با اینکه کرونا را شکست داده وپس از یک دوره بیماری سخت، به قول خودش خدا عمری دوباره به او داده است، اما برخی عوارض جسمی و مسائل روحی و روانی مانند افسردگی هنوز دست از سرش بر نداشته است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خراسان رضوی، محمدکه اخیرا از بیمارستان ترخیص شده است، می گوید: تازه می‌فهمم اصرار مسئولان بهداشتی بر رعایت پروتکل ها مانند پرهیز از مسافرت و مهمانی‌های خانوادگی فقط برای حفظ سلامتی و جان خودم بوده است.
او می‌گوید: با وجود بهبودی کامل هنوز از تجربه دوباره این بیماری و افسردگی آن روزها می‌ترسم.
بیش از دو سال از روزی که دستکش، ماسک و موادضدعفونی کننده، جزو نیازهای ضروری یک فرد در دنیا شده، می‌گذرد، اما همه این لوازم ضروری و آنچه که به عنوان پروتکل‌های بهداشتی، مدام تکرار می شود فقط از آلوده شدن جسم به ویروس کرونا پیشگیری می‌کند و هیچکدام از آنها راهکاری برای پیشگیری از اثرگذاری این ویروس بر بعد روانی افراد و جامعه انسانی به حساب نمی آید.
کرونا ویروس بیماری ناشناخته ای است که به اعتقاد روانشناسان به سبب اضطراب ناشی از ترس درمان نشدن و یا مردن، فرد را با برخی از آسیبهای روحی همچون افسردگی روبرو می کند.
نتایج برخی از مطالعات جدید پزشکی نیز نشان می‌دهد، از هر سه بیمار مبتلا به کرونا یک نفر ۵تا۶ ماه پس از بهبودی به یک اختلال عصبی یا روحی مبتلا می‌شود.
به اعتقاد روانشناسان افسردگی، افزایش خشونتهای خانگی و اختلافات زناشویی، سوءمصرف موادمخدر و خودکشی از آسیب هایی است که با شیوع کرونا تشدید شده اما هیچ برنامه مدونی برای جلوگیری از افزایش این آسیب‌ها در کشور ما پیشنهاد نشده است.
برخی از کارشناسان سلامت نیز تاکید می کنند: حتی واکسیناسیون سراسری ۷۰درصد جمعیت جامعه هم نمی‌تواند اختلالات روانپزشکی ناشی از کرونا را برطرف کند.
به اعتقاد آنان همزمان با سرعت گیری فرآیند واکسیناسیون لازم است برای حفظ سلامت روان مردم در دوران همه گیری و حتی دوران پس از آن تدابیر ویژه‌ای اندیشیده شود.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران از افزایش ضریب اشغال بیمارستانهای روانپزشکی در دوران کرونا خبر می دهد و می گوید: متاسفانه با شیوع کرونا در جامعه و پیک‌های پی در پی، بیش از ۲۵درصد از افراد جامعه درگیر اختلالات روان شناختی شدند.
جلیل کوهپایه زاده، اختلالات روانی را از شایع‌ترین مسائل جامعه می داند و می افزاید: این بیماری سالانه بسیاری از افراد جامعه را درگیر می‌کند، اما پس از شدت گرفتن کرونا، اختلالات روانی در جامعه بیشتر و به نوعی بیمارستانهای روانپزشکی شلوغ‌تر از گذشته شده است.
به گفته وی برخی از اختلالات روانی که در این دوران برای افراد جامعه به وجود آمده است، ناشی از در خانه ماندن‌های طولانی مدت است که در پی آن شمار قابل توجهی از افراد دچار انزوا و کج رفتاری خلقی شده اند.
بر اساس آخرین آمار پزشکی قانونی خراسان رضوی در شش ماهه نخست امسال ۲۵هزار و ۵۴۱نفر برای معاینات نزاع به این سازمان مراجعه کرده‌اند که از این تعداد هشت هزار و ۹۶۱نفر زن و ۱۶هزار و ۵۶۵نفر مرد بوده‌اند که این آمار در مقایسه با سالهای گذشته افزایش یافته است.
معاون پیشگیری بهزیستی خراسان رضوی هم به افزایش ۲۵درصدی تقاضای ثبت درخواست طلاق در شش ماه اول امسال دراین استان اشاره می کند و می گوید: در نیمه اول امسال ۱۶هزار و ۵۰۰نفر در سامانه تصمیم، ثبت نام کرده‌اند؛ در حالیکه پارسال این رقم ۱۳هزار و ۳۰۰مورد بوده است.
