دیابت از شایع ترین بیماری ها و چهارمین علت مرگ و میر در جهان است.
دیابت یک اختلال در سوخت و ساز متابولیسم بدن است و زمانی رخ می دهد که لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی کند یا بدن به طور موثر از انسولین تولید شده نمی تواند استفاده کند.
هنگامی که سطح قندخون افزایش می یابد، انسولین ترشح می شود و بدن را قادر می سازد که قندخون را یا مصرف کند یا ذخیره سازد.
انسولین هورمونی است که قندخون را تنظیم می کند، بدون انسولین سطح قندخون بالا می رود، افزایش قندخون یا هایپرگلیسمی شایع ترین علامت دیابت کنترل نشده است و در طول زمان منجر به آسیب های جدی به قلب، کلیه، چشم، اعصاب و عروق خونی می شود.
دیابت به انواع مختلفی از جمله دیابت نوع یک(وابسته به انسولین)، دیابت نوع دو (غیروابسته به انسولین) و دیابت حاملگی تقسیم بندی می شود.
دیابت نوع یک چگونه است؟
در مبتلایان به دیابت نوع یک، تولید انسولین در بدن کاهش می یابد و یا به طور کامل قطع می شود.
حدود ۵ تا ۱۰ درصد کل بیماران مبتلا به دیابتی را مبتلایان به دیابت نوع یک تشکیل می دهند.
این بیماری در هر سنی می تواند رخ دهد، اما اغلب در کودکان و نوجوانان دیده می شود.
علائم دیابت نوع یک
علائم این بیماری شامل دفع بیش از حد ادرار (پرادراری)، تشنگی (پرنوشی)، گرسنگی دائمی (پرخوری)، کاهش وزن، تغییرات بینایی و خستگی است.
این علائم ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد.
عواملی نظیر استعداد ژنتیکی، اختلال و بیماری سیستم ایمنی، بعضی ویروس ها و فشار عصبی (استرس) از جمله علت های بروز دیابت نوع یک است.
دیابت نوع ۲ را بشناسیم
در مبتلایان به دیابت نوع دو، مقدار ترشح انسولین اغلب طبیعی و یا حتی افزایش یافته است، اما سلول های بدن حساسیت خود را به انسولین از دست داده اند که این وضعیت مقاومت به انسولین نامیده می شود.
دیابت نوع دو شایع ترین شکل دیابت است که در بزرگسالان در هر سنی رخ می دهد و در افراد چاق شایع تر است.
علائم دیابت نوع ۲
علائم دیابت نوع دو شبیه دیابت نوع یک است، اما اغلب خفیف تر و کمرنگ بروز پیدا می کند.
در نتیجه، این بیماری ممکن است چند سال پس از شروع و زمانی که عوارض به وجود آمده است، تشخیص داده شود.
عواملی نظیر اضافه وزن و چاقی، کم تحرکی یا نداشتن فعالیت بدنی، سابقه فامیلی یا ارثی، چربی و فشارخون بالا از مهم ترین علت های بروز این بیماری هستند.
دیابت بارداری
در دیابت بارداری، حدود چهار درصد از کل بانوان در طول زمان بارداری به طور موقت به این نوع دیابت مبتلا می شوند که از نوع یک و دو متفاوت است.
دیابت بارداری اغلب در هفته های ۲۸-۲۴ حاملگی ظاهر می شود.
این نوع دیابت در بیشتر موارد ظرف مدت کوتاهی پس از پایان دوره بارداری از بین می رود، اما کنترل آن طی دوران بارداری اهمیت بسیاری دارد.
بانوان مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر عوارض در دوران بارداری و زایمان هستند.
تشخیص دیابت حاملگی اغلب با غربالگری دوران بارداری امکان پذیر است.
بی علامت بودن؛ مهم ترین نشانه دیابت
نکته مهم در خصوص بیماری دیابت، بدون علامت بودن آن در مراحل اولیه است و تشخیص زود هنگام دیابت می تواند از طریق آزمایش خون، انجام شود.
دیابت درمان قطعی ندارد اما قابل کنترل است، در حال حاضر تنها می توانیم با کنترل قندخون در محدوده طبیعی، از بروز عوارض دیابت پیشگیری کنیم.
دیابت و خودمراقبتی
بیماران مبتلا به دیابت با خودمراقبتی می توانند نقش بسیار مهمی در کنترل بیماری دیابت و پیشگیری از بروز عوارض آن داشته باشند.
خودمراقبتی در دیابت یعنی بیمار توانمندی لازم را برای ایجاد رفتارهای سالم در زندگی روزمره داشته باشد.
خودمراقبتی بیماران مبتلا به دیابت موجب ارتقای کیفیت زندگی و کاهش هزینه های ناشی از ابتلا به این بیماری می شود.
با انجام خودمراقبتی از تعداد موارد بستری در بیمارستان کاسته می شود و با پیگیری مداوم، می توان از عوارض حاد و مزمن بیماری پیشگیری کرد و یا بروز عوارض را به تعویق انداخت.
در واقع خودمراقبتی یکی از اقدامات بسیار ضروری در کنترل بیماری دیابت است و بدون آن نمی توان در کنترل بیماری موفق بود.
آموزش بیمار در خصوص شیوه های خودمراقبتی شامل اندازه گیری مستمر و مناسب قندخون در فواصل زمانی مشخص و ثبت آن، مراقبت از پاها و نحوه مصرف داروهای تجویز شده در کنترل بیماری نقش مهمی دارد.
اگر درمان بیمار از داروهای خوراکی به انسولین تغییر پیدا کند، او باید اطلاعات دقیقی از نحوه نگهداری و استفاده از انسولین داشته باشد.
تغذیه و دیابت
الگوی تغذیه ای مناسب برای کنترل قندخون و پیشگیری از عوارض مزمن بیماری نقش موثری دارد.
تغذیه صحیح نه تنها به کنترل بهتر قندخون، بلکه به کم کردن وزن یا حفظ وزن طبیعی و نیز کنترل چربی و فشارخون کمک قابل توجهی می کند.
توصیه های تغذیه ای بر اساس سن، جنس، فعالیت بدنی و بیماری های همراه، در هر بیمار با دیگری تفاوت دارد.
بنابراین بیمار مبتلا به دیابت باید تحت نظارت مستقیم کارشناس مشاور تغذیه باشد و در صورت لزوم، تمامی وعده های غذایی و میزان کالری دریافتی آن ها را ثبت کند.
در بسیاری از موارد همکاری بیمار در این زمینه، از درمان های پیچیده و مصرف داروهای گران قیمت در مراحل بعدی بیماری جلوگیری می کند.
تحرک و فعالیت فیزیکی مناسب می تواند به کنترل قندخون و کاهش نیاز به انسولین کمک کند.
بیمار باید در خصوص فعالیت فیزیکی مستمر و منظم اطلاعات دریافت کند.
بیماران مسن تر و تحت درمان با انسولین به تغییرات فعالیت فیزیکی حساس ترند و باید از ورزش های سنگین یا بی تحرکی طولانی خودداری کنند.