نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی فراگیرترین تشکل بخش کشاورزی و با ماهیت نهاد اجتماعی و صنفی است.
استقرار نظام صنفی کشاورزی در ۴۲۰ شهرستان و ۳۲ استان و منطقه، عضویت بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر از کشاورزان در نظام صنفی کشاورزی، صدور بالغ بر یک میلیون فقره پروانه فعالیت صنفی به عنوان مدرک هویت شغلی کشاورزان، کدگذاری و استانداردسازی ۳۶۰ عنوان شغل کشاورزی بر مبنای سیستم کدگذاری بین المللی آیسیک و حضور در مجامع سیاستگذاری و تصمیم گیری بخش کشاورزی، پیگیری مطالبات قانونی شاغلین بخش، حضور نمایندگان کشاورزان در مجامع سیاستگذاری و تصمیم گیری در سطوح ملی، استانی و شهرستانی، تعامل با دستگاه های مرتبط برای بهبود شرایط تولید، تنظیم بازار، تعیین نرخ محصولات، نهاده ها و خدمات، عضویت در شورای قیمت گذاری قانون اصلاح قانون تضمیی خرید محصولات، اثرگذاری در ابقای قانون معافیت مالیاتی بخش کشاورزی و معافیت بیمه کارفرمایی، ارائه پروانه فعالیت به عنوان سند معتبر شغلی در مراجع قضایی و بانکی، همکاری با وزارت نیرو در خصوص آب و برق کشاورزی و بسیاری اقدامات دیگر، از مهمترین دستاورد‌های نظام صنفی کشاورزی در طول یک دهه فعالیت خود محسوب می گردد که با تداوم حمایت های دولت و وزارت جهاد کشاورزی از این نهاد مردمی نقش تشکل-های مردم نهاد در توسعه بخش کشاورزی اثر بخش تر خواهد گردید که از مهمترین دستاورد‌های نظام های صنفی کشاورزی در طی سال های (۱۳۸۸-۱۴۰۰) بوده است.
ساختار جدید نظام صنفی کشاورزی
بر اساس ماده ۴۰ آیین نامه اجرایی، وزارت جهاد کشاورزی موظف گردید ضمن اجرای مفاد آیین نامه، ظرف سه سال نسبت به بررسی نقاط ضعف و قوت اقدام و پیشنهاد‌های اصلاحی لازم را به هیئت وزیران ارائه نماید. در این راستا پیش نویس اصلاحیه آیین نامه اجرایی نظام صنفی کشاورزی در انطباق با قانون نظام صنفی کشور توسط دفتر ساماندهی صنوف و تشکل های مردم نهاد به عنوان متولی حاکمیتی استقرار نظام صنفی کشاورزی تدوین و در سال ۱۳۹۲ به هیئت دولت ارسال گردید. آیین نامه پس از بررسی در کمیسیون های فرعی و اصلی لوایح دولت در تاریخ ۲۵ / ۹/ ۱۳۹۷ به تصویب هیئت محترم وزیران رسید و طی ابلاغیه شماره ۱۳۰۷۴۰ / ت ۴۹۲۳۵ هـ مورخ ۴/ ۱۰/ ۱۳۹۷ برای اجرا به وزارتخانه های جهاد کشاورزی، دادگستری، صمت و تعاون کار و رفاه اجتماعی ابلاغ گردید.
با ابلاغ اصلاحیه آیین نامه اجرایی، دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی مستقر در سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران پیش نویس اساسنامه ها و دستورالعمل های اجرایی مصرح در آیین نامه را با همکاری نظام صنفی کشاورزی کشور تدوین و پس از تائید نمایندگان تام الاختیار دستگاه های عضو هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران (وزرای جهادکشاورزی، کشور، دادگستری، نیرو، صمت، تعاون کار و رفاه اجتماعی، بهداشت درمان و آموزش پزشکی، روسای اتاق اصناف ایران، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی و هیئت رئیسه اتاق اصناف کشاورزی ایران) و کمیسیون طرح ها و لوایح وزارت جهاد کشاورزی جهت تصویب به هیئت عالی نظارت ارسال نمود.
