کشاورزی باید تعطیل یا نگاه حریصانه‌ای که به منابع آبی داریم ، دگرگون شود
میدانستم خودش ازمعلم‌های موفق ابتدایی است، کمی تعجب کردم وقتی شنیدم شوهرش در شیراز دستفروشی می‌کند.
باوجود ارتقا شغلی علاقه‌ای برای زندگی در کلانشهری، چون شیراز ندارد وزندگی در روستا برایش دلنشین‌تر و از سر اجبار و با اصرار‌های شوهرش به شیراز آمده است.
شوهرش شغل اجدادی را رها و با فروش زمین‌های کشاورزی مغازه در مرکز شهر اجاره کرده است و در کسادی بازار با دستفروشی شبانه جلودر همان مغازه سعی می‌کند جلو ضرر‌های کاسبی اش را با وجود اجاره بهای بالابگیرد و حتی میگوید دستفروشی سودمندتر است.
هرچند خانم معلم هیچ رضایتی درباره تصمیم‌هایی که شوهرش گرفته بود ندارد به او حق می‌دهد که از کشاورزی تولید کننده به دستفروش تبدیل شده است و میگوید:آنچه تیشه به ریشه زندگی امثال او زده است بحران خشکسالی است.
همچون معلمی که سر کلاس می‌خواهد توضیحاتش کامل باشد در ادامه تاثیر سایه سنگین خشکسالی بر زندگیش می‌افزاید: باوجود خشکسالی کمتر می‌توانیم گذر آب روانی را ببینیم که برای حافظ تداعی گر مفهوم زندگی شد:
" بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین کاین اشارت ز جهان گذران ما را بس "
درعوض شرایطی که سعدی دور از دیارش از خشکسالی توصیف می‌کند دیگر دور از ذهن نیست.
چنان قحط سالی شد اندر دمشق که یاران فراموش کردند عشق
هر جا آب بود در ویرانی دریغ نکردیم
خشکسالی در استان فارس فقط برای مناطق جنوبی استان ملموس نیست بلکه در نقاطی مانند سپیدان که آبشار‌ها و چشمه سارهایش زمانی پر آوازه بود سایه سنگینش احساس می‌شود.
ابراهیم خسروانی دامدار، کشاورز و باغدار سپیدانی با اشاره به ساخت و ساز فراوان باغ شهری‌ها و باغ‌ها در این منطقه و تاثیر ویرانگری که ساخت و ساز‌ها در خشکی چشمه‌ها و آب‌های زیر زمینی داشتند میگوید: دیگر باغدار‌ی و کشاورزی مقرون به صرفه نیست
او از حوضچه‌های ماهی میگوید که به عنوان اشتغالزایی در این منطقه احداث می‌شود بی آنکه توجهی به ظرفیت منطقه و ضرورت وجودشان شود .
این فعال محیط زیست میگوید: خودش در حال جایگزینی گل‌های محمدی دیم با درختان سیب است و سعی می‌کند از انرژی خورشید نهایت بهره راببرد. اما! همه مثل او فکر نمی‌کنند و در منظقه‌ای مثل سپیدان هنوز هم با وجود ملموس بودن بحران خشکسالی و کاهش منابع آب هنوز بسیاری خشکسالی را باور نکردند.
خسروانی با اشاره به اهمیتی که پوشش گیاهی در حفظ منابع آبی دارد و تاثیر ساخت و ساز‌ها دراز بین رفتن این منابع طبیعی معتقد است با توجه به شرایط موجود، حفظ زاگرس با منابع آبی دارد
ارزشمندترین کاری است که باید به آن توجه شود، در حالیکه آتش سوزی‌ها و تغییر کاربری در این منطقه بیداد می‌کند.
این کشاورز که چند سالی است به صنعت گردشگری روی آورده است میگوید : استان و کشور ما ظرفیت‌های بسیاری در این زمینه دارد و صنعت گردشگری با مهیا شدن زیز ساخت‌ها می‌تواند جایگزین خوبی برای کشاورزی شود
میزان برداشت کشت دیم صفر بود
جنوبی‌ها مدت هاست با بی آبی روز گار را سپری می‌کنند با این تاثیر ویرانگری خشکسالی سایه سنگین به ویژه روی زندگی کشاورزان داشته است .
