طرح شتابگر ملی با عنوان چشمه نور ایران، میانبری برای رسیدن ایران به جهش علمی و فناوری است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، مدیر آموزش و توسعه کاربران چشمه نور ایران می‌گوید: بخش‌هایی از طرح شتابگر ملی، به عنوان یک اَبَرآزمایشگاه مولکولی، به بهره‌برداری رسیده و این طرح بزرگ، به تدریج رو به تکمیل است.
احسان سلیمی می‌افزاید: این اَبَرآزمایشگاه نانوفن‌آوری، با تمرکز بر پرتو‌های سینکروترون (پرتو‌های بسیار درخشنده)، راه را برای تحقیقات پزشکی، فیزیک، شیمی، الکترونیک، کشاورزی، داروسازی و به ویژه واکسنسازی هموار می‌کند.
اولین آزمایشگاه ملی برای تحقیقات بین رشته‌ای
به گفته وی، حدود ۲۰۰ دانشمند و محقق از مراکز مختلف علمی ایران و جهان، آزمایش‌های خود را به این محل انتقال داده و یا با آن همکاری می‌کنند؛ اما طرح چشمه‌ی نور ایران، ظرفیت انجام همزمان پژوهش‌های هزار دانشمند را دارد.
سرپرست گروه بسامد رادیویی طرح چشمه نور ایران هم می‌گوید: آزمایشگاه تحقیق و توسعه چشمه نور، بخش اول این ابر طرح است و دارای آزمایشگاه‌های مختلف خلأ، بسامد رادیویی و ... خواهد بود و وسعت کل این آزمایشگاه‌ها حدود ۲ هزار و ۵۰۰ متر مربع است.
آرش صادقی پناه می‌افزاید: اگر نیاز‌های مالی و بودجه محقق شود تا هفت سال آینده ابرآزمایشگاه طرح چشمه نور راه اندازی می‌شود.
صادقی پناه اضافه می‌کند: طرح چشمه نور ایران میکروسکوپی فوق العاده قوی با قابلیت دیدن نانومتر است و در تمامی صنایع مختلف کشور از جمله پزشکی و داروسازی و حتی مقابله با اپیدمی‌ها از جمله کرونا و عکسبرداری از پروتئین‌های این بیماری، کاربرد دارد.
او می‌گوید: برای بخشی از تجهیزات چشمه نور با مشکل تحریم روبه رو شدیم و بر همین اساس به سمت بومی سازی این تجهیزات رفتیم و چند طرح تحقیق و توسعه چشمه نور به نتیجه رسیده است و تقویت کننده بسامد رادیویی تولید شده ایران در طرح سزامی در اردن به تأیید رسیده و با نمونه فرانسوی آن رقابت کرد، اما دولت اردن در نهایت تقویت کننده بسامد رادیویی را به جای ایران از فرانسه خریداری کرد.
سرپرست گروه بسامد رادیویی طرح چشمه نور ایران می‌گوید: برخی از دانشمندان داخلی و خارجی در طرح چشمه نور ایران همکاری می‌کنند و به حدود ۳۰۰ نیروی علمی نیاز داریم و در مرحله اول باید با حدود ۲ هزار نفر از دانشمندان داخلی و خارجی همکاری کنیم.
وی افزود: فناوری‌های ساخت ماشین آلات چشمه نور در کشور، قطعاً صنایع کشور را متحول می‌کند.
امکان فعالیت ۵۰ دانشمند در چشمه نور
مدیر چشمه نور ایران هم می‌گوید: مجموعه آزمایشگاهی طرح علمی چشمه نور ایران با همت سازمان انرژی اتمی و پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) ساخته شده است.
محمدی می‌افزاید: در این مجموعه هشت آزمایشگاه از جمله آزمایشگاه خلا، بساند رادیویی، منابع تغذیه، شتابگر خطی، اندازه گیری‌های مغناطیسی و آشکار ساز پیش بینی شده که ۵۰ دانشمند و محقق امکان فعالیت در آن را دارند.
به گفته مجری این طرح علمی و تحقیقاتی، در طرح چشمه نور ایران تلاش می‌شود تا دانش شتابگر بومی سازی شودو. تلاش می‌شود تجهیزات طرح چشمه نور از داخل تأمین شود.
