ظرفیت‌های معدنی قزوین، توسعه اقتصادی منطقه را رقم می‌زند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، استان قزوین از ظرفیت‌های معدنی متنوع و متعددی برخوردار است که توجه به آن‌ها در سال تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها موجب توسعه اقتصادی منطقه خواهد شد.
استان قزوین با وجود معادن با پتانسیل و ذخایر بالا، تنوع مواد معدنی و دسترسی به شاهراه‌های ارتباطی کشور، نقش برجسته‌ای در تامین مواد اولیه معدنی برای بسیاری از واحد‌های تولیدی شیشه، کاشی و سرامیک، سیمان و آهک استان‌های مجاور و کشور ایفا می‌کند.
پویایی اقتصاد با تقویت بخش معدن
تقویت این حوزه می‌تواند به اشتغالزایی و پویایی اقتصاد منطقه کمک بسیار زیادی کند به عنوان مثال منطقه طارم سفلی قزوین یکی از منابع ارزشمند معدنی در کشور است که پتانسیل‌های بالایی در زمینه انواع مواد معدنی نظیر سرب، روی، مس و... دارد.
مناطق دیگر استان از قبیل شهرستان‌های آوج، بویین زهرا و تاکستان نیز از این ظرفیت‌ها برخوردار هستند که توجه و اهتمام به آن‌ها نقش موثری در اشتغالزایی و افزایش شاخص‌های اقتصادی استان و کشور ایفا می‌کند.
۲۰۰ مجوز بهره برداری معدن در قزوین
تاکنون ۲۰۰ مجوز بهره برداری از معدن در استان قزوین صادر شده که از این میزان فقط ۵۰ درصد آن‌ها فعال شده است و احیا و فعال سازی معادن استان قزوین می‌تواند به تکمیل زنجیره تولید در استان منتهی شود.
معدن؛ ثروت و اشتغالی خفته در دل زمین است که متاسفانه از این ثروت عظیم در دل زمین اقداماتی اساسی در راستای استفاده بهینه در جهت رشد و توسعه اقتصادی استان انجام نیافته است.
معادن و صنایع فرآوری و زیردستی آن در دنیای امروزه به‌عنوان بخش مهمی از اقتصاد در ایجاد اشتغال پایدار، تولید ارزش افزوده و بهبود فضای کسب و کار و رفع معضل بیکاری نقش بسزایی را ایفا می‌کند.
در دنیای مدرن آینده بی‌شک به محصولات معدنی و محصولات تولیدی از استخراج معدن بسیار نیازمند خواهیم بود، این بخش یک زنجیره با ارزش اقتصادی در تامین مواد مورد نیاز بخش‌های مختلف اقتصادی به‌ویژه صنعت و ساختمان است.
اما علی‌رغم پتانسیل‌های فراوان در استان قزوین، بخش معدن در سال‌های گذشته در سایه بی‌توجهی به فراموشی سپرده شده است.
در وضعیت کنونی اقتصادی حاکم بر جامعه توجه جدی به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در داخل کشور بسیار مهم و ضروری است و از طرفی دیگر نیز با توجه به وضعیت اقتصادی استان قزوین و نیاز به اشتغال و کارآفرینی توجه به حوزه معدن و صنایع زیردستی آن با ایجاد یک زنجیره با ارزش اقتصادی و اتصال آن به صنعت و تجارت می‌تواند تاثیر بسیار زیادی در رفع معضل بیکاری داشته باشد.
رییس سازمان نظام مهندسی معدن استان قزوین در پاسخ به این سوال که استان قزوین در تولید مواد معدنی از چه جایگاهی در کشور برخوردار است؟ می‌گوید: این استان با وسعت و جمعیت تقریبی حدود یک درصد مساحت و جمعیت کشور به علت قرارگیری در منطقه‌ای با توسعه یافتگی صنعتی و عمرانی و به لطف تلاش و همت فعالان و مسوولان عرصه معدن و صنایع معدنی استان، موفق به کسب جایگاه ویژه در بخش معدن کشور شده است.
