فقط چهار روز به زمان برگزاری انتخابات پارلمانی عراق باقیمانده است و با لغو سانت لیگو، این دوره از انتخابات تفاوت‌های قابل توجهی با دوره‌های قبل دارد.
پس از آن، «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق اعلام کرد که انتخابات زودهنگام پارلمانی در ۱۶ خرداد ۱۴۰۰ (ششم ژوئن ۲۰۲۱) برگزار می‌شود، اما کمیساریای عالی انتخابات عراق در نامه‌ای خطاب به «مصطفی الکاظمی» پیشنهاد داد انتخابات در ۱۸ مهر ۱۴۰۰ (۱۰ اکتبر ۲۰۲۱) برگزار شود.
کمیساریای عالی انتخابات عراق در این نامه تصریح کرده بود که از یک سو به لحاظ مالی و فنی برگزاری پنجمین انتخابات پارلمانی در خرداد (ژوئن) سخت بود و از سوی دیگر با توجه به پایان مدت تعیین شده برای ثبت نام ائتلاف‌های سیاسی، شمار کمی از ائتلاف‌ها برای شرکت در انتخابات ثبت نام کرده بودند.
در این نوشتار انتخابات عراق از لحاظ فنی و تغییرات اعمال شده در آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نگاهی بر نظام انتخاباتی سانت لیگو
نظام انتخاباتی سانت لیگو در سال ۱۲۸۹ (۱۹۱۰) با هدف صیانت از آراء مردم در انتخاب فهرست‌های انتخاباتی وضع و برای اولین بار در دو کشور نروژ و سوئد در سال ۱۳۳۰ (۱۹۵۱) عملا به اجرا گذاشته شد.
این نظام انتخاباتی براساس تقسیم آراء فهرست انتخاباتی بر ضریب‌های ثابت که ارقام فردی شامل ۱، ۳، ۵، ۷، ۹، ۱۱ و ... هستند محاسبه می‌شود؛ یعنی مجموع آرای صحیح هر حزب یا فهرستی بر اعداد فرد تقسیم می‌شود.
در برخی کشور‌ها برای صیانت از آراء فهرست انتخاباتی کوچک در برابر فهرست‌های بزرگ انتخاباتی که شانس بیشتری برای جمع آوری آراء دارند، ضریب رقم اول را به جای عدد ۱، عدد ۱.۴ در نظر گرفته اند تا شانس رسیدن فهرست‌های کوچک به کرسی‌های پارلمانی افزایش یابد.
بر اساس قانون سانت لیگو، تعداد کاندیدا‌های لیست نمی‌تواند از سه نفر کمتر و از دو برابر کرسی‌های سهمیه حوزه انتخاباتی بیشتر باشد. رأی دهنده پس از ثبت نام اولیه و صرفاً با مراجعه به حوزه تعیین شده اخذ رأی، می‌تواند به لیست یا یکی از کاندیدا‌های مندرج در آن رأی بدهد و هر فرد هم می‌تواند به صورت مستقل نامزد شود.
از انتقاد‌های وارده به قانون سانت لیگو این است که در این روش با توجه به کرسی‌های تعلق گرفته به هر حوزه انتخابی ممکن است یک حزب با یک سوم آرای حزب اول بتواند یک کرسی پارلمان را به خود اختصاص دهد. با این حال، مزیت این قانون این است که احزاب کوچک‌تر نیز می‌توانند در پارلمان کرسی داشته باشند.
همانطور که گفته شد، در سوم دی ماه ۱۳۹۸ (۲۴ دسامبر ۲۰۱۹) تحت فشار اعتراضات مردم عراق، نظام انتخاباتی سانت لیگو لغو شد و قانون جدید انتخابات این کشور به تصویب پارلمان رسید.