مدیر هماهنگ‌کننده فنی چشمه نور ایران هم می‌گوید: این آزمایشگاه بزرگ، به دنبال رفع بن‌بست‌های علمی به ویژه در حوزه سلامت و محیط‌زیست از طریق جایگزینی تابش فوتون (نور) به جای انرژی هسته اتم است.
نمونه‌های دیگر از جمله تقویت‌کننده فرکانس‌های پرتوان حالت جامد، شتاب‌دهنده، منبع تغذیه پایدار الکترومغناطیس‌های حلقه انبارش، سیستم اندازه‌گیری شدت و کیفیت میدان مغناطیسی، ابزار‌های اندازه‌گیری مشخصات باریکه الکترونی، اتاقک‌های خلاء و پمپ یونی برای تولید خلا نیز در حال تحقیق و ساخت است.
ساسان احمدیان می‌افزاید: تاکنون دراین طرح، نمونه الکترومغناطیس‌های دوقطبی و چهارقطبی.
تقویت‌کننده‌های بسامد رادیویی و منابع تغذیه طراحی، تولید و با موفقیت آزمایش شده است.
چشمه نور ایران، دارالفنون دوم کشور
مدیر هماهنگ کننده فنی طرح چشمه نور ایران همچنین می‌گوید: چشمه نور ایران، دارالفنون دوم کشور است و با راه اندازی آن وارد باشگاه کشور‌های طراز اول علمی دنیا می‌شویم.
احمدیان می‌افزاید: طرح چشمه نور ایران قریب به ۱۰ سال است که در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی آغاز شده و در صورت راه اندازی، تحولات علمی گسترده‌ای در کشور را رقم خواهد زد.
مدیر هماهنگ کننده فنی طرح چشمه نور ایران با بیان اینکه چشمه نور آزمایشگاه بزرگ مقیاسی است که فناوری صنایع کشور را رقابت پذیر می‌کند، اضافه می‌کند: به عنوان مثال استان قزوین صاحب کارخانه‌ها و شرکت‌های زیادی است که در زمینه شوینده‌ها فعالیت دارد و با استفاده از فناوری‌های چشمه نور، می‌توانیم شوینده‌هایی تولید کنیم که آب کمتری مصرف کنند و با محیط زیست سازگار باشند و از سوی دیگر کیفیت بالاتری داشته باشند.
او می‌گوید: در بخش کشاورزی نیز چشمه نور ایران کیفیت و طعم انگور تاکستان را بهبود می‌دهد و با این کار، توان صادرات و رشد این محصول در کشور فراهم خواهد شد.
احمدیان می‌افزاید: باید برای ساخت چشمه نور ایران خودمان را با فناوری‌های روز دنیا مطابقت دهیم.
احمدیان با اشاره به اینکه بودجه طرح چشمه نور ایران ۳۰۰ میلیون دلار است که اگر بتوانیم بودجه را تأمین کنیم می‌توانیم بخش‌های مهمی از پروژه را در کشور به نتیجه برسانیم، می‌افزاید: تا الان ۴۰ میلیارد تومان برای این طرح هزینه شده است، اما رقم اصلی این پروژه ۶ هزار میلیارد تومان است.
او معتقد است: اقتصاد متکی بر دانش در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته است و اگر دولت و مجلس در کنار هم قرار بگیرند و با تزریق بودجه، می‌توانند بخش زیادی از طرح ملی چشمه نور ایران را به ثمر برسانند.
مدیر هماهنگ کننده فنی طرح چشمه نور ایران اضافه می‌کند: پروژه چشمه نور ایران در حال حاضر با چشمه نور فرانسه همکاری نزدیک دارد و در صورت راه اندازی چشمه نور می‌توانیم برخی از طرحهای علمی کشور‌های خارجی را در داخل کشور انجام دهیم و درآمدزایی کنیم.
چشمه نورمعادل ۱۰ طرح بزرگ ملی
لاریجانی رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در یازدهمین همایش کاربران چشمه نور ایران در قزوین، این طرح شناسنامه‌دار ملی را مهمترین اَبَرآزمایشگاه غرب آسیا و شمال افریقا، و معادل ۱۰ طرح بزرگ ملی خوانده بود.