دو در صد از کل ذخایرمعدنی کشف شده کشوردر قزوین
تقی نبئی می‌افزاید: تولید بیش از ۱۴ میلیون تن ماده معدنی -که بیش از سه درصد تولید معدنی کشور در سال است و بهره مندی از ۲.۵ میلیارد تن ماده معدنی کشف شده (بیش از دو در صد از کل ذخایر کشف شده کشور) از ظرفیت‌های زنجیره تولید معدن استان است.
قزوین در تولید مواد معدنی سیلیس و خاک صنعتی همواره در جایگاه اول تا سوم کشور قرار داشته و بخش قابل توجهی از تامین مواد اولیه مذکور را در صنایع مختلف شیشه، کاشی، انواع چینی بهداشتی و مظروف کشور بر عهده دارد.
تولید سالیانه بیش از ۲ میلیون تن شن و ماسه آبرفتی و کوهی با استاندارد روز و تامین نیاز‌های بخش عمران استان قزوین و بخشی از نیاز استان‌های گیلان و البرز، جایگاه ممتاز این بخش از معدن استان را به رخ می‌کشد.
تقی نبی در پاسخ به این سوال که استان قزوین در بخش صنایع معدنی چند درصد از نیاز کشور را تامین می‌کند و چه جایگاهی در این زمینه دارد؟ می‌گوید: در بخش صنایع معدنی، استان قزوین با تولید بیش از ۲۵ درصد کاشی کشور، رتبه دوم کشور، در تولید شیشه جام و فلوت کشور نیز رتبه دوم و در تولید شیشه دارویی و شیشه مظروف کشور رتبه اول را دارد که این جایگاه ارزشمند مرهون غنا و فعالیت معادن خاک صنعتی و سیلیس است.
کارخانجات سیمان در اطراف استان، نظیر سیمان خزر، سیمان هگمتان، سیمان ساوه، سیمان آبیک و سیمان خدابنده بخش قابل توجهی از مواد اولیه مرغوب و مکمل خود اعم از سنگ آهک، سنگ گچ، سنگ آهن و پوزولان خود را از معادن استان قزوین تامین می‌کنند.
طی دهه گذشته، استان قزوین با تحقق اکتشافات جدید و احیای معادن متروکه، در تولید سنگ آهن مگنتیتی و کنستانتره آن با عیار صادراتی، سنگ سرب و روی و کنستانتره سولفیدی آن‌ها و نیز تولید مس کاتد جایگاه ویژه‌ای در تولید سنگ آهن و فلزات پایه پیدا کرده است.
تکمیل زنجیره تولید سنگ مس اکسیده و تولید مس کاتد با ظرفیت ۱۰ هزار تن در سال در مجتمع مس طارم گواه رشد جدی شاخص تولید فلزات پایه در استان است.
اشتغالزایی با فعال‌سازی معادن
استاندار قزوین در این باره می‌گوید: این استان از لحاظ معدن و ذخایر فلزات معدنی یکی از مناطق بکر و منحصر بفرد است که با سرمایه‌گذاری کلان جهت بهره برداری و ایجاد اشتغال قابل توجه اقدام می‌شود.
هدایت الله جمالی پور با بیان اینکه با نگاه کارشناسی به بحث اکتشافات معدن، پهنه‌های معدنی استان فعال می‌شود می‌افزاید: در سال گذشته و در شرایط حاکم اقتصادی، فعال‌سازی و استفاده از معادن با ارزش با اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم می‌توان از بحران پیش آمده عبور کرد و از ظرفیت‌های موجود در استان برای توسعه و پیشرفت آن بهره برد.
جمالی پور اضافه می‌کند: با پیگیری‌هایی که انجام شده و قول مساعد مسؤولان و جذب سرمایه‌گذاران متخصص معدنی جهت تسریع به اکتشافات منابع موجود و ایجاد صنایع تبدیلی معدنی در منطقه، تحولات خوبی در استان ایجاد خواهد شد.
او توجه به بحث معدن را از ضروری ذکرمی کند و می‌گوید: تلاش در حوزه معدن و پهنه‌های معدنی بازده و درآمدزایی چند برابری را در بخش تولیدات غیرنفتی افزایش می‌دهد که این کار عزم جدی دولت و سرمایه‌گذاران این حوزه را می‌طلبد.
