بهره گیری همگانی رسانه های آزادیخواه جهان به خصوص رسانه های جهان اسلام از فرصت روز قدس فرصت مناسبی برای تقویت مقاومت فلسطینی و تصویرسازی جامع از جبهه مقاومت محسوب می شود.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: روز جهانی قدس ۱۴۰۰ برای دومین سال پیاپی در شرایط کرونایی برگزار می‌شود. ابتکار امام راحل در نامگذاری جمعه آخر ماه مبارک رمضان به عنوان روز قدس پیوند معنویت و عبودیت با سیاست بین الملل در جهان اسلام در مواجهه با مسئله اول مسلمانان را موجب شد.
واقعیت آن است که از زمان تحمیل موجودیت نامشروع رژیم صهیونیستی با وجود آنکه حمایت یکپارچه غرب از این رژیم مانع از فروپاشی آن شده است، اما انقلاب اسلامی سهم بالایی در زنده نگه داشتن آرمان فلسطین داشته است. در پی ناکامی های جهان عرب در جنگ های مختلف در مقابله با رژیم صهیونیستی؛ وقوع انقلاب اسلامی بار دیگر بارقه امید و چراغ روشن رهایی را پیش چشم مسلمانان سرخورده و ناامید از مقابله با غرب و مولود نامشروعش در قلب جهان اسلام بر افروخت.
با این حال مجموعه تحولات سه دهه گذشته گویای دو جهت گیری متفاوت و قابل تامل است؛ از یکسو روند سازش و خیانت برخی کشور‌های عربی به آرمان فلسطین و تلاش هایی پیدا و پنهان این کشور‌ها برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی مانند خنجری از پشت، دل آزادی خواهان جهان و مردم آواره و مظلوم فلسطین را به درد می آورد و از طرف دیگر نگاهی به امواج مقاومت در مقابله رژیم صهیونیستی گویای پیشرفت از مبارزه با سنگ تا شلیک موشک های متعدد در یک روز نشانه قدرت گیری مقاومت فلسطینی از یک سو و روند آسیب پذیری و ضعف در درون رژیم صهیونیستی از دیگر سو است.
اما مجموعه رویداد‌های منتهی به روز قدس ۱۴۰۰ صحنه منطقه را درخور توجه کرده و اهمیت توجه به مسئله فلسطین را دو چندان کرده است هرچند در عمل به دلیل شیوع ویروس کرونا راهپیمایی های سراسری در جهان اسلام برگزار نمی شود، ولی این امر به معنای فراموشی و کاهش توجه به فلسطین نیست و در عرصه رسانه ای و به خصوص در صحنه داخل فلسطین رویداد‌های قابل توجهی فلسطین را به مسئله مهم کشور‌ها و تحولات غرب آسیا بدل کرده است. نوشتار حاضر به وضعیت شناسی منطقه در آستانه روز قدس اختصاص دارد.
کارکرد‌های آیین‌های روز قدس
شاید بتوان زنده نگه داشتن فلسطین و توجه دادن افکار عمومی جهانی به مظلومیت و مقاومت ملت فلسطین را مهمترین کارکرد‌های آیین های روز جهانی قدس از جمله راهپیمایی دانست. دنیای امروز دنیای رسانه است و هر فرهنگی اگر در قالب مناسک ها و آیین ها در زمان و مکان و با حضور افراد در نیاید؛ مانایی نخواهد داشت این امر البته با توجه به اثرات کرونا و انتقال بسیاری از آیین ها به فضای مجازی اهمیت خود را تا حد زیادی حفظ کرده است و می توان امیدوار بود با برچیده شدن کرونا تجربه ظرفیت سازی عظیم فضای مجازی برای بهره گیری در مناسبت هایی از این دست، بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد.
کارکرد دیگر روز قدس خلق فرصتی مناسب برای شناساندن جنایت ها و نقض همه ابعاد حقوق بشر در فلسطین با جنایت های رژیم صهونیستی است واقعیت آن است که غرب در طول چند دهه گذشته حمایت بی، چون و چرای خود را از رژیم نامشروع صهیونیستی در لعاب دروغین حمایت از دموکراسی صورت بندی کرده است. حال آنکه با افشای همه ساله نقض دموکراسی و حتی اولیات حقوق بشر مانند حق داشتن خانه و کاشانه و حق حیات که همواره با اشغال خزنده اراضی فلسطینی و زمین خواری صهیونیست ها و تولد نامشروع شهرک های صهیونیست نشین تداوم داشته نادرستی و مزورانه بودن این ژست غرب آشکار می شود.
