنادی؛ شکلات و کاکائو و …؛ انواع پلو‌ها و چلو‌ها با خورش‌های گوشتی و کباب‌ها و … که همه در جهت بدتر شدن اوضاع بهاری بدن عمل می‌کنند.
در مجموع کارشناسان طب سنتی توصیه می‌کنند در بهار از خوردن غذا‌های چرب و سنگین خودداری نمایید و برای جلوگیری از سستی و افزایش غلظت خون در فصل بهار از رژیم غذایی سبک استفاده کنید.
سیستم گوارشی ما با خروج گرما از اندام‌های داخلی، ضعیف‌تر می‌شود و دیگر قدرت کافی برای هضم غذا‌های سنگین نخواهد داشت پس باید مصرف غذا‌های سنگین‌تر و چرب‌تر را کاهش دهیم.
باید‌های رژیم غذایی در بهار
کم کردن مقدار غذا، زیرا پرخوری همیشه ضرر دارد و در بهار این ضرر دو چندان است.
افزایش مصرف غذا‌هایی مثل میوه ها، سبزیجات، سالاد‌های ساده، آش‌ها و شوربا‌ها و سوپ‌های مناسب.
البته باید توجه داشت که اگر با خوردن میوه‌ای دچار خشکی دهان، نفخ، آروغ و مانند آن شدید، مصرف آن را ادامه نداده و از میوه‌ها و سبزی‌هایی استفاده کنید که با مصرف آنها، احساس نشاط و سبکی می‌کنید.
استفاده از غذا‌هایی با طبع سرد، تا رققت اخلاط را تعدیل و حرکت آنها را کند کنند.
خوردن آش‌های طبی که در گذشته بسیار مرسوم بوده است.
این آش‌ها در مناطق مختلف دستور پخت متفاوتی دارند که معمولا موجب ایجاد لینت مزاج می‌شده است. ترکیبات ساده آش‌های طبی معمولا ساده، بدون گوشت و حاوی چاشنی‌های مناسب برای فرونشاندن گرمای بدن هستند. سبزیجات خودرو که در فصل بهار در مناطق مختلف رشد می‌کنند در این نوع آش‌ها استفاده می‌شود، زیرا به اعتقاد اهل نظر، این سبزیجات نقش مهمی در کنترل مشکلات فصل بهار دارند.
در فصل بهار غذای کمتری بخورید
در بهار مزاج، حرارت و میزان رطوبت بدن تغییر می‌کند و اخلاط بدن با گرم‌تر شدن هوا و عبور از زمستان سفت و منجمد می‌شوند و قدرت هضم و جذب در سیستم گوارش کاهش می‌یابد بنابراین بهتر است در فصل بهار برای اینکه دچار مشکلات کمتری گردید، غذای کمتری مصرف نمایید. کم خوری در بهار باعث می‌شود بدن راحت‌تر بتواند خود را با شرایط تطبیق بدهد و دچار مشکلات کمتری شود. همچنین همراه غذا ادویه‌های دارای مزاج گرم را نخورید بلکه بهتر است غذا‌های خنک، غذا‌های غلیظ و با طبیعت سرد مصرف کنید تا هیجان و رقت اخلاط و مواد تعدیل شود.
برای کاهش خارش گلو این نوشیدنی مفید است
در بهار بسیاری از افراد دچار حساسیت‌های فصلی خواهند شد. از علائم حساسیت فصلی خارش گلو، چشم‌ها، بینی، عطسه، سرفه و... است. درمانگران طب سنتی برای درمان حساسیت توصیه می‌کنند افراد ۱۰ گرم گل بنفشه و شکرتیغال را در ۲ لیوان آب ریخته و روی حرارت ملایم بجوشانند تا یک لیوان آن باقی بماند.
دم نوش باقی مانده را صاف کرده و شب پیش از خواب میل کنند. بهتر است افرادی که خارش گلوی شان خیلی زیاد است علاوه بر شب، صبح بعد از بیدارشدن از خواب نیز یک لیوان از این دم نوش گیاهی بنوشند.