محمد جواد مظفری معاون سازمان و مدیر جهاد کشاورزی لارستان میگوید: درسال زراعی که سپری کردیم کاهش باران و پراکنش نامناسب بارش‌ها موجب خسارتی فراوانی به بخش کشاورزی این منطقه شد و میزان تولید به بیش از نصف کاهش یافت و میزان برداشت کشت دیم محصولات در سال زراعی گذشته صفر بود.
این مقام مسئول معتقد است با توجه به این که تنها منابع آبی کشاورزی لارستان چاه‌های کشاورزی می‌باشد و بر اثر خشکسالی اخیر شاهد کاهش محسوس کمی و کیفی منابع هستیم برای ادامه فعالیت کشاورزی و منابع محدود باید به سمت مدیریت منابع آب، ا فزایش بهره وری و افزایش تولید در و احدسطح و توسعه تولید درمحیط‌های گلخانه‌ای و سایبان برویم.
عالیه سادات رفعت حقیقی کارشناس جهادکشاورزی لارستان میگوید: اجرای ابیاری تحت فشار در مزارع و باغات، تناسب سطح کاشت با دبی آب، توصیه به کشت گیاهان کم آب بر، معرفی و توسعه ارقام گندم سازگار با اقلیم گرم و خشک در حوزه کشاورزی از جمله اقدامات انجام شده جهت مهار بحران آب در بخش کشاورزی است.
به گفته این کارشناس ذرت از جمله گیاهان آب بری است در لارستان با منع کاشت روبرو است و حتی در تولید ذرت علوفه‌ای نیز گیاه سورگوم که نیاز ابی کمتری دارد جایگزین شده است.
رفعت حقیقی می‌افزاید ارقام مختلف گندم کشت شده در سال‌های اخیر با تمرکز بر ارقام مقاوم به خشکی بوده و ترویج و توسعه گیاهان دارویی، کاملینا، آلوئه ورا، مورینگا و کنجد و نخل از جمله گیاهان کم اب بری است که در لارستان جهت مدیریت منابع آبی و خشکسالی در اولویت برنامه‌های اجرایی قرار دارد.
همچنین به گفته این کارشناس و فعال محیط زیست همکاری کشاورزان و باغداران در اجرای آبیاری تحت فشار بسیار زیاد و رضایت بخش بوده همچنین در توسعه کشت گیاهان کم اّب بر، با تمرکز بر توسعه گیاهانی که از لحاظ درآمدی نیز به اقتصاد کشاورز کمک می‌کند بهره برداران همکاری لازم را انجام می‌دهند و درصد قابل توجهی از کشاورزان لارستان به این باور رسیده اند که سطح زیر کشت محصولات خود را متناسب با دبی اب منابع آبی در دسترس تنظیم نمایند
ضرورت نگاه کارشناسانه به اصلاح الگوی کشت
غلامرضا زارعیان عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس و ریس بخش تحقیقات خاک و آب میگوید سرزمین ما در منظقه‌ای خشک و نیمه خشک قرار داردو میزان نزولات آسمانی به مراتب از تبخیر و تعرق کمتر است و این باعث می‌شود بیلان آب در دشت‌های کشور منفی باشد.
به گفته این محقق ماباید برای کشاورزی الگوی کشت مناسبی داشته باشیم برای اصلاح الگوی کشت چند تخصص از جمله زراعت، باغبانی، هیدرولوژی، اقلیم شناسی، اقتصاد و جامعه شناسی نیاز است و صاحب نظران در عرصه‌های مختلف باهم می‌توانند الگویی مناسب برای کشت ارایه دهند.
زارعیان عنوان می‌کند: الگوی کشت را براساس منابع آبی انتخاب کنیم و باید به سمت گیاهانی برویم که آب کمتری مصرف می‌کنندو به خشکی مقاوم هستندچون گیاهان آب بر نقش زیادی در تشدید بحران خشکسالی دارند و در سال‌های ی اخیر افزایش سطح زیر کشت باعث تشدید خشکسالی شده است.
او از برنج به عنوان گیاهی آب بر نام می‌برد و میگوید این محصول مقدار بسیار زیادی آب مصرف می‌کند و باید از الگوی کشت در استان فارس خارج شود و صیفی جات که در تابستان کشت می‌شوند هم به علت تبخیر بالا آب زیادی مصرف می‌کنندمثل پیاز، گوجه فرنگی، خیار، هندوانه، ذرت دانه‌ای، چغندر بهاره.