کارکرد دیگر آیین های روز قدس، پررنگ شدن وجه دینی و انقلابی و به حاشیه رفتن روند‌ها و جریان های سازش طلب در قبال رژیم صهیونیستی است. در طول دهه‌ها برخی سران مرتجع عرب، مسئله فلسطین را صرفا مسئله ای عربی تعریف کرده و حتی حمایت جمهوری اسلامی ایران از آرمان قدس شریف را دخالت در جهان عرب نامیده اند؛ حال آنکه در قبال جنایات صهیونیست ها کمترین واکنش را داشته و عملا ادعای ملی گرایی عربی خود را به فراموشی سپرده اند. آیین های روز قدس در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان هویت اسلامی فلسطین و آرمان قدس شریف به عنوان قبله نخست مسلمانان را تقویت می کند.
کارکرد دیگر قدس؛ پررنگ شدن اهمیت و منزلت قدس برای ادیان ابراهیمی است. بنا به مصوبه پارلمان رژیم صهیونیستی مناطق اشغالی صرفا یهودی است و دولت دیگری امکان شکل گیری ندارد. این امر به منزله نادیده گرفتن حق و تعلقات تاریخی مسیحیان نسبت به قدس نیز هست به بیان دیگر صهیونیست ها حتی مسیحیان را نیز از ارتباط گیری با سرزمین های مقدس منع کرده و آن‌ها را محدد می کنند.
کارکرد دیگر آیین های روز قدس فرصت سازی برای تبیین و نشر جهانی مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال ملت فلسطین است. ایران اسلامی با غاصب دانستن رژیم جعلی صهیونیستی و با امیدبخشی به مسلمانان که سلطه نامشروع صهیونیست ها پایان پذیر است، روحیه امید را به ملت فلسطین باز می گرداند. موضع ایران اسلامی مبنی بر اینکه سرنوشت فلسطین باید با رفراندوم همه ساکنان اصلی فلسطین رقم بخورد و در فرایند دموکراتیک؛ حق انکار شده میلیون ها آواره فلسطینی بدان ها بازگردد؛ نمودار حقانیتِ سازوکاری است که منطبق بر منشور ملل متحد و رویه‌های حقوق بین الملل است. این منطق قوی و انسان دوستانه منطبق با عرف دنیای امروز بوده و راه حل ریشه ای حل بحران فلسطین را معرفی می کند. روز قدس فرصتی مناسب برای تبیین و تشریح و بیان استدلالی این موضع به حق جمهوری اسلامی است.
بازخوانی تحولات منطقه و افشای نقشه‌های شوم ابرقدرت ها در منطقه غرب آسیا و در دل جهان اسلام و نیز تبیین و تشریح نمود‌ها و جلوه هایِ نفوذ خزنده رژیم صهیونیستی در جهان اسلام؛ کارکرد دیگر آیین‌های روز قدس است. مقابله با رژیم صهیونیستی حتی منحصر به دفاع از ملت فلسطین نبوده که دقیقا برخاسته از منابع ملی و امنیت ملی کشور‌های اسلامی در مقابله با بزرگترین تهدید دهه های اخیر کشور‌های اسلامی است فرصت مناسب روز قدس برای تبیین این حقیقت به نخبگان و مردم جهان اسلام دفاع از آرمان فلسطین را عمق و ابعاد بیشتری می بخشد.
وضعیت شناسی منطقه
۱. رژیم صهیونیستی نمای نزدیک
در آستانه روز قدس زنجیره رویداد‌های جاری در درون سرزمین های اشغالی؛ سایه وحشت را براین رژیم مستولی کرده است بعد از انفجار‌های متعدد در اثر اصابت موشک در نزدیکی دیمونا مرکز تاسیسات هسته ای این رژیم و آتش سوزی در پالایشگاه حیفا، فرودگاه بن گوریون نیز دستخوش آتش سوزی شد تا بدبیاری های نتانیاهو هر روز، ابعادتازه تری به خود بگیرد. اصابت موشک های متعدد ناکارآمدی سامانه دفاع موشکی موسوم به گنبد آهنین را اثبات کرد و به همه اشغالگران فهماند که صرف میلیارد‌ها دلار برای خرید امنیت برای این رژیم غاصب؛ ثمره‌ای نداشته است.
