اصلی ترین ریشه ی شکل گیری خرافات، عدم آگاهی و فقر دانش در افراد یک جامعه است .
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز خوزستان ؛ ماه محرم الحرام از آنجایی که با اعتقادات دینی و ارزشی امت اسلامی و بخصوص شیعیان در ارتباط است مورد توجه ویژه قرار گرفته است .
به طوری که فضای مجازی و حقیقی معطوف به شعائر این ماه میشود اما متاسفانه بعضی رفتار‌ها وکنش‌های اجتماعی همسو با ارزش‌های این ماه ( تداعی قیام امام حسین علیه السلام و یارانش )، نیستند ؛ مانند سوزاندن ۷۲ کبوتر در آتش و تمسک به خون حیوان برای شفا ، که فیلم آن به تازگی در فضای مجازی منتشر شده است.
اعمالی که در عصر عقلانیت و علم و آگاهی و دانش هنوز هم پیروان خود را دارند و مایه‌ی تاسف است که بگوییم این اعمال هرساله با جلوه‌ای متفاوت تر در حال باز تولید است.
واما خرافه چیست و چرا رواج پیدا می‌کند؟
مهین سعیدی جامعه شناس خرافه را این گونه تعریف می کند : خرافه ، عمل و یا رفتاری است که هیچ توجیه علمی و دینی ندارد و نتایج عمل به آن قابل اثبات نیست.
سعیدی افزود : خرافه صرفاً عملی است که از لحاظ روانی فرد معتقد به آن را ارضاء می‌کند.
به گفته وی، امنیت روانی و کاهش استرس توسط رفتار‌های خرافی باعث ریشه دواندن این اعمال در ادیان و مذاهب شده اند بطوری که بعضی از رفتار‌های خرافی صبغه‌ی دینی واعتقادی هم به خود گرفته اند. مانند زیارت اهل قبور در اعیاد!
این پژوهشگر خاطر نشان کرد : خرافه میتواند شخصی و فردی هم باشد مانند استفاده از یک خودکار مخصوص در امتحانات برای تضمین موفقیت!
وی تصریح کرد : اعتقادات خرافی ریشه در زندگی ذهنی بشر واعتقاد او به تاثیر عوامل ماورایی بر زندگی طبیعی دارد که برای جلب نظر و یا دفع شر این عوامل ماورای طبیعی، اقدام به رفتار‌های غیر معمول که به رفتار خرافی موسوم است می‌نماید.
سعیدی با بیان این که خرافه ریشه در بخش ذهنی و عملی انسان دارد گفت : رفتار‌ها و اعمال ریشه در فکر وذهن دارد، ولی متاسفانه در رفتار‌های خرافی کمتر به مسائل ذهنی وآسیب‌های آن توجه شده است و اکثر مصلحین اجتماعی سعی در مهار رفتار‌های خرافی دارند تا پرداختن به منشاء ذهنی و روانی آن.
وی تاکید کرد : بنابراین با پرداختن به منشاء ذهنی اولا میتوان به چرایی رواج خرافه پی برد و در مرحله‌ی بعد، ( کنترل این رفتار) با حل منشا ذهنی خرافه به راحتی میتوان به کنترل این رفتار دست یافت ودر عین حال به نتایج کارآمدتری دست پیدا کرد .
چرایی رواج و باز تولید خرافات
سعیدی با اشاره به این که اصلی ترین ریشه ی شکل گیری خرافات، عدم آگاهی و فقر دانش در افراد یک جامعه است اظهار داشت :
عدم آگاهی وفقر دانش باعث تحدید عقلانیت و رشد باورهای موهوم واحساسی است.
وی بیان داشت : وقتی اتفاق خاصی روی میدهد ویا جامعه در حالت استقبال از یک رویداد احتمالی ویا اتفاقات پیش بینی نشده ای قرار می گیرد، معمولا در اثر بی تجربگی ، اولین تفسیر مطرح شده برای این وقایع ، تفسیری احساسی بر پایه ی دریافت های محیطی است نه بر پایه ی عقلانیت.
وی در توضیح این واکنش احساسی گفت : عقل برای پذیرش مسائل ، نیاز به ادله وبرهان دارد واین امر زمانبر است ولی احساس نیازی به دلیل ندارد ، پس فکر احساسی راحت تر هضم میشود.
وی بیان داشت : پس نکته ی قابل توجه این است که رشد خرافات رابطه ی مستقیم و معکوس با فرهنگ وآگاهی جامعه دارد.
یعنی هرچه جامعه از نظر فرهنگ و آگاهی ودانش نرخ پایین تری داشته باشد رشد خرافه درآن دارای نرخ بالاتری خواهد بود.
وی در ادامه افزود : اما داستان به اینجا ختم نمیشود زیرا همیشه در جوامع افرادی سود جو و فرصت طلب وجود دارد که شخصیت اجتماعی و قدرت خود را بر پایه ی خلق و ترویج خرافه وتحدید عقلانیت گذاشته اند وبهترین ابزار حفظ منافعشان، جلوگیری از رشد علمی و فکری ملت ها و نگه داشتن آنها در موهومات و خرافات است.
سعیدی تاکید کرد : به همین خاطر است که ادیان الهی وعلی الخصوص اسلام برعقل وعقلانیت تاکید کرده و کسب علم را مانند نماز وروزه یک فریضه می داند.
بیشتر بخوانید : حسین (ع)؛ امامی که باید از نو شناخت
توجیه ضعف ها به وسیله ی فرافکنی
این جامعه شناس با بیان این که بدون شک تمام انسانها دارای ضعف وکاستی هستند گفت : با وجود همه نقص ها انسان آگاه در پی رفع نواقص و کاستی های خود برآمده و تلاش می کند که با غلبه بر ضعفها به موفقیت نائل آید اما در این میان برخی از مردم برای توجیه ضعفها و کم کاری خود متوسل به موهومات و خرافه هامی شوند و از بی اقبالی و سرنوشت بد و نبود شانس سخن می گویند.