صندوق نوآوری و شکوفایی، طی حدود سه سال گذشته به منظور توسعه اقتصاد دانش بنیان، ۱۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان انواع تسهیلات و خدمات مالی به شرکت‌های دانش بنیان و فعالان زیست بوم نوآوری در کشور ارایه کرده است.
این صندوق در دوره سوم هیات مدیره خود در دو سال و نیم گذشته توانسته با بهره گیری از ظرفیت تمام نهاد‌های فعال در زیست بوم نوآوری و روش‌های تامین مالی نوین و اهرم سازی منابع، نسبت به شکل دهی و حمایت از نظام تامین مالی نوآوری اقدامات موثری انجام دهد که در این گزارش به طور خلاصه به بخشی از این اقدامات اشاره می‌شود.
صندوق نوآوری و شکوفایی از بدو شروع فعالیت خود در سال ۹۲ تاکنون دو دوره هیات مدیره را پشت سر گذاشته، از نیمه دوم سال ۹۷ با هیات مدیره جدید و فعالیت‌های توسعه‌ای خود را در زمینه ارایه خدمات به دانش بنیان آغاز کرده است. این صندوق به منظور تجاری سازی نوآوری‌ها و اختراعات، کاربردی کردن دانش و دستاورد‌های پژوهشی و تکمیل زنجیره ایده/ محصول/بازار از شرکت‌های دانش بنیان پشتیبانی و حمایت کرده است و خدمات مالی و اعتباری از جمله تسهیلات و مشارکت به آن‌ها ارایه می‌کند.
به طور کلی هدف نهایی صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان یک نهاد توسعه‌ای کمک به رونق اقتصادی کشور از طریق حوزه‌های دانش بنیان و فناوری‌های برتر است که در این دوره صندوق با توجه به بکارگیری گسترده شبکه همکاران و بهبود فرآیندها، ضمن کاهش زمان ارایه خدمات، قیمت تمام شده آن به میزان چشمگیری را نیز کاهش داده است.
صندوق نوآوری و شکوفایی در چهار دسته شامل تسهیلات مالی، ضمانت نامه، سرمایه گذاری و توانمندسازی (کمک بلاعوض) خدمات خود را ارایه می‌دهد. در بخش ارایه تسهیلات از آذر ۱۳۹۷ به بعد، هشت هزار و ۵۲۲ میلیارد تومان قرارداد منعقد و مبلغ هفت هزار و ۴۸۰ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کرده که بیش از ۸.۷ برابر کل عملکرد گذشته صندوق است.
با اعطای ۹۹۵ میلیارد تومان قرارداد تسهیلات به ۳۱ صندوق پژوهش و فناوری، زمینه فعالیت گسترده این صندوق‌ها در سراسر کشور فراهم شده است.
ارایه ۱۲ هزار میلیارد تومان خدمات مالی به دانش‌بنیان‌ها طی ۳ سال گذشته
در این دو سال همکاری صندوق با نظام بانکی، ظرفیت پرداخت تسهیلات بیش از سه برابر منابع اهرم شده فراهم و ۲۰۱۱ فقره تسهیلات به مبلغ ۴۹۷۰ میلیارد تومان اعطا شده است.
با فعال شدن این ظرفیت و اعطای ۳۶۸۶ میلیارد تومان ضمانت نامه از آذر ۱۳۹۷ تا پایان سال ۱۳۹۹، شرکت‌های دانش بنیان توانسته اند ۲۰ هزار میلیارد تومان قرارداد با دســتگاه‌های اجرایی و کارفرمایان دولتی منعقد کنند.
در این بخش فرآیند‌های کاری مربوط بازنگری شده و میانگین زمان صدور ضمانت نامه به کمتر از یک هفته کاهش یافته است.
در بخش سرمایه گذاری نیز از آذر ۱۳۹۷ تا پایان اسـفند ۱۳۹۹ پـس از بازنگـری و طراحـی مدل هـا، در تاسیس هفت نهاد مالی خطرپذیر مشـارکت و همکاری مشـترک با ۱۹ صندوق پژوهش و فنـاوری بـه منظور هـم سـرمایه گذاری انجام شـده اسـت.
ســرمایه گذاری صندوق موجب جذب ۷۷۷ میلیارد تومان سرمایه سایر بخش‌ها به زیست بوم نوآوری شده است.