کاهش کاغذ بازی خواسته معدن داران
رئیس سازمان نظام مهندسی استان قزوین در پاسخ به این سوال که با توجه به این ظرفیت ها، برنامه‌های سازمان نظام مهندسی استان قزوین در سال ۱۴۰۰ در راستای تحقق شعار سال چیست؟ می‌گوید: سازمان نظام مهندسی معدن استان در سالی که تحت عنوان " تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی ها" نامگذاری شده، در جهت تحقق اهداف این شعار، برنامه‌های موثری را پیش بینی و اجرایی کرده است.
تقی نبی می‌افزاید: در راستای افزایش بهره وری واحد‌های تولیدی معادن و صنایع معدنی، پشتیبانی فنی و مهندسی از طرح‌ها و پروژه‌های معدنی اعم از اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی از طریق آموزش کیفی اعضا و نظارت فنی بر عملکرد آن‌ها در همه زمینه‌های طراحی و اجرای پروژه‌ها بیش از سال‌های قبل در صدر برنامه‌ها گنجانده شده است به نحوی که آموزش‌های کاربردی و به روز با تاکید بر آموزش عملی مورد توجه قرار دارد.
نبی اضافه می‌کند: کاهش کاغذ بازی امور داخلی سازمان و انجام بهینه با صرف حداقل زمان امور درخواستی ارباب رجوع از دیگر برنامه‌های ما در سال جاری است که با استفاده از توان نیروی مدیریتی و کارشناسی سازمان و ابزار‌های هوشمند سازمانی محقق خواهد شد.
او می‌گوید: همچنین کمک و مشارکت به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در اجرای بهینه برنامه‌های مربوط به تحقق شعار سال به ویژه در احصای موانع و چالش‌های پیش روی تولید و پیشنهاد راهکار‌های موثر در مانع زدایی از آن‌ها در دستور کار قرار دارد.
رئیس سازمان نظام مهندسی استان قزوین می‌افزاید: ارائه خدمات مشاوره فنی و اقتصادی به فعالان و علاقه‌مندان به فعالیت در بخش معدن و تشویق به سرمایه گذاری در طرح‌های با توجیه فنی و اقتصادی، برگزاری سمینار‌ها و نشست‌های تخصصی و نیز نمایشگاه‌های دستاورد‌ها و فناوری‌های نوین بخش معدن و برنامه ریزی و اجرای چند طرح فرهنگی و آموزشی در جهت ارتقای فرهنگ معدنکاری و کمک به تقویت امنیت سرمایه گذاری در این حوزه مورد توجه است.
همچنین مطالعه فرصت‌های سرمایه گذاری بخش معدن و صنایع معدنی استان و تهیه بسته‌های سرمایه گذاری جهت ارائه به علاقه‌مندان و متقاضیان سرمایه گذاری‌های مولد و پایدار در این حوزه در سال تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها از دیگر برنامه‌های سازمان نظام مهندسی استان قزوین در سالجاری است.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قزوین می‌گوید: معادن راکد استان قزوین در سال "تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها" احیا کند می‌شود.
عزیزالله افضلی می‌افزاید: استان قزوین با وجود دارا بودن منابع غنی و ظرفیت‌های عظیم در حوزه معدن تاکنون نتوانسته است از این ظرفیت‌ها به خوبی بهره گیری کند در حالی که تقویت این حوزه می‌تواند به اشتغال، پویایی و اقتصاد منطقه بسیار کمک کند.
افضلی اضافه می‌کند: به عنوان مثال منطقه طارم سفلی قزوین دارای منابع ارزشمند و ظرفیت‌های گسترده در زمینه انواع مواد معدنی نظیر سرب، روی و مس است که با مشارکت بخش خصوصی و حمایت دولتی می‌توان این ظرفیت‌ها را به بهترین شکل به کار گیری کرد.
افضلی می‌گوید: ۲۸ نوع ماده معدنی در معادن استان استخراج و استحصال می‌شود و سالانه ظرفیت پنج میلیون تن استخراج انواع مواد معدنی در استان قزوین وجود دارد.
