استان آذربایجان غربی به علت برخورداری از اوضاع جغرافیایی و تنوع آب و هوایی و بارش‌های مناسب به ویترینی از انواع گیاهان دارویی و منابع طب سنتی تبدیل شده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز آذربایجان غربی، این استان که یکی از مهمترین رویشگاه های گیاهان دارویی در کشور است از نظر تنوع گیاهان دارویی رتبه اول کشور را به خود اختصاص داده است.
گیاهان دارویی زمینه ساز ارزآوری
آذربایجان غربی با دارابودن مراتع و طبیعت گسترده و آب و هوای کوهستانی محل رویش 466 گونه گیاه دارویی است که توجه به این ظرفیت می تواند زمینه ساز ایجاد یکی از ارزآورترین صنایع دارویی در این استان مرزی شود.
گیاه دارویی به گياهي گفته مي شود كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم تمام يا اجزائي از آن به صورت تازه يا خشك شده و مواد موثره استخراجي از آن به منظور اثرات بهداشتي، پيشگيري و درمان در بدن انسان، حيوانات و ديگر گياهان به کار مي رود.
به گفته کارشناسان، در حدود 800 هکتار از اراضی استان زیر کشت گیاهان دارویی قرار دارد اما بیش از 90 درصد این گیاهان دارویی در عرصه های طبیعی به صورت خودرو می روید.
انواع گیاهان دارویی در آذربایجان غربی
نقش گیاهان دارویی در طب سنتی
محمدپور کارشناس تولیدات گیاهی در ارومیه می گوید: گیاهان دارویی که عمدتا در دشت ها، ارتفاعات، کوهپایه ها، حاشیه رودها و دره ها می رویند در طب سنتی برای درمان پرفشاری خون، سرفه، بیماری های گوارشی، بیماری های قلبی، سرما خوردگی، تسکین اعصاب، رفع نفخ معده، بیماری های پوستی و قندخون مفید است.
او می افزاید: قسمت های مختلف آن از جمله ساقه، ریشه، میوه، پیازچه، برگ، دانه، برگ های تازه، غده زیرزمینی، اندام های هوایی و سرشاخه ها به مصرف می رسند و کاربردهای مختلفی از نظر درمانی دارند.
یکی از عطاران قدیمی در بازار ارومیه می گوید: در چند سال اخیر داروهای گیاهی مورد توجه فزاینده ای قرار گرفته است و این به علت عوارض جانبی داروهای شیمیایی و تمایل به استفاده از دارو های طبیعی می باشد.
اهمیت توسعه کشت گیاهان دارویی
کارشناسان معتقدند: جدای از فواید پزشکی و درمانی این گیاهان ، کارآفرینی و اشتغالزایی مهمترین جنبه مورد توجه این در کشت و پرورش این گیاهان است به طوری که از کشت این گیاهان تا فرآوری و تبدیل آنها به داروهای گیاهی زمینه مساعدی برای ایجاد شغل فراهم می‌شود.
با وجود این همه قابلیت در زمینه گیاهان دارویی، این بخش استان همراه با مشکلاتی است که برداشت غیر اصولی و غیر علمی از طبیعت، بزرگترین خطری است که گیاهان دارویی موجود در آذربایجان غربی را تهدید می کند و خطر انقراض در کمین گونه های مختلف این گیاهان قرار دارد.
خطر انقراض گونه های گیاهی
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری می گوید: در استان آذربایجان غربی گونه های گیاهی به عنوان گیاه خوراکی و دارویی توسط بهره برداران سنتی برداشت می شود و متاسفانه ادامه این روند خطر انقراض گونه های گیاهی را در پی خواهد داشت.
وی می افزاید: منابع طبیعی کشور به‌خصوص استان آذربایجان غربی به علت بهره‌برداری‌های نادرست و بدون برنامه در سال‌های اخیر لطمه دیده است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی اضافه می کند: حدود ۹۹ گونه دارویی مصرف بالایی دارد و نزدیک به ۴۱ گونه گیاه دارویی عرق‌گیری می شود به طوری که سالیانه حدود شش میلیون لیتر عرق گونه‌های گیاهی در استان تولید می‌شود.