رژیم صهیونیستی هنوز از بحران این آسیب پذیری رها نشده بود که ازدحام جمعیت و فروریختن جایگاه برگزاری مراسم مذهبی صهیونیست‌های افراطی در شمال سرزمین‌های اشغالی، بزرگترین تجمع از آغاز شیوع ویروس کرونا، به قتلگاه شرکت کنندگان تبدیل شد و دستکم ۵۰ کشته برجای گذاشت. این همه در وضعیتی است که بحران بی ثباتی سیاسی ناشی از نبود دولتی که اکثریت پارلمانی را داشته باشد این رژیم را در وضعیتی شکننده قرار داده است به نحوی که آونر بن زاکن استاد دانشگاه و تحلیلگر صهیونیست معتقد است، رژیم صهیونیستی در آستانه یک بحران تاریخی قرار دارد؛ چرا که نظام سیاسی موجود قادر به ارائه راهکار نیست، بلکه به جای آن، بر سیاست های قبیله‌ای و شخصی متمرکز است.
زاکن خاطر نشان کرد: به همین دلیل، مشکلات عمیقی در جریان تبلیغات انتخاباتی اخیر اسرائیل به وجود آمد و در کنار بحران کرونا، ما را به جنگ داخلی بین اسرائیلی‌ها سوق داده است. وی با بیان اینکه رژیم صهیونیستی دارای یک نظام سیاسی بد است، تصریح کرد، باید نظام سیاسی جدیدی ایجاد کرد و این مسئله از طریق انتخابات میسر خواهد بود. این تحلیلگر صهیونیست در پایان اذعان کرد: اعتراضات اخیر نشان داد که اسرائیل در یک پیکره بیمار محاصره شده است و نهاد‌های آن نیازمند تغییرات ساختاری هستند. شاید الان زمان مناسب آن است و تا دیر نشده است باید فکری در قبال آن اندیشید.
اولمرت در مقاله‌ای که در روزنامه معاریو اسرائیل چاپ شده است، نسبت به تداوم هدف قرار دادن مردم فلسطین و آسیب رساندن به آن‌ها به شکل متداوم و عمدی، هشدار داد. چرا که این عمل به تعبیر وی راهی جز انتفاضه برای مردم فلسطین در مقابله با این اقدامات باقی نگذاشته است. طی هفته‌های اخیر سلسله تعرض‌های شهرک‌نشینان رژیم صهیونیستی به صحن‌های مسجدالاقصی نیز بیش از گذشته تشدید شده است. علیرغم اعتراضات گسترده گروه‌های مختلف فلسطینی به تداوم اقدامات هتاکانه علیه مسجدالاقصی، جامعه جهانی هیچ اقدامی در راستای متوقف ساختن این اقدامات صورت نمی‌دهد. تعرض صهیونیست‌ها در روز‌های اخیر به مسجد الاقصی در راستای فرایند یهودی سازی رژیم صهیونیستی و تلاش برای تغییر بافت اسلامی مسجد الاقصی و نیز اجبار ساکنان قدس به ترک این مکان مقدس انجام می‌گیرد.
ناکامی ها در تشکیل دولت در آستانه روز قدس نیز ادامه دارد نتانیاهو برای تشکیل دولت به حزب همسو با خود پیشنهاد داده که به صورت چرخشی نخست وزیر باشند. دو سال پیش نیز به گانتز پیشنهاد نخست‌وزیری چرخشی با هر دوره دو سال داده بود که البته برای آنکه گانتز به دوره نخست‌وزیری نرسد، با نقض کردن برخی مفاد توافق، باعث شد که انتخابات سراسری در فلسطین اشغالی برگزار شود. در حالی که فقط دو روز به پایان مهلت نتانیاهو برای تشکیل کابینه باقی مانده، گانتز نیز با رد پیشنهاد جدید نتانیاهو برای ائتلاف مجدد و تشکیل کابینه چرخی، تاکید کرد که هدفش کنار زدن وی از قدرت است. به نظر می رسد ایران هراسی و تلاش برای بزرگ نمایی توان رژیم؛ اهرم نتانیاهو برای متقاعد کردن دیگر احزاب برای ماندن در مقام نخست وزیری رژیم صهیونیستی است که چندان بخت برای موفقیت ندارد.
