مستند شبکه العالم درباره مسجد مقدس سهله

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما شبکه تلویزیونی العالم در گزارشی مستند به معرفی مسجد مقدس سهله در کشور عراق پرداخت.

در ابتدای این گزارش اعلام شد: در دنیا مساجد زیادی وجود دارد، اما بر اساس روایات تاریخی و اسلامی چهار مسجد، یعنی مسجد نبوی، مسجد الحرام، مسجد کوفه و مسجد سهله، از مهم‌ترین مساجد جهان به شمار می‌آیند. ما امروز در مسجد تاریخی سهله حضور داریم، مسجدی که در شهر مقدس کوفه، در استان نجف اشرف، واقع شده است، توجه شما را به این برنامه که به معرفی مسجد سهله اختصاص دارد جلب می‌کنم.
در بیست کیلومتری شرق مرقد مطهر امیر المومنین امام علی بن ابی طالب علیه السلام، به یکی از شهر‌های مهم تاریخی یعنی شهر کوفه می‌رسیم، شهری که مرکز خلافت اسلامی به شمار می‌آمد. در فاصله دو کیلومتری مرکز شهر، مسجد سهله قرار دارد، محل بنای مسجد محل اقامت انبیاء الهی خوانده می‌شود، این بنا در قرن اول هجری، در مسیر کاروان‌های مختلف عربی، از کوفه به شام، بود.
این مسجد تاریخی در قرن اول هجری بنا شد. بر اساس روایات تاریخی زمان بنای مسجد قبل از خلافت امیر المومنین علی بن ابی طالب علیه السلام است. این مسجد در دوره‌های مختلف تاریخ و به دلایلی به نام‌های مختلف خوانده شده است، مسجد بنی ظفر، مسجد البَرِّی و مسجد سهله از جمله نام‌های این مسجد مقدس بود که نام سهله به دلیل وجود مسجد در نزدیک یکی از آرامستان‌های تاریخی شهر کوفه است.
دکتر مضر المدنی دبیر کل مسجد سهله گفت: این مسجد پس از مسجد جامع بزرگ کوفه، به دومین مسجد بزرگ شهر مقدس کوفه معروف است. مسجد سهله از جمله مساجدی است که در قرن اول هجری تجدید بنا شد و در دوره‌های مختلف از طرف قبایل مختلف عرب نوسازی و بازسازی شد. یکی از این قبایل، قبیله بنی ظفر بود به همین دلیل برخی از تاریخ نگاران نام مسجد را مسجد بنی ظفر نیز خوانده اند. در روایات اهل بیت علیهم السلام، از امیر المومنین امام علی (ع) تا دیگران، برای این مسجد قداسات و کراماتی ذکر شده است، از جمله احادیثی که درباره این مکان شریف بیان شده است قول امام علی علیه السلام است که فرمود: مسجد بنی ظفر مسجد مبارکی است به خدا قسم در این مسجد سنگ سبزی وجود دارد که بر روی آن تصویر صورت تمام انبیاء نقش بسته و آن مسجد سهله است. امامان یعنی فرزندان امیر المومنین علیهم السلام به مسجد سهله تشریف آوردند، مردم را نیز تشویق کردند تا به این مسجد بیایند و این مسجد را زیارت کنند. از جمله این توصیه ها، قول امام زین العابدین (ع) است که فرمود: کسی که در مسجد سهله دو رکعت نماز بخواند خداوند به عمر او دو سال می‌افزاید.
جابر عبدالرضا مسئول کتابخانه دبیرخانه مسجد سهله گفت: این مسجد در مجاورت مقام امام صادق علیه السلام قرار دارد، داستان معروفی است که در آن آمده است، امام صادق علیه السلام به خواسته زنی که در زندان یکی از خلفاء حبس شده بود، در این مسجد دو رکعت نماز خواند و در ادامه خداوند دعای امام صادق(ع) را در حق آن زن مستجاب کرد و آن زن از زندان آزاد شد. این مکان همچنین مقام ابراهیم خلیل الرحمان را در خود جای داد، این مقام محل اقامت حضرت ابراهیم علیه السلام بود و ایشان از اینجا حرکت کرد و خود را به عمالقه در یمن رساند، عمالقه از نظر نَسَب به جدشان عملیق یا عملاق می‌رسند و این نَسَب نیز به نوح نبی (ع) می‌رسد. همچنین مقام حضرت ادریس(ع) هم در اینجاست، در این مقام، خانه حضرت ادریس(ع) و کارگاه خیاطی او قرار داشت، حضرت ادریس پیامبری است که در قرآن از جایگاه عالی او یاد شده است. در گوشه‌ای از مسجد مقام خضر نبی علیه السلام قرار دارد، داستان معروف خضر نبی در این مکان بسیار نقل می‌شود. مقام انبیاء و صالحان از دیگر مقامات موجود در اینجاست که برخی آن را مقام حضرت صالح (ع) و برخی هم مقام حضرت عیسی (ع) می‌خوانند. پس از این مقام‌های مطهر، شاهد مقام امام زین العابدین (ع) هستیم، ایشان در این مقام نماز گزاردند و ذکر الهی گفتند، مقام اخیر در مسجد سهله مقام حضرت، ولی عصر (عج) است که به دلیل اهمیتش برای شیعه محل استجابت دعا به شمار می‌آید.