به گفته او تا جایی که ممکن است این محصولات باید کشت نشوند یا به سمت کشت‌های جایگزین برویم مثلا به جای چغندر بهاره، چغندر پاییزه بکاریم، چون چغندرپاییز علاوه براین که در پاییز کشت می‌شود عمده رشدش را در زمستان می‌گذراند که تبخیر و تعرق کمتر است و هم مقدارزیادی آب مورد نیازش را از نزولات آسمانی تا مین می‌کند در مقابل چغندر بهاره‌ای که عمده رشدش در تابستان است
به گفته ریس بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس دراصلاح الگوی کشت باید از گیاهانی که طول رشد کوتاهتری دارند استفاده کنیم، چون هر چه دوره رشد کوتاهتر باشد آب کمتری مصرف می‌شود گیاهانی که برگ کوچکتری دارند و کمتر در معرض انرژی خورشید قرار می‌گیرند و تبخیر و تعرق در آن‌ها کمتر است آب کمتری مصرف می‌کنند
این پژوهشگر از گیاهان دارویی به عنوان گیاهان سازگار با اقلیم ما نام می‌برد که حداقل مصرف آب را دارند و میگوید:باید قبول کنیم نباید در هرمنظقه هر گیاهی ر ابه هر قیمتی کشت کنیم هر گیاه شرایط خاص خودش را دارد ما هستیم که باید بر اساس شرایط بافت خاک، شوری آن مقدار گچ، آهک نوع اقلیم بهترین و مناسب‌ترین گیاه را انتخاب کنیم تا کشاورزی پایدار داشته باشیم.
زارعیان معتقد است باید از طبیعت الگو بگیریم و در جهتی حرکت کنیم که طبیعت القا می‌کند و خودمان را با طبیعت وفق دهیم تا بتوانیم به کشاورزی پایدار برسیم.
در مدیریت منابع آبی باید به مدیریت جامع امنیت غذایی هم توجه شود
مهدی صادقی مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان فارس با تاکید بر این مساله که سال زراعی خشکی را سپری کردیم میگوید: پاییز خشکی پیش بینی شده است و مطمینا مدیریت منابع آبی اهمیت بسیاری دارد اما! در مدیریت این امر باید به مدیریت جامع امنیت غذایی هم توجه شود.
مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان فارس می‌افزاید: در شرایط بحرانی باید به اصلاح الگوی کشت توجه شود اما! بااین وجود باید به زیر ساخت‌ها توجه شود و اگر قرار است محصولی کشت نشود میزان مورد نیاز با کشت جایگزین جبران شود، برای مثال هویج از ارقام ضروری کشت نیست اما! دیدیم کاهش آن در بازار به علت بالا رفتن مصرف به یک مشکل جدی تبدیل شد.
صادقی برنامه ریزی برای امنیت غذایی با توجه به بحران خشکسالی دشوار می‌خواند و از کشت‌های جایگزین کم آبری میگوید که در حال جایگزینی با کشت‌های آب بر هستند با توجه به این که نکته در نظر گرفته می‌شود ارقام اصلاح شده باید مقاوم به خشکی و ان شوری باشند.
صادقی از برنج به عنوان محصولی آب بر و مشکل ساز در بحران خشکسالی نام می‌برد و از اقدامات انجام شده برای اصلاح الگوی کشت در استان فارس به ویژه در شهرستان‌های شیراز، رستم، فیروز آباد و کازرون اشاره می‌کند و همین طور از رقم پرتو دهی برنج میگوید که مقاوم به شوری و خشکی است نام می‌برد.
به گفته این مسوول پرتودهی برنج با تعامل با سازمان انرژی هسته‌ای صورت گرفته و کاشت آزمایشی در کازرون انجام شده است و نتیجه خشکه کاری برنج و پرتودهی آن تا آبان مشخص خواهد و موفقیت در این طرح‌ها ارمغان ارزشمندی برای استان فارس خواهد داشت.
این مسول جهاد کشاورزی از کاشت گندم روی پشته‌های بلند را از اقداماتی عنوان می‌کند که در کاهش مصرف آب تاثیر بسیاری داشته است و درباره تسهیلات و وام‌هایی که به کشاورزان برای تغییر سیستم آبیاری به کشاورزان داده می‌شود میگوید: روی این کار و نحوه استفاده از آن نظارت کامل انجام می‌شود اما! کاهش مصرف آب برای برخی از کشاورزان صاحب زمین باعث می‌شود
آن‌ها به توسعه کشت اقدام کنند.