اولین جلسه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران در تاریخ ۲۲/ ۰۷/ ۱۳۹۹ تشکیل و اساسنامه ها و دستورالعمل های اجرایی مصرح در آیین نامه به تصویب اعضا رسید و طی ابلاغیه شماره ۰۲۰/ ۳۳۵۶ تاریخ ۱۸/ ۰۲/ ۱۴۰۰ وزیر محترم جهاد کشاورزی و رئیس هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران جهت اجرا ابلاغ گردید. بر این اساس سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران وفق وظایف حاکمیتی اقدامات لازم برای استقرار ساختار جدید نظام صنفی کشاورزی شامل اتحادیه های صنفی کشاورزی ۷ گانه، اتاق های اصناف کشاورزی شهرستان، اتاق اصناف کشاورزی ایران و کمیسیون های نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان را با همکاری روسای سازمان جهاد کشاورزی استان ها به عنوان رئیس کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان مرکز استان معمول و برنامه ریزی لازم برای سازماندهی و تشکیل اتحادیه های صنفی و اتاق اصناف کشاورزی مطابق شیوه نامه ابلاغی دفتر ساماندهی صنوف و تشکل های مردم نهاد و دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی اقدام کرده است.
در ساختار جدید نظام صنفی کشاورزی اتحادیه های صنفی کشاورزی در ۷ رشته زراعت، باغداری، امور دام، آبزیان، طیور، جنگل داری و صنایع تبدیلی کشاورزی بلافصل از مجموع اعضا و واحد‌های صنفی در یک شهرستان تشکیل می شود. با توجه به حدنصاب پیش بینی شده برای هر اتحادیه، نظام های صنفی کشاورزی اعضای دارای پروانه فعالیت معتبر خود را به کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان ارسال می نمایند.
از مجموع حداقل دو اتحادیه در هر شهرستان و اعضای هیئت مدیره های اتحادیه های مذکور، اتاق اصناف کشاورزی شهرستان شکل خواهد گرفت. همچنین اتاق اصناف کشاورزی ایران از نمایندگان اتاق های کشاورزی شهرستان های استان ها که بر اساس انتخابات مشخص خواهد شد، تشکیل و نسبت به انجام وظایف محوله اقدام خواهند کرد. اتاق کشاورزی ایران از هیئت رئیسه ۷ نفری شکل می گیرد و در نهایت یک نفر از هیئت رئیسه مذکور با حکم انتصاب وزیر محترم جهاد کشاورزی، رئیس اتاق اصناف کشاورزی ایران می شود.
* شیوه نامه اجرایی استقرار ساختار جدید نظام صنفی کشاورزی
سید جواد ساداتی نژاد، وزیر جهاد کشاورزی شیوه نامه اجرایی استقرار ساختار جدید نظام صنفی کشاورزی را ابلاغ کرد. متن این ابلاغیه به شرح زیر است:
با توجه به ابلاغ اصلاحیه آیین نامه اجرایی نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی موضوع تصویب نامه شماره ۱۳۰۷۴۰/ت ۴۹۲۳۵ هیئت محترم وزیران در تاریخ ۴.۱۰.۱۳۹۷، تصویب اساسنامه ها و دستورالعمل های اجرایی مصرح در آیین نامه توسط هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران و ابلاغ آن طی نامه شماره ۳۳۵۶/۰۲۰ مورخ ۱۸.۲.۱۴۰۰، مقتضی است اقدامات لازم برای استقرار ساختار جدید نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی، پشتیبانی فنی و اجرایی از فرآیند سازماندهی و ساماندهی اتحادیه های صنفی، اتاق های اصناف کشاورزی، اعتبار بخشی و تعیین کاربرد‌های پروانه فعالیت/ کسب کشاورزی به عنوان سند معتبر شغلی، طبق این ابلاغیه به شرح زیر انجام و گزارش آن را به صورت ماهیانه به دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران ارسال کنید.
۱) جلسات توجیه و تبیین استقرار ساختار جدید نظام صنفی کشاورزی برای آموزش و توانمندسازی کارگزاران اجرایی، طبق زمانبندی دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی برگزار شود.
۲) کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان و مرکز استان و دبیرخانه کمیسیون به ترتیب در مدیریت های جهاد کشاورزی و تعاون روستایی تشکیل و طبق دستورالعمل های ابلاغی و زمان بندی دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی نسبت به پیگیری وظایف محوله اقدام نمایند.