بر اساس قانون جدید انتخابات عراق که ۵۰ ماده دارد، هر شهرستان دارای جمعیت بیش از یکصد هزار نفر یک حوزه انتخابیه محسوب می‌شود؛ در حالی که شهرستان‌های دارای جمعیت کمتر از یکصد هزار نفر نیز با شهرستان‌های همجوار یک حوزه انتخابیه را تشکیل می‌دهند.
در دوره‌های قبلی انتخابات عراق به دلیل اینکه این کشور ۱۸ استان دارد، انتخابات در ۱۸ حوزه انتخابیه برگزار می‌شد، اما بر اساس قانون جدید، عراق به ۸۳ حوزه انتخابیه تقسیم شده است.
مطابق قانون جدید انتخابات عراق، هر عضو پارلمان، نماینده یک حوزه انتخابیه مشخص خواهد بود. در حالی که پیش از این گروهی از نمایندگان، نمایندگی کلّیتِ یک منطقه را بر عهده داشتند و مشخص نبود کدامیک نماینده کدام بخش یا شهرستان هستند.
بر اساس قانون جدید، تعداد حوزه‌های انتخابی در تمام استان‌های عراق به ۸۳ حوزه انتخابی می‌رسد که ۱۷ حوزه در بغداد، ۸ حوزه در نینوی، ۶ حوزه در بصره، ۵ حوزه در ذی‌قار و در سلیمانیه، ۴ حوزه در هر یک از استان‌های بابل، الانبار، اربیل و دیاله، ۳ حوزه در هر استان کرکوک، نجف اشرف، صلاح‌الدین، دهوک، الدیوانیه، کربلا، واسط، میسان و همچنین دو حوزه در استان المثنی است.
در این دوره به جای آنکه مانند گذشته استان بغداد یک حوزه انتخاباتی باشد به ۱۷ حوزه منطقه‌ای تقسیم شده است که ۷۱ نماینده به پارلمان خواهد فرستاد و استان نینوا ۳۱ نماینده، بصره ۲۵ نماینده ، نجف ۱۲ نماینده و کربلا ۱۱ نماینده خواهد داشت.
در مجموع ۳۲۹ نماینده راهی مجلس عراق می‌شوند که بر اساس قانون جدید از این تعداد حداقل ۸۳ نفر زن و ۹ نفر نیز از اقلیت‌های دینی هستند.
شیوه ورود نامزدها به پارلمان عراق و به نوعی شیوه رای دادن مردم نیز در قانون جدید انتخاباتی عراق در مقایسه با قانون قبلی تغییر کرده است.
در انتخابات پیشین عراق، نامزدها بر اساس فهرست انتخاباتی به پارلمان این کشور راه پیدا می‌کردند، اما در انتخابات ۱۸ مهر (۱۰ اکتبر)، رای دهندگان به افراد رای می‌دهند و افرادی که حائز بیشترین رای شوند مستقیماً به پارلمان راه پیدا می‌کنند.
تعداد نامزد‌های مستقل و ائتلاف‌ها در انتخابات عراق
کمیساریای عالی انتخابات عراق ۲۱ شهریور ۱۴۰۰ (۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱) در گزارشی اعلام کرد: تعداد کل نامزدها در انتخابات پارلمانی عراق، سه هزار و ۲۴۹ نفر است که زنان سهمی ۹۵۱ نفری از کل نامزدها را تشکیل می‌دهند.
در گزارش کمیساریای عالی انتخابات عراق تصریح شده است، از این تعداد، ۷۸۹ نامزد به صورت مستقل، ۹۵۹ نامزد در قالب ائتلاف انتخاباتی و یک هزار و ۵۰۱ نفر نیز در قالب اعضای احزاب در انتخابات آینده شرکت می‌کنند.
این گزارش می‌افزاید، در انتخابات زود هنگام پارلمانی عراق برای تعیین ۳۲۹ نماینده، ۲۱ ائتلاف سیاسی با یکدیگر به رقابت می‌پردازند.