محمد جواد لاریجانی می‌گوید: طرح چشمه نور ایران یا شتابگر ملی، توسعه علمی کشورمان را متحول می‌کند، زیرا این طرح با حمایت و پشتیبانی مقام معظم رهبری کلید خورده است.
بگفته او سازمان انرژی اتمی کمک‌های خوبی را برای پیشبرد این طرح علمی بزرگ داشته است که باید تداوم یابد.
طرح چشمه نور ایران (شتابگر ملی)، تشعشعات مختلف هسته‌ای دارای کاربرد‌های علمی متعددی است که برای انجام طرحهای تحقیقاتی، علمی و اکتشافات در بخش‌های مختلف مورد استفاده دانشمندان و متخصصان قرار می‌گیرد.
بگفته اقای لاریجانی این طرح ملی با هدف رسیدن به پرتو‌های نوری بسیار درخشنده (میلیارد‌ها برابر درخشنده‌تر از نور خورشید) که راه را برای انجام آزمایش‌های دقیق در رشته‌های مختلف هموار می‌کند در دست ساخت است.
این مرکز یکی از بزرگترین طرحهای علمی کشور و خاورمیانه محسوب می‌شود.
رییس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با تاکید بر ضرورت حمایت مجلس شورای اسلامی از این طرح اضافه می‌کند: در حال حاضر با پیگیری‌های وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری رییس جمهوری ۲ همکاری در زمینه شتابگر‌ها با شتابگر‌های خارجی در اسپانیا و ایتالیا برقرار است.
آمادگی مجلس برای تسریع در اجرای طرح چشمه نور
محمدبیگی، نماینده مردم قروین، آبیک و البرز در مجلس شورای با تأکید بر لزوم حمایت بیشتر از طرحهای علمی و تحقیقاتی در کشور، می‌گوید: مجلس برای تسریع در اجرای طرح چشمه نور ایران یا شتابگر ملی آمادگی دارد.
محمدبیگی معتقد است: اگر اعتبارات مورد نیاز برای این طرح بزرگ ملی در گذشته بهتر مورد توجه قرار می‌گرفت اکنون شاهد افزایش هزینه‌های اجرای آن نبودیم.
او می‌افزاید: اجرای طرح چشمه نور، تحول علمی بزرگی برای قزوین و کشور به ارمغان می‌آورد و انتظار می‌رود تا معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و سازمان انرژی اتمی برای تسریع در پیشبرد این طرح نهایت تلاش خود را به کار بگیرند.
ضرورت تخصیص بودجه ویژه برای پروژه ملی چشمه نور
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی بر تخصیص بودجه ویژه برای طرح ملی چشمه نور تاکید و اضافه می‌کند: قزوین پذیرای دانشمندان برای حضور درپروژه ملی چشمه نور است.
ظرفیت تبدیل شدن چشمه نور به شهر علمی
علی اکبر صالحی، رئیس سازمان فقط انرژی اتمی در تابستان گذشته و در مراسم افتتاح ساختمان مجموعه آزمایشگاهی تحقیق و توسعه چشمه نور قزوین که چشمه نور را طرح بسیار ارزشمندی ذکر کرد که اگر محقق شود یقیناً برگ زرینی در جهت پیشبرد دستاورد‌های علمی کشور خواهد بود.
صالحی معتقد است: استان قزوین در چهارراه و شاهراه ارتباطی شمال به جنوب و شرق به غرب کشور واقع شده و به مرکز کشور دسترسی آسانی دارد و این طرح می‌تواند جمع زیادی از دانشمندان کشور را به خود جذب کند بطوریکه هزاران دانشمند پس از راه اندازی چشمه نور در این مکان اشتغال پیدا می‌کنند و چشمه نور به شهر علمی تبدیل خواهد شد.
زنجیره اقتصاد دانش‌بنیان در کشور در حال تکمیل
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری هم در بازید از نمایشگاه فن بازار پارک علم و فناوری قزوین گفت: اقتصاد دانش‌بنیان امروز در رقابت تنگاتنگ با اقتصاد نفتی قرار دارد و در تلاشیم تا زیرساخت مای تکمیل اقتصاد دانش‌بنیان را در کشور تأمین کنیم.