۲. طرح شکست خورده معامله قرن
احمایت از رژیم صهیوسنیتی راهبرد مشترک همه دولت‌های امریکا در ۷۰ سال گذشته بوده است. نابودی محور مقاومت و بحث غارت منابع انرژی منطقه، تأمین امنیت رژیم صهیونیستی، پیشگیری از روی کار آمدن احتمالی دولتی مخالف با صهیونیست ها در یکی از کشور‌های منطقه و حفظ برتری رژیم صهیونیستی در میان کشور‌های منطقه همواره مد نظر آمریکایی ها بوده است. اما برخی از اقدامات و حمایت های ترامپ از رژیم صهیویستی کم سابقه بوده است.
اعلام بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی و انتقال سفارت این کشور به بیت المقدس و به رسمیت شناختن اشغال جولان که هم برخلاف قطعنامه‌های شورای امنیت و هم بر خلاف اجماع جهانی بود؛ حاکی از حمایت بی سابقه ترامپ از رژیم صهیونیستی بود که کوشید با تحمیل طرح شکست خورده معامله قرن به زعم خود به بحران رژیم صهیونیستی خاتمه دهد. صهیونیست‌ها همه تلاش خود را برای جلوگیری از شکست ترامپ حامی پر پا قرص خود کردند، اما بایدن بر سر کار آمد.
البته بایدن ترجیع بند سیاست های امریکا در قبال رژیم صهیونیستی را تکرار کرده است از جمله گفته است: «ما تعهد خدشه‌ناپذیر خود را به امنیت اسرائیل حفظ خواهیم کرد و همزمان در پی تعامل بیشتر آن کشور با همسایگانش هستیم. بایدن در ادامه تاکید کرده است که ایالات متحده نقش خود را به عنوان ترویج کننده راه حل «دو کشوری» در مناقشه اسرائیل و فلسطینی‌ها از سر خواهد گرفت.
چنانکه هانی‌زاده کارشناس فلسطین هم معتقد است دیدگاه تاکتیکی بایدن با ترامپ تفاوت اساسی خواهد داشت،به نظر وی «این مسئله که مناقشات اعراب و اسرائیل بدون تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی به پایان نخواهد رسید و این مسئله که این دولت در چه محدوده جغرافیائی و پایتخت آن چه شهری خواهد بود، بخشی از دغدغه تیم بایدن را تشکیل می‌دهد.» به گفته وی حتی اگر دولتی تحت عنوان فلسطین نیز تشکیل شود این دولت فاقد ابزار‌های دفاعی و نظامی خواهد بود. با این حال طرح دو کشوری در ضدیت کامل با تلاش های ترامپ برای به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسراییل و نیز به رسمیت شناختن جولان است. امری که احتمالا به چالش و اختلاف بعدی امریکا با رژیم صهیونیستی همزمان با آغاز احتمالی انتفاضه سوم منجر خواهد شد. رژیم صهیونیستی از دیرباز به دنبال تحقق طرح تک دولتی در فلسطین اشغالی بوده و در تابستان سال ۲۰۱۸ نیز با تصویب قانون دولت یهود در کنست، فلسطین اشغالی را سرزمینی صرفاً متعلق و منحصر به یهودیان می داند.
۳. کشور‌های عربی و فلسطین
با وجود آشکار شدن روابط برخی از کشور‌های عرب حوزه خلیج فارس با رژیم صهیونیستی این رژیم را ذوق زده کرد، اما تحولات هفته‌های اخیر نشان می دهد که احتمالا این خوشحالی چندان تداوم نخواهد داشت. کناره گیری امریکا از جنگ یمن و چرخش آشکار عربستان و موضع بن سلمان، خبر بد دیگر برای مقامات رژیم صهیونیست است. در حالی که باتلاق یمن و به خصوص کناره گیری بایدن از این جنگ؛ عربستان را به فکر پایان آبرومندانه جنگ یمن انداخته است. ا
گرچه حملات گاه و بیگاه رژیم صهیونیستی به سوریه نیز ژستی قدرت مدارانه از سوی این رژیم محسوب می شود، اما شلیک چندین موشک به نزدیکی دیمونا که گفته شده از مبدا سوریه بوده است؛ تداوم این دست حملات رژیم صهیونیستی را با تردید مواجه کرده است. درهمین حال سوریه درحالی آماده برگزاری انتخابات ریاست جمهوری می شود که بیش از ده سال تلاش رژیم صهیونیستی و متحدین غرب آن برای سرنگونی دولت بشار اسد حاصلی جز شکست نداشته است.