کارشناسان می گویند: حدود ۴۶۶ گونه گیاه دارویی شناسایی‌شده در استان که از این تعداد ۷۲ گونه تیره مرکبان، ۳۲ گونه تیره گلسرخیان، ۲۵ گونه تیره چتریان، ۴۶ گونه تیره نعنائیان، ۲۹ گونه تیره نخودیان و ۲۲ گونه تیره چلیپاییان را شامل می شود.
نقش گیاهان دارویی در چرخه تولید
صادقی با تاکید بر ضرورت حضور فعال شرکت‌های دانش بنیان برای بهره‌گیری از ظرفیتهای بخش کشاورزی استان می افزاید: تجاری سازی تولیدات بخش کشاورزی می تواند موجب رونق تولید، ایجاد ارزش افزوده و تحول اقتصادی در استان شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری آذربایجان غربی تصریح می کند: محققان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان با شناسایی فرصت ها و ظرفیت های سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و گیاهان دارویی علاوه بر کمک به ایجاد اشتغال و تولید پایدار در روستاها، می توانند نقش موثری در کاهش جلوگیری از مهاجرت روستاییان و جلوگیری از مشکلات اجتماعی ناشی از آن داشته باشند.
گیاهان دارویی در مسیر تجاری سازی
کارشناسان معتقدند، برخی گونه‌های گیاهان دارویی قابلیت تولید انبوه دارند و باید در مسیر تجاری‌سازی قرار گیرند که در صورت عملیاتی شدن این طرح آذربایجان غربی به جایگاه تولید انبوه و صادرات این محصولات گام بگذارد.
تولید 70 نوع عرق گیاهی در آذربایجان غربی
فرشید فروزین اظهار داشت: عرقیات گیاهی نوعی از محصولات مرتبط به طب سنتی هستند که بیشتر حالت ارگانیک داشته و غیرشیمیایی هستند.
وی افزود: این نوع از طب از دوران قدیم وجود داشته بنابراین مردم اگر بخواهند از عرقیات استفاده کنند چون عوارض شیمیایی نداشته و حالت طبیعی دارند پس باید مواظب باشند که محصولی که تحت عنوان عرقیات تهیه کرده‌اند اسانس نباشد.
رئیس انجمن کارفرمایی تهیه و توزیع‌کنندگان عرقیات آذربایجان‌غربی با بیان اینکه عرقیات گیاهی حالتی پیشگیرانه از برخی بیماری‌ها دارند، ادامه داد: داروهای شیمیایی در مدت کمی سبب بهبودی می‌شوند و ممکن است عوارضی داشته باشند اما عرقیات گیاهی آثار تدریجی دارند و بدون آسیب و عارضه به درمان افراد کمک می‌کنند.
فروزین با بیان اینکه عرقیات گیاهی تولیدی استان به کل کشور صادر می‌شود، ادامه داد: تاجران و کارخانه‌داران استان‌های فارس، اصفهان، همدان و مشهد عمده مشتریان کشوری این محصولات بوده و بیدمشک و بادرنجبویه از جمله عرقیات محبوب و پرفروش‌اند.
وی با اشاره به اینکه با شروع فعالیت پروژه توسعه خوشه‌ای عرقیات گیاهی و نقل و بیدمشک آذربایجان غربی میزان سرمایه گذاری در زمینه عرقیات استان افزایش یافت، گفت: پیش از این صادرات چندانی نداشتیم اما با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و حمایت‌هایی که شد صادرات عرقیات آذربایجان غربی به 60 تا 70 تن در سال رسید و کشورهای عراق و ترکیه متقاضیان اصلی عرقیات گیاهی استان هستند.
نتیجه گیری
با توسعه دادن سطح زیرکشت گیاهان دارویی و با توجه به پتانسیلی که در این زمینه وجود دارد می‌توان آذربایجان غربی را در سطح ملی معرفی و به یکی از قطب‌های مهم تولیدکننده گیاهان دارویی تبدیل کرد.
اما متأسفانه به علت کمبود منابع مالی، نبود تسهیلات کافی، نبود صنایع بسته‌بندی و هزینه‌بر بودن بسته‌بندی این محصولات در استان‌های همجوار، هنوز آنگونه که شایسته است در سطح‌های بالاتر معرفی نشده است و این امر تنها نیازمند توجه مسئولان است.
سردبیر : صمد اسمعیلی