او با بیان اینکه مس، سرب، روی، گرانیت، کائولن، سیلیس، سنگ لاشه، شن و ماسه از مهمترین معادن در استان است می‌افزاید: این معادن زمینه اشتغال یک‌هزار و ۵۰۰ نفر را در استان قزوین فراهم کرده است.
رئیس سازمان صمت استان قزوین با اشاره به تعداد پروانه‌های صادر شده در بخش معادن استان اضافه می‌کند: تاکنون حدود ۱۸۰ پروانه بهره‌برداری معدنی در استان صادر شده است که ۵۰ درصد این معادن فعال است و مابقی در دست اکتشاف، استخراج یا دریافت استعلام از دستگاه‌های اجرایی است.
افضلی با اشاره معدنی غیرفعال استان و ظرفیت این معادن می‌گوید: همه دستگاه‌های اجرایی از سازمان صمت تا منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، محیط زیست، امور اراضی و اوقاف برای حمایت از سرمایه‌گذاران بخش معدن باید همکاری و هم‌افزایی داشته باشند تا مجوز‌های صادر شده در این بخش فعال شود.
افضلی می‌گوید: در صورتی که معادن با رعایت مقررات و نکات و الزامات زیست محیطی در منطقه‌ای فعالیت کنند از حمایت‌های ویژه برخوردارمی شوند.
او می‌افزاید: اولویت امسال استان توجه به توسعه معادن و پرداختن به ظرفیت‌ها است و باید کسانی را که در بخش معدن علاقه‌مند هستند تشویق کنیم تا در کنار احداث و استخراج معدن بتوانند به صنایع جانبی نیز توجه کرده و آن را در زنجیره تولید قرار دهند.
استان قزوین علاوه بر معرفی شدن به عنوان یکی از استان‌های صنعتی، کشاورزی و گردشگری کشور همانگونه که دراین گزارش به آن تاکید شد از ظرفیت‌های معدنی فراوانی نیز برخوردار است. اما معادن متروکه و غیرفعال استان قزوین، ظرفیت‌هایی مغفول و ناشناخته هستند که کمتر به این امر توجه شده است.
رئیس سازمان صمت استان قزوین در همین باره با اشاره به ظرفیت‌های معدنی مغفول مانده در استان، می‌گوید: تفاهم نامه‌ای را با سازمان ایمیدرو (سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران) در جهت پتانسیل یابی و اکتشاف مواد معدنی منعقد کرده‌ایم تا مواد معدنی گروه پنج و شش شامل عناصر فلزی و برخی مواد معدنی را در کل استان شناسایی کنیم و مورد بهره برداری قرار دهیم.
حمایت از سرمایه گذاران لازمه فعال شدن ظرفیت‌های معدنی
رییس سازمان نظام مهندسی معدن استان قزوین در همین باره می‌گوید: باید سازمان صنعت، معدن و تجارت پرونده‌های سرمایه گذاری در حوزه معادن استان را به صورت کامل و جامع به سرمایه گذاران معرفی کند تا آن‌ها با اطلاعات دقیق و آگاهی لازم برای تصمیم گیری در حوزه سرمایه گذاری در محدوده‌های معدنی وارد عمل شوند.
تقی نبئی می‌افزاید: گاهی در پرونده‌های سرمایه گذاری و مزایده‌های محدوده‌های معدنی شفافیت لازم وجود ندارد و همین موضوع باعث می‌شود که سرمایه گذاران دچار سردرگمی شده و در نهایت افراد قوی در مزایده‌ها شرکت نکنند.
نبئی اضافه می‌کند: اگر این اقدامات به همراه شفاف‌سازی پرونده‌های سرمایه گذاری انجام شود قطعا تعداد معادن فعال استان افزایش خواهد یافت و گام‌های بلندی برای بهره برداری از تمام ظرفیت‌های معدنی استان برداشته خواهد شد.
تسهیلات بانکی در بخش معدن درخور نیست
او همچنین معتقد است: حمایت‌های مالی و تسهیلات بانکی در حوزه استخراج معادن چنان که باید و شاید صورت نمی‌گیرد و متاسفانه مجوز معادن به عنوان وثیقه در بانک‌ها پذیرش نمی‌شود.