بر اساس این گزارش، تعداد احزاب شرکت کننده در این انتخابات ۱۶۷ حزب است که ۵۸ حزب از آن‌ها در چارچوب ائتلاف‌ها هستند.
چندی پیش کمیساریای عالی انتخابات عراق، ۲۰ نفر از نامزدها را به دلایلی همچون عدم تکمیل فرم‌های ثبت نام و نیز استفاده از خودرو‌های دولتی برای انجام تبلیغات از لیست نامزدها اخراج کرد.
کمیساریای عالی انتخابات عراق همچنین تعداد کل واجدین شرایط رای دادن در این کشور ۴۰ میلیون نفری را بیش از ۲۵ میلیون نفر اعلام کرده است.
زمان تبلیغات نامزدها
نامزد‌های انتخابات پارلمانی عراق مجاز هستند تا ساعت ۶ صبح روز شنبه ۱۷ مهر (۹ اکتبر) به تبلیغات خود ادامه دهند؛ این مهلت با استناد به احکام ماده ۲۲ قانون انتخابات پارلمان عراق تعیین شده است.
احکام ماده ۲۲ قانون مذکور اشاره دارد که تبلیغات انتخاباتی آزاد، حق تضمین‌شده نامزدها به‌موجب احکام این قانون است که از تاریخ تأیید لیست نامزدها از سوی کمیساریای عالی مستقل انتخابات آغاز می‌شود و تا ۲۴ ساعت پیش از آغاز رأی‌گیری به پایان می‌رسد.
بر اساس قوانین عراق، نیرو‌های امنیتی و نظامی این کشور به‌همراه آوارگان و زندانیان، دو روز قبل از رأی‌گیری سراسری یعنی در ۱۶ مهر (هشتم اکتبر) در یک رأی‌گیری خاص شرکت می‌کنند تا مسئولیت آن‌ها در تأمین امنیت انتخابات با مسئولیت رأی‌دادنشان تداخل پیدا نکند.
بر این اساس کارکنان وزارت کشور، وزارت دفاع، دستگاه مبارزه با تروریسم، وزارت داخلی اقلیم کردستان، وزارت پیشمرگه، پناهندگان و زندانیان زندان‌های عراق گروه‌های خاص شرکت‌کننده در انتخابات عراق نام گرفتند.
با وجود این، کمیساریای عالی مستقل انتخابات عراق اعلام کرد که نیرو‌های الحشد الشعبی مشمول این وضعیت نمی‌شوند و آنان هم مانند عموم مردم در رأی‌گیری عمومی شرکت می‌کنند.
روز برگزاری انتخابات پارلمانی عراق یعنی ۱۸ مهر ۱۴۰۰ (دهم اکتبر ۲۰۲۱) تعطیل رسمی خواهد بود؛ رای‌گیری ساعت ۷ صبح این روز شروع می شود و ساعت ۶ عصر همان روز پایان می‌یابد.
۲۵۰ هزار نفر؛ مسئول حفظ امنیت انتخابات عراق
در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی عراق، عبدالامیر الشمری جانشین فرمانده عملیات مشترک وزارت دفاع عراق اعلام کرد، بیش از ۲۵۰ هزار نفر از نیرو‌های نظامی و امنیتی مامور حفظ امنیت این انتخابات شده‌اند و در تمامی مراکز رای گیری مستقر خواهند شد.
وی تاکید کرد: هیچ خیابانی در جریان انتخابات عراق بسته نمی شود و خبری از منع رفت و آمد هم نخواهد بود، فقط خودرو‌های باربری و موتورسیکلت در طول برگزاری انتخابات حق حرکت نخواهند داشت.
این مقام نظامی عراقی همچنین تاکید کرد: تمام نیرو‌های امنیتی در حال آماده باش کامل قرار گرفته‌اند و یگان‌های مبارزه با تروریسم و نیرو‌های ویژه نیز در آمادگی کامل قرار دارند.
نگارش و تنظیم: محمدرضا تقی زاده