به باور او بهترین مدیریت برای مصرفه بهینه آب را خود کشاورزبا آگاهی می‌تواند انجام دهد و مدیریت منابع آبی به قدری اهمیت دارد که اگر تسهیلات ویژه‌ای در اختیار کشاورز قرار گیرد که همه چاه‌ها مجهز به کنتور هوشمند باشند بسیار ارزشمند و حتی ضروری است.
تولید یا ویرانی
در دوازهمین همایش ملی اقتصاد کشاورزی که در خردادامسال به صورت مجازی و به میزبانی دانشگاه کردستان برگزارشد، بخشی از همایش به عوامل خشک شدن تالاب‌های فارس می‌پرداخت و گفته شد کشاورزی در کنار بحران خشکسالی نقش موثری در این امر ایفا می‌کند. به باور برخی صاحب صاحب نظران خشک شدن تالاب‌ها و منابع آبی بهایی است که استان فارس بابت قطب کشاورزی بودن می‌پردازد.
در این همایش عنوان شد تعدادچاه‌های پروانه دار استان فارس به اندازه ۱۶ استان کشور است و عمده راه تامین معاش مردم فارس کشاورزی می‌باشد. با وجود این که این استان بیشترین آمار را در پرکردن چاه‌های غیر مجاز و نصب کنتور هوشمند دارد، تعدادچاه‌های پروانه دار استان فارس به تنهایی به اندازه ۱۶ استان کشور است
حقابه تعیین شده درترسالی‌ها همان حقابه تعیین شده در خشکسالی هاست؟
حمیدرضا دهقانی مدیرعامل و ریس هیات مدیره آب منطقه‌ای فارس از تاثیر کشاورزی استان فارس بر خشکسالی میگوید: تنها بحث کشاورزی مطرح نیست؛ بلکه برداشت بی حساب و کتاب از منابع آب بدون توجه به تخصیص‌های صادره برای تمامی بخش‌ها حتی شرب و صنعت نیز مخاطره آمیز است، ولی چون بیشترین مصرف در این بخش می‌باشد لذا مصرف آب در بخش کشاورزی و عدم تناسب برداشت آب با تخصیص‌های صادره در پروانه‌های بهره برداری در این بخش نمود بیشتری دارد.
به گفته دهقانی در تمامی پروانه‌های بهره برداری صادره میزان حجم مجاز برداشت آب توسط بهره بردار درج شده است و طبق ماده ۱۲ قانون توزیع عادلانه آب هر بهره بردار باید میزان آب مصرفی برداشتی خود را به شرکت‌های آب منطقه‌ای اعلام نماید که این امر تحقق نیافته و این حجم نباید بیش از حقابه‌ای که در پروانه بهره برداری درج شده است باشد.
مدیرعامل و ریس هیات مدیره آب منطقه‌ای فارس عنواان می‌کند با توجه به تکنولوژی مورد نیاز جهت ساخت کنتور‌های حجمی که در دهه ۶۰ و ۷۰ عملا در کشور وجود نداشت و بعضا تجربه ناموفقی نیز از آن در دهه ۷۰ با نصب تعدادی کنتور توربینی ایجاد گردید؛ مبحث نصب کنتور تا دهه ۸۰ به تاخیر افتاد و از دهه ۸۰ با معرفی کنتور‌های هوشمند آب و برق که عملا کنتور برق بودند، ولی قابلیت محاسبه میزان مصرف آب را نیز داشتند روال جدید نصب کنتور‌ها آغازشد
در ادامه در سال ۱۳۹۵ با معرفی نسل جدید کنتور‌های هوشمند حجمی شتاب پروژه بیشتر شد به نحوی که طی ۳ سال اخیر بیش از ۵۰۰۰ دستگاه کنتور از این نوع بر روی چاه‌های استان فارس نصب شده و مجموع کنتور‌های نصب شده به حدود ۱۴۰۰۰ دستگاه رسیده است
الزام یا اختیار
حمیدرضا دهقانی مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای فارس میگوید: با توجه به اینکه هزینه‌های نصب و تامین کنتور طبق قانون بر عهده بهره برداران است و از طرفی حداقل دو دهه الزامی برای نصب کنتور بر روی چاه‌ها وجود نداشته مقاومت زیادی از سوی بهره برداران بویژه افراد دارای تخلف برای خرید و نصب کنتور وجود دارد که این مهم با محدود کردن ارائه خدمات به این افراد و هدایت نصب کنتور‌ها به سمت چاه‌های دارای تخلف در حال مدیریت است.