مـدل سـرمایه گذاری مسـتقیم، بازنگری و مدل هـای همسـرمایه گذاری، ضمانـت سـرمایه گذاری و تسـهیل انتشـار صکـوک نوآوری، تأمین مالی جمعی، شـرکت سـهامی عـام پـروژه و مشـارکت در درآمـد پـروژه پیاده سـازی شـد، تلاش شـده تـا نسـبت تسـهیالت به سـرمایه گذاری صندوق به‌رغـم نوپا بودن مباحث سـرمایه گذاری، متناسب با میانگین جهانی باشد.
در مدل هم سرمایه گذاری، طرح‌ها و ایده‌های مبتنی بر فناوری و نوآوری از مسیر عاملان مجاز که در حال حاضر صندوق‌های پژوهش و فناوری و شتاب‌دهنده‌های دانش‌بنیان هستند، در قالب مشارکت در سود و زیان تامین مالی می‌شوند.
در بخش عاملین صندوق‌های پژوهش وفناوری از تعداد ۱۲۲ طرح ارسال شده، با مشارکت ۱۹ صندوق پژوهش و فناوری، ۴۸ طر ح مصوب شد و اعتباری معادل ۶۲۵ میلیارد تومان به صندوق‌های عامل جهت سرمایه گذاری تخصیص یافت.
در بخش عاملین شتابدهنده، با توجه به سقف ۵۰۰ میلیون تومان تعیین شده برای هر تیم، حداقل ۸ تیم توسط یک شتابدهنده (با اعتبار ۴ میلیارد تومان) حمایت خواهد شد. تعهد صندوق در ۴ شتابدهنده مجاز (کارخانه نوآوری هم‌آوا، نوآوری پیشگامان کویر، پرتقال، شتابدهنده آبان) بیش از ۱۲ میلیارد تومان است.
صندوق‌های جسورانه بستر و ابزاری پایدار مبتنی بر توان و تخصص بخش خصوصی است که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار به منظور تأمین مالی خطرپذیر تشکیل می‌شود. ورود صندوق محرک توسعه این نهاد از نظر حجم منابع، کمیت و کیفیت حمایتی است.
در این بخش، پیش از حضور صندوق نوآوری و شکوفایی در مشارکت برای تاسیس، هشت صندوق با سرمایه ۲۲۵ میلیارد تومانی فعالیت می‌کردند که با مشارکت صندوق نوآوری در تاسیس صندوق‌های جسورانه بورسی این تعداد به ۱۵ صندوق با سرمایه ۱۱۲۵ میلیارد تومان رسیده است.
در این دوره از هیات مدیره صندوق نوآوری و شکوفایی ابزار‌های جدید سرمایه گذاری نیز دیده شده است؛ اعم از صکوک که تسهیل انتشار و پرداخت یارانه به شرکت‌های دانش بنیان جهت تامین مالی از بازار سرمایه، در حال حاضر چهار طرح به ارزش ۶۰۰ میلیارد تومان در حال ارزیابی نهایی برای انتشار است.
ابزار تأمین مالی جمعی که حمایت از جذب منابع فردی و جلب مشارکت سرمایه‌های خرد در توسعه طرح‌های دانش بنیان است، بیمه کردن ۸۰ درصد از اصل سرمایه گذاری مردم جهت توسعه فرهنگ سرمایه گذاری دانش بنیان صورت می‌گیرد.
شرکت سهامی عام پروژه، توسعه طرح‌های دانش بنیان بزرگ با استفاده از ظرفیت بازار سرمایه یکی دیگر از ابزار‌های سرمایه گذاری است که از سوی صندوق در نظر گرفته شده است، طرح فرآوری سنگ آهن با سرمایه ۷۷۵ میلیارد تومان و در حال اخذ مجوز پذیره نویسی از سازمان بورس اوراق بهادار نمونه‌ای از این ابزار است.
مشارکت در درآمد نیز از جمله ابزار‌های سرمایه گذاری است، پروژه‌های دانش بنیان که در قالب‌های مختلف مشارکتی نظیر.O.O.B و.T.O.B و... با دستگاه‌های دولتی قرارداد دارند یا از اولویت‌های راهبردی کشور هستند، از این روش تامین مالی می‌شوند، صندوق در بخشی از درآمد حاصله مشارکت دارد.
در بخش توانمندسازی نیز صندوق از از آذر ۱۳۹۷ تا پایان سال ۱۳۹۹،۲۹.۷ میلیارد تومان حمایت بالاعوض برای ۹۰۱۱ درخواست شرکت‌های دانش بنیان اعطا شده است.