۳) عنوان نظام صنفی کشاورزی به اتاق اصناف کشاورزی تغییر می یابد و هیئت مدیره نظام های صنفی کشاورزی شهرستان تا تکمیل فرآیند استقرار ساختار جدید به عنوان هیئت رئیسه اتاق اصناف کشاورزی در جلسات کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان ها شرکت می نمایند. در صورت عدم نصاب اعضای هیئت مدیره فعلی نظام های صنفی کشاورزی شهرستان برای عضویت در کمیسیون نظارت شهرستان، برگزاری مجمع عمومی برای انتخاب اعضای هیئت مدیره مطابق دستورالعمل برگزاری مجامع عمومی نظام صنفی کشاورزی بلامانع است.
۴) کلیه اموال، دارایی ها، نیروی انسانی، ترازنامه و صورت های مالی و تعهدات نظام صنفی کشاورزی شهرستان پس از تصویب مجمع عمومی به اتاق اصناف کشاورزی شهرستان منتقل شود.
۵) کلیه وظایف مندرج در ماده ۷ اساسنامه اتحادیه صنفی کشاورزی شهرستان تا زمان تشکیل اتحادیه توسط اتاق اصناف کشاورزی شهرستان ها انجام شود.
۶) اتاق اصناف کشاورزی شهرستان ها موظفند نسبت به آموزش کاربران و ثبت اطلاعات اعضای نظام صنفی کشاورزی شهرستان در سامانه جامع بانک اطلاعات نظام صنفی کشاورزی اقدام و لیست اعضا را به تفکیک رشته های ۷ گانه (موضوع بند ب ماده ۱ اصلاحیه آیین نامه اجرایی) از طریق سامانه به کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان ارائه نماید.
۷) نظام صنفی کشاورزی استان ها تا استقرار کامل ساختار جدید و تعیین تکلیف اتاق اصناف استان توسط هیئت محترم وزیران موظفند مطابق بند الف ماده ۱۴ آیین نامه اجرایی و ماده ۵ اساسنامه نظام صنفی کشاورزی استان به فعالیت خود ادامه دهند.
۸) تا زمان انتخاب نمایندگان اتاق اصناف کشاورزی شهرستان های استان در اجلاس اتاق اصناف کشاورزی ایران، اعضای شورای مرکزی نظام صنفی کشاورزی به عنوان نمایندگان استان ها در اجلاس اتاق اصناف کشاورزی ایران شرکت می نمایند.
۹) دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران موظف است طبق تبصره (۲) بند (و) ماده ۱ و ماده ۱۳ آیین نامه و مفاد ماده (۱۲) قانون نظام صنفی کشور با هماهنگی اتاق اصناف کشاورزی ایران نسبت به احصای کاربرد‌ها و مزایای پروانه کسب کشاورزی اقدام و به انضمام دستورالعمل های اجرایی مربوطه، طبق زمانبندی دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ابلاغ نماید.
۱۰) دفتر ساماندهی صنوف و تشکل‌های مردم نهاد موظف است با هماهنگی معاونت های تخصصی وزارت متبوع لیست مشاغل احصاء شده بخش کشاورزی را بر اساس سیستم طبقه بندی بین المللی ISIC و نحوه صدور تائیدیه مشاغل کشاورزی توسط مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ها را به سازمان های جهادکشاورزی و سایر دستگاه های ذیربط ابلاغ نماید.
۱۱) مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارتخانه موظف است پروانه های کسب کشاورزی صادره سامانه جامع بانک اطلاعات نظام صنفی کشاورزی را به عنوان سند معتبر شغلی در سامانه پنجره واحد وزارت متبوع پیوند (لینک) نماید.
۱۲) اتاق اصناف کشاورزی شهرستان موظف است همکاری لازم را با کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان ها برای تشکیل اتحادیه های صنفی کشاورزی شهرستان در چارچوب اساسنامه ها و دستورالعمل های ابلاغی معمول نماید. زمان برگزاری انتخابات اتحادیه های صنفی کشاورزی پس از فراهم شدن زیرساخت های لازم طبق برنامه زمانبندی دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران و هماهنگی با اتاق اصناف کشاورزی ایران اعلام می گردد.
۱۳) با تشکیل اتحادیه ها، اتاق اصناف کشاورزی شهرستان سهم اتحادیه های صنفی کشاورزی از اموال و دارایی ها را پس از کسر تعهدات با تصویب اجلاس اتاق و با نظارت کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان به اتحادیه واگذار می نماید.