درعین حال تلاش برخی کشور‌های عربی از جمله امارات برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی به هر حال به عنوان خیانتی به مردم فلسطین و باز شدن پای رژیم صهیونیستی به خلیج فارس بخشودنی نیست و واکنش جدی‌تر کشور‌های اسلامی را طلب می کند. در همین حال مقاومت فلسطنی که در آخرین تحرکات خود چندین موشک به شهرک های صهیونیست نشین شلیک کرد و نیز واکنش جدی و موثر فلسطینی ها برای اقامه نماز در قدس با وجود مخالفت صهیونیست ها و گمانه زنی برای آغاز انتفاضه سوم که این بار دیگر انتفاضه سنگ نخواهد بود و حملات مرگباری را متوجه ساختار‌های صهیونیستی می کند گویای آن است که این رژیم در صورت دست زدن به ماجراجویی تازه با خسارت‌ها و لطمات بسیار سنگینی مواجه خواهد شد؛ به خصوص که انفجار‌های متعدد و هدف قرار گرفتن مناطق نزدیک به دیمونا؛ آسیب پذیری فاحش این رژیم را به نمایش گذاشته است.
در این حال مخالفت رژیم صهیونیستی با برگزاری انتخابات در بیت المقدس تصمیم محمود عباس را برای به تعویق انتخابات پارلمانی و ریاستی واداشته که البته برخی ارزیابی ها از نگرانی محمود عباس از پیروزی حماس در انتخابات به عنوان علت تعویق انتخابات یاد می کنند درهرحال همچنان که روز قدس عامل وحدت بخش جهان اسلام در قبال ملت فلسطین است رسیدن به وحدت نظر برای برگزاری انتخابات داخلی منطقه خودگردان و غزه به نوبه خود ضربه‌ای به رژیم صهیونیستی خواهد بود؛ به خصوص که گفتمان مقاومت که به ویژه از جانب حماس دنبال می شود بخت بیشتری برای موفقیت دارد و این امر ضربه دیگری به رژیم صهیونیستی وارد خواهد کرد.
جمع بندی و نتیجه گیری
با وجود تلاش های رژیم صهیونیستی برای قدرت نمایی خود در منطقه و تقویت روند اشغال گری و تجاوزگری با اشغال گام به گام همه اراضی اشغالی ۱۹۶۷، اما زنجیره رویداد‌ها و وضعیت این رژیم و نبود اقبال عمومی به احزاب این رژیم تشکیل دولت را در هاله ای از ابهام فرو برده است. بهره گیری همگانی رسانه های آزادیخواه جهان به خصوص رسانه های جهان اسلام از فرصت روز قدس فرصت مناسبی برای تقویت مقاومت فلسطینی و تصویرسازی جامع از جبهه مقاومت محسوب می شود.
روز قدس یادگار امام راحل آرمان فلسطین را با باور‌های دینی بیش از یک ونیم میلیارد مسلمان پیوند زده است و همه ساله بسیاری از کشور‌های جهان در روز جمعه آخر ماه رمضان در آیین های مختلفی بر حقوق خدشه ناپذیر ملت فلسطین تاکید می کنند. این امر با توجه به تلاش امپراتوری صهیونیستی برای ارائه تصویری دموکراتیک از رژیم صهیونیستی؛ بسیار اهمیت دارد. شناخت تحولات منطقه و برآورد آخرین وضعیت مولفه های موثر بر مسئله فلسطین در پرداختن دقیق تر به مسئله فلسطین و غنی کردن آیین های روز قدس سودمند است که این نوشتار کوتاه کوشید در حد توان بدان بپردازد
پژوهشگر: دکتر حسن مجیدی