مساحت این مسجد هفت هزار و پانصد متر مربع و در ابعاد ۱۴۰ متر در ۱۲۵ متر است. دیوار خارجی مسجد دیوار بزرگی است که تا هفت متر ارتفاع دارد.
ارتفاع مناره مسجد که اخیرا احداث شد، سی متر است، ورودی مسجد با دری بزرگ دیده می‌شود که به آیاتی از قرآن کریم مزین شده است.
برای مسجد سهله، ویژگی‌های مختلفی بیان شده است به همین دلیل این مسجد در جمع مساجد ویژه و ممتاز جای می‌گیرد. این ویژگی‌ها مسجد سهله را از دیگر مساجد تاریخی که در کشور‌های مختلف موجود است متمایز و آن را به عبادتگاه ویژه‌ای برای همه مسلمانان به ویژه شیعیان تبدیل کرده است.
وقتی از در مسجد می‌گذریم و خود را به فضای داخلی می‌رسانیم، متوجه می‌شویم این مسجد با دیگر مساجد تفاوت‌هایی دارد، زیرا بخشی از مسجد، صحنی وسیع و مربع شکل است.
مسجد سهله همچنین به مقام حضرت مهدی (عج) شناخته می‌شود، مسجدی که سالانه و در مناسبت‌های مختلف دینی، شاهد میلیون‌ها زائر از کشور‌های مختلف اسلامی و عربی است. این مسجد بار‌ها شاهد نوسازی و ترمیم بود و امروز نیز این تعمیرات ادامه دارد.
مسجد سهله در دوره‌های مختلف یکی از شاخص‌های تاریخی مهم استان نجف اشرف بوده است.
مصلای مسجد فضایی مزین شده از سنگ مرمر است که در مرکز شبستان مسجد قرار دارد، در قسمت جلوی مصلی محرابی قرار دارد که به طرز زیبایی مزین شده است، در دو ضلع شرقی و غربی آن هم دو رواق بزرگ به شکل ایوان مشاهده می‌شود.
قدسی و روحانی بودن این مسجد در کنار دیگر ویژگی هایش موجب شد تا مسجد سهله به قبله گاه زائرانی از کشور‌های مختلف عربی و اسلامی تبدیل شود. زائرانی که خود را به اینجا یعنی جایگاهی که روزگاری موطن اولیاء، صالحان، انبیاء، امامان معصوم(ع) و برخی از مراجع عظام دینی بود، می‌رسانند.
دکتر مضر المدنی دبیر کل مسجد سهله گفت: امام سجاد علیه السلام با بهره برداری از فرصتی که در دیدار از ضریح جدش امیر المومنین (ع) و قبور شهدای کربلا از جمله مرقد مطهر پدر بزرگوار و عموی گرامش برایش پیش آمده بود، از مسجد کوفه و مسجد سهله دیدن کرد تا جایی که ابوحمزه ثمالی از دوستان امیر مومنان(ع) هم در یکی از این سفرها، شاهد زیارت ایشان از این مراکز بود. درباره امامانی که از مسجد سهله دیدن کردند و احادیثی در باب این مسجد دارند می‌توان به نام‌های مبارک امام محمد باقر و جعفر صادق علیهما السلام اشاره کرد. امام باقر (ع) در حدیثی این مسجد را با نام مسجد سهیل خواندند و فرمودند، مسجد سهیل از مساجدی است که بزرگان به زیارتش توصیه می‌کنند. ایشان توصیفات زیادی برای این مکان مقدس یاد کردند و حتی فرمودند در زیر بنای این مسجد خاکی است که خداوند از آن خاک انبیاء الهی را به وجود آورد. همچنین جا دارد از حدیث امیرمومنان(ع) درباره تخته سنگ سبز رنگ موجود در این مکان مقدس بگوییم، سنگی که تصویر تمام انبیاء الهی بر آن نقش بسته است.
این مسجد تاریخی در دوره‌های مختلف نوسازی و بازسازی‌های متعددی را شاهد بود، بازسازی مقام امام زمان (عج) در سال ۱۱۸۱ هجری، افزودن اتاقک‌هایی به دیواره جنوب شرقی مسجد در سال ۱۳۰۳ هجری، نوسازی بخش‌های مختلف مسجد در سال ۱۳۶۷ هجری و توسعه مسجد در سال ۱۳۷۹ هجری بخش‌هایی از تاریخ نوسازی مسجد سهله است، نوسازی مسجد در شکل و ساختار امروزی نیز از سال ۲۰۱۹ میلادی آغاز شد و همچنان ادامه دارد.