سورنا ستاری می‌گوید: توسعه تکنولوژی‌ها و ایجاد یک اکوسیستم برای توسعه فناوری به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین راه‌ها در مسیر اقتصاد دانش‌بنیان محسوب می‌شود که طرحهای بزرگ علمی کشور ازجمله پروژه چشمه نور نیز در همین مسیر تعریف‌شده است.
ستاری می‌افزاید: رفع مشکلات صنایع مختلف و توسعه فناوری‌ها و مطالعات بین‌رشته‌ای با آغاز به کار طرح چشمه نور امکان‌پذیر خواهد بود و می‌تواند برای رونق اقتصادی در استان قزوین نیز بسیار اثربخش باشد.
نسل دوم شلف‌های انتقال نوری، دارو و محصولات بهداشتی و ضدعفونی کننده‌های دانش بنیان، انواع برد‌های مدار چوبی و انواع کوادکوپتر‌های دوربین دار در این نمایشگاه به معرض نمایش گذاشته شده بود.
طرح چشمه نور ایران دارای زوایای مختلف، ابعاد ملی و استانی است و سال‌ها از شروع آن می‌گذرد طی این سال‌ها استان قزوین تلاش بسیاری برای کمک و پیشبرد این طرح ملی انجام داده، ولی به نظر می‌رسد در سطوح ملی به‌ویژه پژوهشگاه دانش‌های بنیادی به‌عنوان دستگاه اجرایی طرح فرصت‌های مهمی را برای پیشبرد این طرح ازدست‌داده است.
طرح چشمه نور بیش از ۱۴ سال از ایده آن می‌گذرد؛ در دهه ۸۰ وقتی‌که تدوین چشم‌انداز ۱۴۰۴ مطرح شد قرار شد مسئولین کشور با هدایت مقام معظم رهبری حرکت بزرگی را شروع کنند که جلوه آن در زمینه علم و دانش حرکت به سمت کسب مقام نخست در حوزه علم و فناوری در سطح منطقه و اقتصاد دانش‌بنیان بود.
این طرح بزرگ ملی ابتدا قرار بود در پارک علم و فناوری پردیس تهران اجرا شود که برای زمین باید منابع قابل‌توجهی پرداخت میشد که این امر امکان‌پذیر نبود، سپس مقرر شد که در مجتمع تحقیقاتی اصفهان اجرا گردد که به توافق نرسیدند که در نهایت با پیگیری و حمایت‌های مستمر حجت‌الاسلام ابوترابی و علی اکبر صالحی و استاندار وقت فزوین امکان‌سنجی استقرار این طرح ملی در قزوین صورت گرفت.
۵۰ هکتار از مناسب‌ترین اراضی قزوین به پروژه چشمه نور
اوایل دهه ۹۰ حدود ۵۰ هکتار از بهترین اراضی استان به این طرح اختصاص پیدا کرد متأسفانه تفاهم‌نامه منعقدشده با معاونت علمی در دولت نهم و دهم در دولت بعدی پیگیری نگردید تا اینکه سال ۹۵ پیگیری دوباره با توافق سازمان برنامه‌وبودجه انجام شد تا در مسیر حرکت طرح جهش اتفاق افتد.
در سال ۹۵ سفر ریاست جمهوری به قزوین انجام شد و این طرح جزو مصوبات سفر ریاست جمهوری قرار گرفت و فرصت بزرگی دیگری برای فعال‌سازی و پیگیری در اختیار پژوهشگاه دانش‌های بنیادی قرار گرفت که با تامین امکانات زیربنایی کار ساخت ان آغاز شد.
هزار میلیارد ریال اعتبار برای پروژه چشمه نور ایران
رئیس سازمان برنامه و بودجه قزوین در مورد اعتبارات این طرح می‌گوید: با پیگیری‌های انجام شده هزار میلیارد ریال اعتبار به طرح چشمه نور ایران برای سال جاری اختصاص داده شده و براساس اعلام معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای تقویت بودجه این پروژه بزرگ علمی آمادگی وجود دارد.
ابوالفضل یاری با بیان اینکه براساس برآورد‌های انجام شده و اعلام معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری این طرح با شرایط موجود، برای تکمیل نیازمند سه هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار است، می‌افزاید در صورت اختصاص اعتبارات مورد نیاز امیدواریم این طرح در بازه زمانی ۷ تا ۸ سال مورد بهره برداری قرار بگیرد.