این مقام مسول اشاره می‌کند در استان فارس مشکل تعداد چاه حفر شده نیست بلکه عدم تناسب میزان برداشت آب هر چاه با تخصیص صادره برای آن است که با ابزار کنتور حجمی قابلیت کنترل دارد.
به گفته دهقانی با توجه به شرایط ویژه کمبود بارش و تداوم خشکسالی‌ها کسر حقابه‌ها در حال انجام است. طبق دستور العمل سوم طرح احیاء و تعادل بخشی و طبق مفاد بند ز ماده ۲۹ قانون توزیع عادلانه آب، از سال ۱۳۹۴ اقدام به محاسبه میزان آب قابل برنامه ریزی هر محدوده مطالعاتی به تفکیک در سطح استان شده که طبق این محاسبات برای جلوگیری از تداوم افت سطح آب در هر محدوده مطالعاتی ضریب تعدیل اختصاصی محاسبه شده و اقدام به صدور پروانه‌های بهره برداری اصلاح و تعدیل شده برای تمامی چاه‌های فعال استان طبق ضریب کاهشی تعدیلی گردیده که صدور این پروانه‌ها برای حدود ۳۵۰۰۰ حلقه چاه انجام و برای حدود ۱۶۰۰۰ حلقه چاه دیگر در دست اقدام است.
طبق پروانه اصلاح و تعدیلی صادره میزان حجم آب پروانه‌ها باید طبق کاهش اعمال شده با کنتور‌های حجمی مدیریت تا در افق تعیین شده برای هر محدوده مطالعاتی به تعدیل آبخوان منجر گردد.
این مقام مسوول معتقد است بهترین راهکار برای جلوگیری از برداشت بی رویه آب در بخش کشاورزی ارتقای فرهنگ مصرف آب و اطلاع رسانی گسترده به تمام بهره برداران منابع آب به منظور لزوم کنترل میزان مصرف طبق حقابه مجاز مندرج در پروانه‌های بهره برداری صادره می‌باشد و در گام بعد برخورد با چاه‌های غیر مجاز و به موازات آن تجهیز تمامی چاه‌ها به کنتور‌های حجمی هوشمند برای مدیریت صحیح آب توسط بهره بردار است.
نتیجه انجام اقدامات فوق طبعا توسعه پایدار بخش کشاورزی و تضمین آینده تولید محصولات کشاورزی متناسب با آب قابل دسترس خواهد بود..
خشکسالی یا کشاورزی نا پایدار
محمد جواد سیاح پور مدیر پایگاه پژوهشی انجمن میراث پریشان میگوید: در واقع می‌توانیم بگوییم استان فارس را کشاورزی ناپایدار نابود کرده است، چون در طول تاریخ استا ن فارس اولین بار نیست که این استان با خشکسالی روبه رو شده، در طول دوره خشکسالی سال‌های اخیر، سال‌های پر آبی را هم. تجربه کردیم.
به گفته این کارشناس ارشد حقوق محیط زیست کشاورزی عامل مهمی است که استان فارس را به این مرحله رسانده که ما بحران ریزگرد، خشکیدگی تالاب‌ها و مساله فروچاله، فرونشست و ده‌ها بحران زیست محیطی دیگر روبه رو کرده تو سعه ناپایدار بخش کشاورزی بوده است، چون در استان فارس صنعت پر آب بری در مقایسه با استان‌های صنعتی کشور نداریم در عوض چندین سال افتخار رتبه نخست تولید گندم را داشتیم که در واقع رتبه اول بحران بودیم
مدیر انجمن میراث پریشان عنوان می‌کند: کشاورزی ناپایدار استان فارس رقابت بین فقر و آب نیست، قرار نیست کسی کشاورزی کند تا رفع گرسنگی کند مثل سیستان و بلو چستان، ایلام، اینجا کشاورزی تبدیل به صنعت و تجارتی نا پایدار تبدیل شده و منفعت طلبانی که از این راه بهره می‌برند تولید بیشتر را بر پایداری ترجیح می‌دهند و پایداری را فدای تولید بیشتر می‌کنند.