غلامحسین دلبری تأثیر کرونا و شرایط اخیر را در بالا رفتن آمار طلاق و درگیری‌های خانوادگی نسبتا بالا ارزیابی می کند و ادامه می دهد: آمار ثبت درخواست طلاق در سامانه تصمیم، به خوبی نشان می‌دهد کرونا، تأثیر منفی زیادی در خانواده‌ها گذاشته و درگیری‌ها، تنش‌ها، خشونت‌ها و در نتیجه بحران‌های خانوادگی را افزایش داده است.
یک کارشناس مسايل اجتماعی نیز می گوید: شیوع بیماری کرونا چالش‌های اجتماعی و روانی بسیاری برای جوامع بشری از جمله کشور ما در پی داشته است.
آسیبهایی که از مسایل اقتصادی و مشکلات مالی نشات می گیرد و فقر و بیکاری به عنوان اساس انحرافات اجتماعی، نتیجه آن است.
دکتر فاطمه دانشور می افزاید: مشکلات اقتصادی افراد را در موقعیتهایی قرار می دهد که نمی توانند نقش های اجتماعی خود را به درستی ایفا که این موضوع موجب ناهنجاری در جامعه می شود.
این کارشناس مسایل اجتماعی همچنین به مساله بحران سوگواری در دوران کرونا اشاره می کند و می گوید: شیوع کرونا موجب شده است افراد نتوانند در غم از دست دادن عزیزانشان سوگواری کنند و این موضوع آسیبهای روحی و روانی بسیاری برای آنان در پی داشته است.
دکتر دانشور با اشاره به تعطیلی مراکز تجمعی مردم به ویژه جوانان ازجمله بوستانها، رستورانها ودیگر مراکز تفریحی متذکر می شود؛ زمانی که این مکانها برای پیشگیری از شیوع کرونا تعطیل و از مردم گرفته می شود باید به فکر فعالیتهای جایگزین برای آنان باشیم.
این کارشناس اجتماعی همچنین می گوید: دولت باید در زمینه خدمات مشاوره ای نیز کمکهای حمایتی ارائه کند و در روزهایی که کسب و کارها تعطیلند خدمات مشاوره ایی زیر پوشش بیمه انجام شود تا مردم بتوانند با مراجعه به مراکز مشاوره مشکلات روحی و روانی خود را درمان کنند.
این درحالیست که متولیان نظام سلامت می‌گویند: با راه‌اندازی سامانه۴۰۳۰ توانسته‌اند که خدمات سلامت روان را در سطح گسترده‌ای به مردم ارائه بدهند، اما بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند، این اقدامات کافی نیست.
به باور بسیاری از کارشناسان سلامت، باید در دوران کرونا از دانش مشاوران و روانشناسان در سطح گسترده‌تری استفاده کرد و حتی در مراکز درمان کرونا نیز باید خدمات سلامت روان به بیماران و خانواده‌هایشان ارائه شود.
یک بانوی میانسال که دامادش را بر اثر کرونا از دست داده می گوید: دخترم علاقه شدیدی به همسرش داشت و پس از مرگ او دچار افسردگی شد و چندبار نیز اقدام به خودکشی کرد.
او ادامه می دهد: پس از مرگ دامادم و با همه مشکلات روحی و روانی که برای دخترم پیش آمده هیچ کمک روانپزشکی به او نشده است.
یکی از مبتلایان بهبود یافته از بیماری کرونا نیز می گوید: هیچ کمکی در زمینه درمان و یا مشاوره پس از بهبودی دریافت نکرده است و فقط مراقبت خانواده و پیگیری دوستان در بدست آوردن دوباره سلامتی اش موثر بوده است.
در همین حال یک روانشناس بالینی می‌گوید: حضور روانشناسان و روانپزشکان در مراکز درمان کرونا هنوز به عنوان یک اولویت ضروری مطرح نشده است، زیرا این باور وجود دارد که بیماری کرونا یک بیماری جسمی است. این درحالیست که اگر بیمار مبتلا به کرونا از روحیه خوبی برخوردار باشد و خودش را نبازد، تاثیر درمان‌های جسمی نیز افزایش خواهد یافت.
مسلم صمدیاری ادامه می دهد: یافته‌های علمی و اثبات شده در بسیاری از بیماریهای صعب‌العلاج نیز نشان می دهد حضور روانشناسان و روانپزشکان در فرآیند درمان جسمی بیمار، بسیارموثر است.
او می گوید: در حال حاضر جای تیم‌های روانشناسی در جامعه به ویژه تیم‌های کنترل بحران کرونا بسیار خالی است.
این روانشناس بالینی می افزاید: زمانی که در کرمانشاه زلزله آمد، تیم‌های روانشناسی برای کمک به سلامت روان مردم به آنجا سفر کردند.