رییس سازمان نظام مهندسی معدن استان قزوین اضافه می‌کند: یک سرمایه گذار بخش معدن باید برای دریافت تسهیلات بانکی سند ملک شخصی خود را به عنوان وثیقه به بانک بسپارد که یکی از مهمترین مشکلات معدن کاران است.
نبئی می‌گوید: از سوی دیگر بسیاری از معادن استان با معارضان محلی دست و پنجه نرم می‌کنند که از قوانین و مقررات معدنی اطلاع نداشته و چوب لای چرخ توسعه معادن استان می‌گذارند.
نبئی همچنین می‌افزاید: همه مسئولان حتی امامان جمعه باید در این خصوص فرهنگ‌سازی کنند تا حضور یک سرمایه گذار بخش معدن به معنی عامل تخریب راه روستایی، آلودگی هوا و نابودی محیط زیست انگاشته نشود، بلکه این سرمایه گذاران باید بعنوان سفیران رشد و توسعه مناطق دیده شوند، زیرا فعال شدن یک معدن در یک نقطه روستایی موجب اشتغالزایی و رونق اقتصادی در آن منطقه می‌شود و باید این مسائل برای روستاییان تبیین و روشن شود.
لزوم رفع نگاه آیین نامه‌ای دستگاه‌ها به حوزه معادن
یکی از فعالان معدنی استان در حوزه شن و ماسه کوهی نیز می‌گوید:متاسفانه بسیاری از دستگاه‌ها با فعالان حوزه معدن براساس آیین نامه‌ها و بخشنامه‌های کشوری برخورد می‌کنند که ممکن است اصلا هیچ تطابقی با شرایط معدنی استان نداشته باشد.
مهدی اسلام فر می‌افزاید: بسیاری از قوانین دستگاه‌های اجرایی در حوزه معادن دست و پاگیر است و باید آن‌ها را با شرایط منطقه تطبیق داده و به روز کرد.
اسلامی فراضافه می‌کند: باید به عنوان مثال اداره کل محیط زیست از نگاه‌های رادیکالی در حوزه معادن دست بردارد و منعطف‌تر برخورد کند البته این به معنی تخریب محیط زیست و نادیده گرفتن مقررات نیست.
فعال ماندن معادن استان، نیازمند حمایت مسئولان
یکی دیگر از بهره برداران معدنی استان در بخش کوهین هم می‌گوید: متاسفانه معدن ما با چند نفر اشتغالزایی در حوزه خاک‌های کاشی و سرامیک به علت فقدان حمایت مسئولان، هزینه‌های سنگین بهره برداری و بازار نامساعد تعطیل شد.
احمد دهقان نژاد می‌افزاید: در صورتی که مسئولان استان به ما تسهیلات ارازن قیمت برای خرید دستگاه‌های بهره برداری پرداخت کنند قطعا دوباره این معدن فعال می‌شود و حتی ظرفیت اشتغال آن به ۱۵ نفر نیز افزایش خواهد یافت.
بخش معدن بدنبال تعمیق ارتباط با دانشگاه
معاون وزیر صمت امروز بخش معدن وصنایع معدنی در اندیشه ارتباط عمیق با دانشگاه‌هاست و تحقیقات کاربردی که بتوان نیاز‌های صنعت را برطرف کرد، مورد درخواست است.
خداداد غریب پور معتقد است: باوجود اینکه در کشور، دانشگاه‌های برجسته و استادان و دانشمندان همتراز جهانی وجود دارد، اما صنایع از نظر فناوری و دانش وابسته به خارج است که به همین علت مجموعه ایمینو به عنوان نخستین مرکز نوآوری معادن و صنایع معدنی ایران افتتاح شد که شرکت‌های دانش بنیان در ارتباط با این بخش فعالیت می‌کنند.
غریب پور می‌افزاید: همچنین تفاهم نامه‌هایی با حوزه‌های مختلف دانشگاه‌ها امضا و اجرایی می‌شود، که بخشی از مشکلات کنونی بخش معدن را می‌توان برطرف کرد.