به منظور کمک به توسعه بازار و کسب و کار شرکت‌های دانش بنیان، صندوق با پرداخت بلاعوض بخشی از هزینه خدمات تجاری سازی، به بهره مندی بیشتر شرکت‌ها از این نوع خدمات کمک می‌کند.
خدمات توانمندسازی صندوق متنوع است و از آموزش و مشاوره تا حفاظت از مالکیت فکری، دریافت استانداردها، تاییدیه‌ها و گواهینامه ها، رویداد‌های به هم رسانی، حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی و اعزام و پذیرش هیات‌های تجاری را شامل می‌شود.
۱۷.۶ میلیارد تومان حمایت بلاعوض در سال ۹۹ برای ۳۳۳۵ درخواست شرکت‌های دانش بنیان پرداخت شده است
بسته همکاری با پارک‌های علم و فناوری با هدف افزایش بهره مندی شــرکت‌های دانش بنیان مستقر در سراسر کشور از خدمات صندوق، از طریق انعقاد و تمدید توافق نامه با ۳۱پارک علم و فناوری در سال ۱۳۹۹ اجرایی شده است
کمک هزینه تحقیق و توسعه؛ در این بخش که یکی از ابزار‌های حمایتی صندوق نوآوری و شکوفایی است که به دو صورت رویکرد فشار بازار و رویکرد فشار فناوری صورت می‌گیرد.
رویکرد کشش بازار: صندوق با هدف رفع نیاز فناورانه شرکت‌های دانش بنیان با رویکرد (نوآوری باز) و تکیه بر ظرفیت پژوهشگران و فناوران سراسر کشور، ۷۰ درصد هزینه اکتساب فناوری شرکت‌ها در همکاری با پژوهشگران را به صورت بلاعوض می‌پردازد، این خدمت شامل احصای نیاز‌های فناورانه شرکت‌های دانش بنیان، انتشار فراخوان و شناسایی هسته پژوهشی/فناور، تسهیل گری برای انعقاد قرارداد و تامین مالی و راهبری از سوی صندوق می‌شود.
رویکرد فشار فناوری: حمایت پیش دستانه از فناوری‌های رو به آینده و مزیت ساز با همکاری شتابدهنده‌ها و شرکت‌های دانش بنیان پیشگام تا ۹۰ درصد هزینه اکتساب فناوری توسط صندوق نوآوری و شکوفایی تامین می‌شود، در پایان این حمایت تیم‌های تحقیقاتی با دارایی فناورانه می‌توانند به شرکت دانش بنیان تبدیل شوند.
این خدمت که از نیمه دوم سال ۹۹ عملیاتی شده است، با استقبال شرکت‌ها و شتاب دهنده‌های دانش بنیان روبه رو شده و تاکنون ۲۴۵ درخواست کمک هزینه تحقیق و توسعه به صندوق واصل شده که ۱۷۰ درخواست مورد تایید صندوق قرار گرفته است و متعاقبا ۲۵ فراخوان برای شناسایی هسته‌های فناور منتشر شده است.
توسعه کارخانه‌های نوآوری
صندوق با هدف کمک به استقرار و همجواری بازیگران زیست بوم نوآوری و به ویژه شتاب دهنده ها، مراکز نوآوری، فضا‌های کار اشتراکی و ارائه دهندگان خدمات تجاری سازی، از آماده سازی و تجهیز فضا‌های نوآوری موسوم به (کارخانه نوآوری) با تکیه بر ظرفیت توسعه دهندگان بخش خصوصی فعال و باسابقه حمایت می‌کند.
تاکنون ۱۲۵ میلیارد تومان تسهیلات برای ۱۱ فضای نوآوری تصویب شده که از آن جمله کارخانه‌های نوآوری استان‌های فارس، تهران، یزد، گلستان، خراسان رضوی، گیلان، کرمانشاه هستند.
رویداد‌های به هم رسانی
صنــدوق نــوآوری و شــکوفایی بــه منظــور تقویــت تعامــلات بازیگران زیســت بوم نــوآوری کشــور، رویداد‌های مختلفــی را با هدف شبکه ســازی و به هم رســانی عرضــه و تقاضای فنــاوری برگــزار کــرده و همچنیــن رویداد‌های مرتبط زیســت بوم نــوآوری را میزبانــی می‌کند.