برای کاهش حساسیت فصلی این غذا‌ها را نخورید
استفاده از روغن بنفشه و بادام برای درمان عطسه‌های ناشی از آلرژی و حساسیت فصلی مفید است. برای درمان عطسه روزی ۲ بار، یک قطره از روغن بنفشه را درون حفره‌های بینی خود بچکانید یا از این روغن به پیشانی خود بمالید. همچنین بهتر است مواد غذایی حساسیت زا مانند گوجه، بادمجان، ادویه جات، غذا‌های سرخ کردنی، شکلات، و قهوه نخورید.
توصیه های عمومی
ورزش زیاد و حمام مکرر در فصل بهار ممنوع است
در فصل بهار، غذا‌های گرم و خشک نخورید و از انجام ورزش زیاد و سنگین اجتناب نمایید. همچنین از حمام مکرر خودداری شود و به جای آب از عرق کاسنی یا عرق شاه تره استفاده شود.
از خوردن غذا‌های کنسروی و مانده پرهیز کنید
در فصل بهار، غذا‌های شور، غذا‌های کنسروی، مانده، غذا‌های غلیظ مانند کله پاچه، خامه و ماست ترش نخورید.
گرسنگی نکشید
گرسنگی سبب تحریک بیشتر اخلاط می‌شود پس نباید اجازه دهید که بیش از حد گرسنه شده و سپس غذا بخورید. در این فصل هنگام گرسنگی بهتر است مواد غذایی سبک و کم کالری مثل میوه‌ها و سبزیجات را میل کنید.
گوشت کمتر مصرف کنید
در فصل بهار بهتر است گوشت گوسفند، گوساله، گاو کمتر مصرف شود، زیرا مصرف زیاد گوشت باعث افزایش گرمی و رطوبت در بدن می‌شود و به علت گرم و تربودن فصل بهار، مصرف بیش از حد گوشت باعث ایجاد بیماری در بدن می‌شود.
در این فصل بهتر است گوشت پرندگانی مانند کبک و بلدرچین مصرف شود. همچنین با گرم شدن هوا، قدرت هاضمه کاهش یافته و معده افراد نمی‌تواند غذا‌های گوشتی را هضم کند و هضم بد غذا اخلاط نامناسب را در بدن می‌سازد.
بدنتان را پاکسازی نمایید
در فصل بهار پاک سازی کبد از سموم اهمیت زیادی دارد و تغذیه صحیح، در این امرنقش مهمی خواهد داشت در صورت پاک نشدن کبد از سموم، دریافت غذای بیشتر سبب سلامتی نمی‌شود و باعث بروز بیماری‌ها، ایجاد دمل‌های چرکی، بثورات پوستی، خونریزی از بینی و پارگی برخی رگ‌های بدن به دلیل زیادی خون ناشی از عدم دفع مواد و فضولاتی که در طول زمستان در بدن مجتمع شده اند، می‌شوند.
در بهار هر فرد باید پاک سازی بدن انجام دهد. این پاک سازی متناسب با عادت‌ها و قابلیت‌های فردی افراد از طریق قی کردن، حجامت کردن، فصد (خون گیری) یا مصرف دارو‌های مسهل انجام می‌شود.
مصرف این نوشیدنی‌ها در فصل بهار مفید است
همانطور که می‌دانید در فصل زمستان سموم تجمع یافته و مواد هضم نشده در بدن به وجود می‌آید. در این فصل بهتر است، شربت‌های خنک مانند لیمو، نارنج، آلبالو، به، غوره، انار، سکنجبین، کاسنی و زرشک بنوشید.
این مواد را در سبدخوراکی‌های تان بگنجانید
بهترین و مفیدترین غذا‌ها در فصل بهار سبزی و حبوبات محسوب می‌شود بنابراین بهتر است در وعده ناهار و شام از سبزی‌ها فصل، سبزی‌های صحرایی برای تهیه خوراک، آش و انواع بورانی با سبزی‌های تازه و با طراوت استفاده کنید.