دکتر مضر المدنی دبیر کل مسجد سهله گفت: این مسجد مقدس در دوره‌های مختلف بازسازی شد، برخی از این بازسازی‌ها بر اساس ابتکارات شخصی و از سوی افراد خیّر بود که گاه به صورت کلی و گاه جزئی انجام شد، بر اساس نقل قول‌ها حاج عبدالزهراء فخرالدین رحمت الله علیه از کسانی بودند که مقام حضرت مهدی (عج) را بازسازی کرد، یا حاج محمد رشاد مقزه، هم از کسانی است که مقام حضرت مهدی (عج) را توسعه داد و مسافت جدیدی را به آن افزود، چون این مقام قبل از آن بیشتر از ۱۲۰ متر مربع نبود، در دوران معاصر و پس از آنکه مسجد به دلیل قدمت تاریخی آسیب‌هایی دید و بخش‌هایی از ساختمان مسجد فرو ریخت، آیت الله العظمی سید محمد سعید حکیم رحمت الله، از مراجع عظام تقلید، برای بازسازی مسجد پیشقدم شد و در سال ۱۹۹۹۷ میلادی کار بازسازی مسجد را آغاز کرد. من این افتخار را داشتم که آن زمان، مهندس اجرایی طرح باشم. ما تعمیرات را از مقام خضر علیه السلام آغاز کرده و کم کم در سال گذشته (۲۰۲۰) به مرحله نهایی رسیدیم و توانستیم مقام حضرت مهدی (عج) را به شیوه جدیدش بسازیم. مقام‌های موجود در زوایای مسجد و مقام امام زین العابدین (ع) هم مشمول این بازسازی‌ها شد. همچنان با نظارت دفتر آیت الله حکیم رحمت الله تلاش‌ها برای بازسازی مسجد ادامه دارد تا بخش‌های باقی مانده مثل طبقه دوم مسجد که مکانی برای اعتکاف و بخش اداری مسجد است بازسازی شوند. تلاش می‌کنیم تا صحن جدیدی را به بخش شمالی مسجد بیفزاییم.
احادیث و روایات متعددی درباره این مسجد وجود دارد، از امام زین العابدین (ع) نقل شد که فرمودند، کسی که دو رکعت در این مسجد بزرگ نماز بگزارد خداوند دو سال به عمرش می‌افزاید. در حدیثی دیگر به نقل از امام جعفر صادق علیه السلام آمده است، کسی که دو رکعت در زمان مغرب و عشاء در این مسجد نماز بگزارد خداوند غم‌ها را از او دور کند.
درباره نقش پویای مسجد سهله می‌توان گفت، خطباء، علمای معروفی از منبر این مسجد بالا رفته اند، هر یک از این شخصیت‌ها به دلیل معرفت، حکمت و بلاغت نقش اثر بخشی بر روی اهالی شهر داشتند، در کنار سخنرانی شخصیت ها، قاریان برتر قرآن از جمله قاریانی از کشور‌های مختلف عربی و اسلامی هم در مناسبت‌های مختلف در این مسجد برنامه اجرا کرده و می‌کنند.
ضیاء السهلاوی پژوهشگر تاریخ گفت: علمای بزرگی به این مسجد آمده اند که این حضور به ویژه در شب‌های چهارشنبه پررنگ‌تر بوده است، از جمله این علماء می‌توان به نام‌های بزرگی، چون سید بن طاووس، صاحب جواهر، شیخ کاشف الغطاء، شیخ انصاری، شیخ طوسی، سید محمد مهدی بحرالعلوم، سید محمد سعید الهَبُّوبی، شیخ آقا بزرگ تهرانی، شیخ محمد باقر القاموسی، سید محسن حکیم، سید محمد سعید حکیم و دیگران اشاره کرد. برخی از این علماء در اعتکاف مسجد هم حاضر شدند و اوقاتشان را به عبادت و تضرع به درگاه خداوند متعال سپری کردند و خادمان مسجد هم در خدمتگزاری آنان کوتاهی نکردند.
به خاطر اهمیت قابل توجه مسجد سهله در جهان اسلام، به ویژه کشور عراق، این مسجد در مناسبت‌های مختلف دینی، شاهد برپایی مراسم و برنامه‌های متعدد است که جشن‌های شب میلاد پیامبر اکرم (ص) و میلاد امام زمان (عج) در نیمه شعبان و مراسم عزاء در سالروز وفات و شهادت ائمه اطهار(ع) به همراه مراسم قرآنی بخشی از این برنامه هاست.
دکتر مضر المدنی دبیر کل مسجد سهله گفت: نزدیک مسجد مبارک سهله دو مسجد دیگر نیز وجود دارد که متعلق به دو برادر از یاران علی (ع) یعنی مسجد صعصعه بن سرحان العبدی و مسجد زید بن سرحان العبدی است. مسجد زید رضوان الله تعالی در حال حاضر در صحن خانم نرجس علیها السلام قرار دارد، این مسجد عبادتگاه این عبد صالح و عاشق امیر المومنین (ع) بود. ایشان در نبرد صفین و پس از آنکه پرچم را از دست برادرش صعصعه گرفت، در رکاب علی (ع) به شهادت رسید. آن‌ها سه برادر بودند که از انصار علی (ع) و از فرماندهان لشکر آن امام معصوم بودند.