این فعال محیط زیست میگوید: کشت صیفی جات در استان فارس در نقاط خشک بیداد می‌کند.
توسعه باغ‌ها به علت افزایش قیمت مرکبات در این واقعا آسیب رسان شده و ایجاد باغ در مناطق خشک با تانکر را هم داریم ضرر بیشتری نسبت به کشاورزی‌های کوچک دارند، چون حتی تخریب شان سخت‌تر است ضرر پایدار تری دارند.
سیاح پور می‌افزاید: زمین کشاورزی قبل یک فصل یا دو فصل آیش می‌دادند، اما الا زمین‌های کشاورزی به سمت کشت‌های چند فصل می‌روند و حتی در شهرستان کازرون و در حوضه تالاب پریشان دیده می‌شود که کشت‌ها به کشت‌های پنج فصل در سال تبدیل شده اند به این صورت که در بازه زمانی تابستان دوکشت را به کشت ذرت اختصاص می‌دهند که زود بازده است .
این کار تیشه به ریشه زدن است.
این کارشناس ارشد معتقد است ما نمی‌توانیم حرف از تعطیلی کشاورزی بزنیم بلکه باید چگونگی افزایش تولید با کاهش مصرف مصر ف آب به صورت علمی صورت گیرد.
برای این کار تقویت بنیه علمی کشور و توجه ویژه به دانشکده‌های کشاورزی ضروری است.
سیاح پور باور دارد: مشارکت تشکل‌های مردمی که در بحث محیط زیست و فرهنگ سازی نقش موثری دارند می‌تواند در بحث حفاظت منابع آبی توسعه کشاورزی پایدار نقش داشته باشند، چون اگر قرار است تحولی در حوزه کشاورزی صورت گیرد این کار باید با حضور تشکل مردمی خودجویز باشد که واقعا دغدغه این کار داشته باشند و متاسفانه سازمان آب منظقه‌ای و جهاد کشاورزی در جلب مشارکت‌های مردمی ضعیف عمل کردند
پاقلات الگوی مردمی مناسب برای حفاظت آب و خاک
پاقلات لامرد یکی از مکان‌هایی است که در آن گرو‌های مردمی فعال محیط زیست نشان دادند بهترین حافظان آب و خاک هستند باوجود خشک شدن آب چشمه و تالاب‌ها دیگر منابع آبی در نقاط مختلف، این روستا با وجود فعالیت گسترده اعضا انجمن سبز گستران پاقلات در مهار بحران خشکسالی موفق بودند و با وجود تاثیر فراوان این بحران مردم این روستا ذغدغه‌ی کمتری بابت آب و خاک دارند
به گونه‌ای که علی نصیری مدیر عامل انجمن سبزگستران پاقلات میگوید: دغدغه امروز آن‌ها این است که داشتن آب و خاک مناسب باعث شده زمین‌های پاقلات خریداران بسیاری داشته باشد .
ورود غیر بومی‌ها به این روستا برای آن‌ها دشواری‌ها رابه همراه دارد
به گفته این فعال محیط زیست بسیاری ازغیر بومی‌ها نمی‌داند اگر منابع آبی پاقلات خشک نشده و زمین‌ها هنوز آباد است حاصل یک همت همگانی دوستداران محیط زیست و اهالی روستا است وغیر بومی‌ها این تلاش چندین ساله را ندیده اند.
نصیری میگوید از جمله اقداماتی که کشاورزان پاقلاتی برای حفاظت از آب انجام دادند.
کاهش سطح زیر کشت و کاشت محصولات سازگار با منطقه است
نصیری معتقداست حتی کنتور هوشمند هم نمی‌تواندباعث استفاده بهینه از منابع آبی برای کشاورزی شود که خودش در بحران خشکسالی دغدغه آب راندارد.
صحبت‌های همه صاحب نظران را می‌توان در همین شعر سهراب سپهری خلاصه کرد
"آب را گل نکنیم "
باورکنیم تنها مصرف کننده منابع آبی نیستیم و علاوه بر مصرف باید حافظ هم باشیم.
* راضیه جوینده