۱۴) کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان موظف است پس از تشکیل حداقل دو اتحادیه صنفی کشاورزی با اعلام دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران، اقدامات لازم برای تشکیل اتاق اصناف کشاورزی شهرستان را مطابق اساسنامه ها و دستورالعمل های ابلاغی به عمل آورد.
۱۵) به منظور صرفه جویی در هزینه های جاری برای استقرار ساختار جدید نظام صنفی کشاورزی در دور اول، اتحادیه های صنفی و اتاق های اصناف کشاورزی شهرستان می توانند به صورت مشترک از دفاتر و نیروی انسانی استفاده نمایند.
۱۶) دبیرخانه هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی موظف است پس از تشکیل حداقل دو سوم اتاق اصناف کشاورزی شهرستان های کشور اقدامات لازم برای تشکیل اتاق اصناف کشاورزی ایران را مطابق اساسنامه و دستورالعمل های ابلاغی معمول نماید.
* وظایف اتاق اصناف کشاورزی ایران:
۱- ایجاد هماهنگی بین اتحادیه های صنفی کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان و نظارت بر عملکرد آنها.
۲- نظارت بر اجرای مقررات و دستورالعمل های مصوب هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران و اتاق اصناف کشاورزی ایران و کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان.
۳- نظارت بر عملکرد اتحادیه های صنفی کشاورزی شهرستان در خصوص صدور، تمدید، تغییر، تعلیق و ابطال پروانه کسب کشاورزی.
۴- اجرای وظایف ناشی از آیین نامه اجرایی نظام صنفی کار‌های کشاورزی و منابع طبیعی، اساسنامه ها، دستورالعمل ها و مصوبات هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران، کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان و اتاق اصناف کشاورزی ایران.
۵- ابلاغ مصوبات هیئت عالی نظارت بر اصناف کشاورزی ایران، کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان، اتاق اصناف کشاورزی ایران و اتاق کشاورزی شهرستان به اتحادیه های صنفی کشاورزی شهرستان.
۶- رسیدگی به شکایات و اعتراضات افراد و واحد‌های صنفی نسبت به تصمیمات اتحادیه های صنفی کشاورزی شهرستان.
۷- پیشنهاد درجه بندی واحد‌های صنفی کشاورزی شهرستان مطابق ضوابط و مقررات.
۸- پیشنهاد اصلاح یا تغییر ضوابط صدور پروانه کسب به اتاق اصناف کشاورزی ایران.
۹- تهیه و تنظیم برنامه و بودجه پیشنهادی سالانه و ارایه آن تا پایان دی ماه هر سال به کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان جهت تصویب و نظارت بر اجرای آن.
۱۰- تنظیم ترازنامه و صورت های مالی سالانه اتاق کشاورزی شهرستان و ارایه آن تا پایان اردیبهشت ماه سال بعد، پس از تأیید اجلاس اتاق به کمیسیون نظارت بر اصناف کشاورزی شهرستان جهت تصویب.
۱۱- برگزاری گردهمایی، همایش، دوره های آموزشی، علمی و فرهنگی و به کارگیری فناوری های نوین به منظور ارتقای سطح دانش، مهارت و توانایی های اعضای نظام صنفی کشاورزی مطابق دستورالعمل آموزشی اتاق کشاورزی ایران.
۱۲- حضور و عضویت در کارگروه ها و کمیته های تنظیم بازار و قیمت گذاری محصولات کشاورزی شهرستان.
۱۳- همکاری و تعامل با اتاق اصناف کشاورزی سایر شهرستان ها، اتاق اصناف شهرستان، اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی، اتاق تعاون شهرستان و اتاق اصناف کشاورزی ایران.
۱۴- معرفی نمایندگان اتحادیه های صنفی کشاورزی شهرستان به اداره امور مالیاتی، هیئت های حل اختلاف مالیاتی، بیمه تامین اجتماعی، اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، شورای گفتگو دولت و بخش خصوصی، کارگروه موضوع ماده (۱۱) قانون تشکیل وزارت جهاد کشاورزی، ماده (۲) قانون تمرکز وظایف و اختیارات مربوط به بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی (ستاد تنظیم بازار)، کارگروه آئین نامه اجرایی ماده (۱۶) قانون بهبود محیط کسب و کار، شورای اداری شهرستان و سایر مراجعی که به موجب قوانین موضوعه معرفی نماینده صنوف به عمل می آید.
پژوهشگر: علي قنبري شيرسوار