شبکه سازی و تبادل فناوری
برگــزاری سلســله رویدادهایــی موســوم بــه (شبکه ســازی و تبــادل فنــاوری) بــا تکیه بر ظرفیــت کارگزاران فعــال و با تجربه کشــور بــا دو رویکــرد (تقاضامحــور) و (عرضه محور) از ابتــدای ســال ۱۳۹۸ در دســتور کار صنــدوق قــرار گرفته اســت. در این رویدادهــا، نیاز‌های فناورانه صنایــع بزرگ و ظرفیت‌ها و توانمندی‌های شــرکت‌های دانش بنیــان، فناور و در بازه زمانی ســه روزه همراه با نمایشــگاه جانبی و نشســت‌های تجاری (B ۲ B) اســتارتاپ‌های مرتبط شناســایی شــده و به اطلاع طرف مقابل می‌رســد، این رویداد‌ها عمدتا برگزار می‌شــود.
پــس از برگــزاری هــر رویــداد، کارگــزار پیگیری هــا و هماهنگی هــای مــورد نیــاز را بــه منظور انعقــاد قــرارداد بین طرف عرضــه و تقاضــا و عملیاتی شــدن آن و همچنین اســتفاده از ابزارهــای تامیــن مالــی صنــدوق، به ویژه تســهیلات فــروش اقســاطی (لیزینگ) انجــام می‌دهد.
تاکنون ۲۴ رویداد با حضور ۱۶۴صنعت وسازمان بزرگ، ۱۵۷۴ شرکت دانش بنیان و ۱۹۹۰ نیاز فناورانه برگزار شده که به مبلغ ۴۸۶۳ میلیارد تومان تفاهم نامه و قرارداد منجر شده است.
برگزاری ۲۲ رویداد دوشنبه‌های استارتاپی
در ایــن رویدادهــا اســتارتاپ‌ها و دارندگان طرح‌های ســرمایه‌پذیر، طرح و مدل کســب‌وکار خود را به ســرمایه‌گذاران علاقه‌منــد و به ویژه عاملان ســرمایه‌گذاری صندوق معرفی می‌کننــد. در صورتــی که یکــی از این عاملان پــس از ارزیابی و تأییــد طرح و مدل کســب‌وکار، تصمیم به ســرمایه‌گذاری جســورانه روی آن طرح بگیرد، صنــدوق می‌تواند تا ۸۰ درصد ســرمایه جســورانه مورد نیاز آن اســتارتاپ یا طرح ســرمایه‌پذیر را تأمین کند.
تاکنون ۲۲ رویداد دوشنبه‌ها استارتاپی برگزار شده است که ۱۴۷ استارتاپ حضور داشته و ۴۱۷ میلیارد تومان سرمایه مورد نیاز آن‌ها بوده که از این میزان تاکنون ۱۴ استارتاپ، ۳۶ میلیارد تومان سرمایه جذب کرده و ۱۰ استارتاپ برای جذب ۲۵ میلیارد تومان سرمایه در حال مذاکره نهایی هستند.
حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و فناور در دوران شیوع کرونا
شــیوع کرونا در ایران منجر به بروز اثرات اجتماعی و اقتصادی در کشــور شــد، صندوق نوآوری و شــکوفایی در راســتای مســئولیت اجتماعی خود و رویکرد اتخاذ شــده در حمایت از زیست بــوم نــوآوری اقداماتــی را جهت تســهیل تولید محصولات دانش بنیان مورد نیاز برای پیشــگیری و درمان این بیماری انجام داد (از جمله ونتیالتور، کیت‌های تشــخیص، اکسیژن ســاز، ماســک‌های نانویی و...) و بیش از ۳۵۰ میلیارد تومان برای ۷۰ طرح تولید اقلام مبارزه با پاندمی اعطا شــده اســت. همچنین نزدیک به ۵۰۰ شــرکت آســیب دیده ۴۰۰ میلیارد تومان تســهیلات با نرخ ســود ۹ درصد اعطا شده است.
بــا توجه بــه نامگذاری ســال ۱۳۹۹ بــا عنوان (جهــش تولیــد)، صنــدوق ۳۴ طــرح دانش بنیــان را بــه ارزش ۸۷۲ میلیــارد تومــان در حوزه هــای مهــم با هــدف افزایش جهش گونــه فــروش، صــادرات یــا اشــتغال و کمک به صرفه جویی ارزی و حل چالش‌ها و مسائل ملی مورد حمایت قرار داده است.
بهداشت و درمان، نفت، گاز و پتروشیمی، ارتباطات و مخابرات، غذا، کشاورزی و دامپزشکی، مواد و محصولات شیمیایی، نظم و امنیت، فلزات و معادن، برق و انرژی‌های نو، حمل و نقل، پوشاک و نساجی، شهرسازی و ساختمان از جمله حوزه‌های فناورانه‌ای که در جهش تولید حمایت شده اند.