بنابراین امروز نیز در شرایط کرونا باید تیم‌هایی باشند تا مشاوره‌های رایگان به مردم ارائه کنند و یا مشاوره‌های مجازی سازمان یافته در اختیار مردم قرار گیرد.
وی می گوید: با بروز بحران، دو مساله کاهش سرمایه روانی و سرمایه اجتماعی در جامعه شکل می گیرد به همین سبب، پیشنهاد می‌شود مدیران استانی از ظرفیت تیم‌های روانشناسی و جامعه‌شناسی برای طرح‌های مقابله روانی و اجتماعی با بحران‌ها به ویژه بحران کرونا بهره‌مند شوند.
باید این موضوع را نیز در نظر داشت که بسیاری از خدمات سلامت روان، همچنان تحت پوشش بیمه‌ها قرار ندارند و به اعتقادکارشناسان نظام سلامت، این روند موجب شده است بسیاری از شهروندان یا تمایلی به مراجعه برای مشاوره نداشته باشند و یا دسترسی به مراکز خدمات مشاوره و روان درمانی برایشان ممکن نباشد.
رئیس انجمن علمی روان‌درمانی ایران می‌گوید: اگر از منظر اقتصادی به این موضوع نگاه کنیم، پوشش بیمه‌ای خدمات روان‌درمانی می‌تواند هزینه‌های کلی نظام سلامت را کاهش دهد.
دکتر سامان توکلی می گوید: تحقیقات مختلف نشان می‌دهند که بخش بزرگی از مراجعات پزشکی به اورژانس‌ها، تصویربرداری‌ها و مداخلات تشخیصی مکرر و حتی بستری‌ها، ناشی از مشکلات روانی و روان‌تنی است که بار مالی آن دیده نمی‌شود.
این روانپزشک می گوید: این‌ها هزینه‌هایی است که به نظام سلامت تحمیل می‌شود و در کنار آن باید هزینه‌های ناشی از کاهش بهره‌وری شغلی و مرخصی‌های استعلاجی و امثال آن را هم به آن اضافه کرد.
به گفته وی پوشش بیمه‌ای خدمات سلامت روان و روان‌درمانی‌ها به نوعی سرمایه‌گذاری برای ارتقای سلامت عمومی و کاهش هزینه‌ها است.
رییس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور ادامه می دهد:شش هزار مرکز مشاوره و حدود هزار کلینیک روانشناسی در کشور وجود دارد که تحقیقات نشان می دهد از زمان شیوع کرونا میزان مراجعه به این مراکز افزایش یافته است.
حاتمی با اشاره به افزایش دو برابری فعالیت روانشناس نماها در دوران کرونا در فضای مجازی می گوید: در این دوران مردم بیش از گذشته نیازمند دریافت خدمات روانشناسی و مشاوره هستند و از طرفی نمی‌توانند مانند گذشته به راحتی به صورت حضوری به روانشناسان مراجعه کنندو یا توان مالی برای مراجعه به مراکز مشاوره را ندارند، به همین سبب افراد غیرمتخصص در فضای مجازی از این فرصت سوءاستفاده کرده و آسیبهای فراوانی به خانواده‌ها زده اند.
حاتمی ادامه می دهد:شبکه های مجازی هم فرصت هستند هم تهدید. به همین دلیل باید شبکه های مجازی را به فرصت تبدیل کنیم تا مردم باور کنند برخی سودجویی ها در این فضا و اطلاعات اشتباه می تواند بر سلامت روان آنان اثرات مخربی برجای گذارد.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور همچنین با تاکید بر ضرورت نیاز کشور به تشکیل کمیته مقابله با بحران کرونا و پساکرونا با محوریت سلامت روان می گوید: جامعه به سبب شیوع کرونا در دو سال گذشته تحت فشارهای روانی بوده است و از منظر شاخص‌های روانی مشکلات روانشناختی متعددی را تجربه می‌کند.
محمد حاتمی مسئله سلامت روان را مساله نخست کشور در دوران کرونا می داند که در صورت بی‌توجهی به آن می‌تواند در دوران پساکرونا، بیش از مرگ و میرکرونا تلفات داشته باشد.
به اعتقاد جامعه‌شناسان و روانشناسان با پایان کرونا، تأثیرات روانی ناشی از این ویروس همچنان در جامعه احساس خواهد شد و درگیری روان و ذهن با این پدیده می‌تواند تا سالیان دراز بر افکار، خُلق و خو و روند زندگی افراد تاثیرات ناخوشایندی داشته باشد.
نویسنده و سردبیر: مریم یعقوبی