وی اضافه کرد: ورود جهاددانشگاهی ودانشگاه‌ها به بخش صنعت برای برطرف شدن چالش‌های پیش رو یک ضرورت است.
ظرفیت‌های کم نظیر معادن ایران
ایران به لحاظ ذخائر معدنی جزو ۱۵ کشور نخست جهان و اولین کشور خاورمیانه است و طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ۷ درصد ذخایر معدنی جهان در ایران جای دارد.
غنای منابع و ذخایر عظیم معدنی، کشور ما را یکی از غنی‌ترین مناطق جهان از نظر توانایی تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنعت کرده است.
از سوی دیگر ایران به علت داشتن ذخایر اورانیوم، زغال سنگ و سنگ آهن هم جایگاه بالایی در فهرست جهانی دارد و طبق پیش بینی و بررسی های به عمل آمده، کشورمان روی کمربند آهن، روی، سرب، مرمریت، مس و طلا قرار دارد و دست کم ۱۰۰ سال مواد معدنی برای تولید و استخراج دارد. اما با وجود همه این ذخایر بسیار غنی معدنی و پتانسیل رشد اقتصادی کشور به واسطه معادن، ایران تاکنون نتوانسته است برداشت مناسبی از ذخایر معدنی خود داشته باشد و سهم صادرات مواد معدنی در تولید ناخالص داخلی کشور بسیار اندک است.
کشوری با این همه منابع غنی همراه با نیروی تحصیلکرده جوان و جویای کار البته که نباید در رکود بماند و فقط کافی است به این منابع با دیدی ملی و مسئولیت پذیر نگاه کرده و همگرایی واقعی ایجاد کنیم.
ظرفیت‌های خاموش بخش معدن، نیازمند بازنگری
بررسی‌های کارشناسان و ارزیابی‌های صورت گرفته گویای آن است که ظرفیت ارزآوری بخش معدن و صنایع معدنی تا ۳۰ درصد ارزش صادرات غیرنفتی است و این امر تا ربع قرن آتی فراتر از گمانه‌زنی‌های کنونی به نظر می‌رسد.
بگفته کارشناسان ایران از لحاظ ذخایر شناسایی شده که سابقه آن مربوط به نیم قرن گذشته است، در بین پانزده کشور شاخص جهان جای دارد و حدود ۶۰ میلیارد تن ذخیره معدنی که نزدیک به ۴۰ میلیارد تن آن قطعی و بقیه احتمالی است، شاخصی به عنوان یک کشور معدنی محسوب می‌شود.
پایان سخن
همانگونه که گفته شد با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های فراوانی که استان قزوین در حوزه ذخایر معدنی دارد در صورت ایجاد زیرساخت‌های مناسب می‌تواند به عنوان موتور محرکه کشور عمل کند.
به عقیده کارشناسان قزوین یکی از استان‌های مستعد در زمینه سرمایه گذاری به ویژه در بخش معدن است، صد‌ها معدن متنوع و رنگارنگ گنج‌های نهفته‌ای هستند که سرمایه گذاران را به خود می‌خوانند. معادنی که کانی‌های فلزی و غیرفلزی گرانبها، چون مس، سلیس، طلا، سنگ‌های زینتی و... گوشه‌ای از این گنج‌های پنهانی است.
در این گزارش هم فقط به گوشه‌ای از ظرفیت‌های بی نظیر استان قزوین در حوزه معدن اشاره شده است که اگر به این ظرفیت در کنار دیگر ظرفیت‌های بی نظیر استان قزوین مانند وجود حدود چهار هزار واحد تولید - صنعتی بزرک و کوچک، نزدیکی به پایتخت، شاهراه ارتباطی و... توجه شود قطعاً علاوه بر رشد و توسعه استان موجب شکوفایی اقتصاد کشور نیز می‌شود؛ لذا انتظار می‌رود مجموعه وزارت صمت با اتکای به بخش خصوصی که سهم ۹۸ درصدی در استخراج معادن را برعهده دارند، بر تشدید فعالیت معدنی با تسهیل قوانین و مقررات و برداشتن موانع به رونق این بخش کمک کند.
نگارنده: علی صفری الموتی