جهت تقویت رویکرد مسـاله محور، صندوق نوآوری و شــکوفایی با کشف مسأله حائز اهمیت در ســطح ملی یا اعلام نیاز فناورانه از سوی نهاد‌های حاکمیتی و عمومی، دســتگاه‌های اجرایی و صنایع بزرگ (با اولویت ارائه تضمین خرید از ســوی ایشــان)، با همراهی مرکز شرکت‌ها و موسســات دانش بنیان تمامی ابزار‌های موجود را جهت داخلی سازی نیاز اعلام شده توسط ظرفیت‌های موجود در شرکت‌های دانش بنیان به کار می‌گیرد. طرح‌های تعریف شده جهت حل این مسائل تحت عنوان (طرح ملی) در صندوق نوآوری و شکوفایی پیگیری خواهند شد.
صندوق با ایجاد زمینه وحدت اندیشه و همگرایی اراده‌ها و ابزار‌ها در دستگاه‌های اجرایی و سیاستگذار، به دنبال جهت دهی تامین مالی و حمایت از تولید به نفع توسعه درون زای اقتصاد ایران به منظور اجرای مبانی تئوری اقتصاد مقاومتی اســت. با توجه به اســناد بالادستی و به جهت انطباق با سیاست‌های کلان پژوهشی و تاب آوری ملی، ۹ مسئله اساسی در اولویت بررسی قرار گرفت.
بیش از ۱۲۷ راهکار برای حل بخشی از مسائل هدف معرفی شده است، از میان راهکار‌های بررسی شده ۱۰۸ طرح احصا شده است ۹۹ طرح با ارزش ۱۳۱۰ میلیارد تومان مصوب شده و قرارداد ۶۶ طرح به مبلغ ۶۲۳ میلیارد تومان عقد قرارداد شده است.
تولید ونتیلاتور، اکسیژن ساز و کیت‌های تشخیصی برای مدیریت بحران کرونا، تجهیزات نمودارگیری از چاه‌های نفت و گاز، تکمیل خط تولید دارو‌های مشتق از پالسما، ارتقای عملکرد توربین‌های گازی در شرایط محیطی گرم، سیستم رانش قطار درون شهری (مترو)، تولید صنعتی بذر هیبرید صیفی جات، سیستم تشخیص نفوذ به شبکه‌های صنعتی، تولید صنعتی انواع واکسن غیرفعال طیور، تولید نهال کشت بافتی، تولید واکسن کرونا (پلتفرم mRNA و ویروس کشته شده)، تولید داروی MS، تولید ایمپلنت دندانی، واکسن پاپیلومای انسانی (HPV)، دستگاه Ray-X بازرسی کامیونی از طرح‌های ملی هستند که از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی حمایت شده اند.
اثربخشی خدمات صندوق در دو سال و نیم گذشته
در حوزه اشتغال؛ ایجاد اشتغال برای۸۳۷۱ نفر، کمک به حفظ شغل ۷۹ هزار و ۷۷۱ نفر، در حوزه توسعه و نوآوری در محصول؛ توسعه ۴۹۹ محصول جدید راه اندازی و توسعه ۱۵۳ خط تولید، در بخش نفوذ شرکت‌ها در صنایع بزرگ؛ عقد ۸۷۰ قرارداد و تبادل ۱۵۵۹ تفاهم نامه میان شرکت‌های دانش بنیان و صنایع بزرگ صورت گرفته است، در نرخ بقای شرکت‌های دانش بنیان؛ رسیدن ضریب نفوذ خدمات به ۶۰ درصد (۲۱درصد افزایش از آذر ۱۳۹۷)، افزایش ۳۱ درصدی تعداد شرکت‌های دانش بنیان، فروش؛ فروش۲۶۹۰۰ میلیارد تومان محصولات دانش بنیان و صرفه جویی ارز، پیشگیری از خروج ۱.۸ میلیارد دلار ارز از کشور صورت گرفته است.
با هدف ارتقای عدالت در توزیع خدمات صندوق در استانها با اقدامات صورت گرفته، ضریب نفوذ صندوق که عبارت است، از نسبت تعداد شرکت‌های برخوردار از خدمات صندوق به کل شرکت‌های دانش بنیان در استانها از آذر ۹۷ به بعد، در سراسر کشور به صورت میانگین ۲۱ درصد رشد داشته و به میانگین ۶۰ درصد رسیده است.