اجرای چشمه نور بدون شک قزوین را به قطب علمی و تحقیقاتی کشور و منطقه تبدیل خواهد کرد و نقش بسیار موثری در پیشبرد اهداف توسعه‌ای استان به همراه خواهد داشت.
اما اعتبارات استانی کفاف اجرای چشمه نور یا شتابگر ملی به عنوان ابر طرح علمی را نمی‌دهد لذا این طرح باید از ردیف اعتبارات ملی بهره‌مند شود.
چشمه نور و کارکرد‌های آن در علوم پزشکی، نانو، صنعت و کشاورزی
مشاهده ساختار ویروس کرونا تنها یکی از هزاران کاربرد چشمه‌های نور در جهان است که نقش بسیار موثری در ساخت واکسن این بیماری داشته است.
مدیر چشمه نور ایران می‌گوید: تا مدت‌ها بعد از شیوع ویروس کرونا در جهان، محققان و دانشمندان به دنبال شناسایی و مشاهده ساختار ویروس کرونا بودند تا به کمک آن بتوانند راهی برای ریشه کردن این بیماری پیدا کنند.
محمدی مشکل اصلی اینجا بود که این ویروس با ذره بین و میکروسکوپ‌های معمولی قابل شناسایی نبود. تا اینکه دانشمندان چینی با استفاده از تکنولوژی بسیار پیشرفته چشمه نور شانگ‌های موفق شدند برای اولین بار شکل و شمایل و جزییات ویروس کرونا را مشاهده و شناسایی کنند و گام‌های بلندی را در جهت ساخت واکسن کرونا بردارند.
جلوگیری از مهاجرت نخبگان و جذب محققان خارجی
طرح چشمه نور از مهاجرت نخبگان و محققان به خارج از کشور جلوگیری می‌کند و در عین حال به ما کمک می‌کند بتوانیم محققان خارجی را نیز به کشور جذب کنیم.
مسوول راه اندازی مرکز نوآوری چشمه نور ایران نیز می‌گوید: نور یکی از بهترین ابزار‌ها برای کشفیات جدید به شمار می‌رود و باید اذعان کرد وقتی نور در میان نباشد و یا چراغ‌ها خاموش باشد قادر به دیدن اجسام نیستیم.
مهدی مولایی می‌افزاید: چشمه نور در واقع ابزاری قدرتمند‌تر از میکروسکوپ‌ها هستند که به وسیله نور و بازتاب و تحلیل آن می‌توانند به دیدن و شناسایی بهتر آنچه در جهان هست به انسان‌ها کمک کنند، در واقع در این فرایند علمی هرچه درخشندگی نور بهتر و بیشتر باشد قدرت تشخیص و شناسایی بیشتری نیز به دست می‌آید.
مولایی اضافه می‌کند: به طور مثال در حال حاضر کار تصویربرداری پزشکی از طریق اسکن اشعه ایکس قادر است استخوان انسان یا جانداران را به ما نشان دهد، اما با استفاده از چشمه نور نه تنها قادر به دیدن استخوان‌ها خواهیم بود بلکه با جزییات داخل استخوان‌ها را نیز می‌توانیم ببینیم که این موضوع یک تحول در دانش پزشکی است بنابراین یکی از کاربرد‌های چشمه نور یا شتابگر در بخش دانش پزشکی و ساخت دارو است.
او می‌گوید: با راه اندازی شتابگر ملی یا چشمه نور در قزوین، در واقع می‌توانیم دانش شتابگر‌ها را در کشور بومی سازی کنیم.
با راه اندازی چشمه نور ایران بین هزار تا ۲ هزار دانشمند در رشته‌های مختلف از جمله پزشکی، داروسازی، صنایع غذایی، مواد، نانو، فیزیک، شیمی و الکترونیک امکان اشتغال مستقیم در آزمایشگاه‌های این طرح بزرگ را خواهند داشت؛ لذا برای تسریع در اجرای این پروژه ملی بزرگ نیازمند حمایت‌های بیشتر از سوی دولت و مجلس شورای اسلامی است.
چشمه نور ایران در مرکز پارک علم و فناوری قزوین مستقر است.
نگارنده: علی صفری الموتی
احسنت
چقدر عالی