چتر بدون سایه بیمه کشاورزی

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خراسان شمالی، به علت تغییر اقلیم چندسالی است که اسفند به نیمه نرسیده، بهار مهمان ناخوانده خراسان شمالی‌ها می‌شود و شکوفه زدن برخی درختان از جمله بادام، آلو، زردآلو، هلو و جوانه زدن گل‌های محمدی در مناطق گرمسیری استان، پایان رسمی روز‌های سرد زمستان را اعلام می‌کند، اما پارسال در هفته پایانی اسفند و اوایل بهار ۱۴۰۰، افت شدید ۲۰ درجه‌ای دما و بارش سنگین برف، همه رشته‌های بهار را پنبه و امید بسیاری از باغداران را به یأس بدل کرد.
این شوک ناگهانی دما که در کمتر از ۲۴ ساعت رخ داد، نه تنها طبیعت و جوانه‌ها و شکوفه‌های بهاری، بلکه کشاورزان را نیز در شوک فرو برد، زیرا در کمتر از یک روز، همه درختان باغ‌ها دچار سرمازدگی شد.

چتر نیمه‌باز بیمه‌ها دردی دوا نمی کند
بیمه یکی از مهم‌ترین ابزار‌هایی است که می‌تواند کشاورزان را به تولید دلگرم و امیدوار کند، زیرا کشاورزی و باغداری، بخش بسیار پرخطری است و در معرض حوادث طبیعی و تنش‌های محیطی زیادی قرار دارد.
اما بسیاری از کشاورزان معتقدند صندوق بیمه کشاورزی، از کشاورزان حمایت نمی‌کند و به همین دلیل آنان دیگر تمایلی برای بیمه کردن محصولات خود ندارند.

نگرانی بی‌پایان کشاورزان
کشاورزان خراسان شمالی که یک دهه اخیر از انواع بلایای طبیعی در امان نبوده‌اند، شانس خود را بار‌ها با بیمه خسارات کشاورزی آزموده‌اند، اما چتر حمایتی بیمه‌ها نتوانسته آن‌ها را از گزند حوادث طبیعی در امان نگه دارد.
ابراهیم زاده یکی از باغداران روستای پیرشهید شیروان است که ۱۰ تا ۱۵ هکتار باغ انگور و پسته دارد.
این باغدار، با تجربه ۵۰ سال باغداری می‌گوید: بیمه ما را کمک نمی‌کند؛ بیمه گزاران، حق بیمه از ما می‌گیرند تا بتوانند سهم بیمه دولت را هم بگیرند، اما موقع پرداخت خسارت، خیلی باغدار را اذیت می‌کنند.
ابراهیم زاده می‌گوید: بیمه‌ها بیشتر درگیر کاغذبازی هستند که این، دردی از کشاورزان دوا نمی‌کند.

بیمه کشاورزی مقرون به صرفه نیست
مکتبدار، باغدار شیروانی ۷ هکتار سیب دارد و ۲۷ سال تجربه باغداری دارد از تعهدات کم بیمه گلایه دارد و می‌گوید: بیمه کشاورزی مقرون به صرفه نیست. هفت هشت سال باغ‌ها را بیمه کردم، اما فایده‌ای نداشت؛ کارشناس بیمه، سه چهار بار برای برآورد خسارت مراجعه و در آخر هم بدون نظر باغدار، رأی صادر می‌کرد.
این باغدار می‌افزاید: حمایت از باغدار وجود ندارد، ۵ میلیون پول بیمه می‌دهی، ولی وقتی محصول خسارت دید، فقط ۳ میلیون
تومان دست باغدار را می‌گیرد به همین خاطر باغدار حاضر است خسارت را تحمل کند، اما بیمه را قبول نکند.

باغداری؛ زیر سایه تهدید حوادث طبیعی

به گفته مکتبدار، باغداری پُر استرس‌ترین شغل در کشور است، اقلیم عوض شده، فصل‌ها جای خود را عوض کردند و حمایتی هم از کشاورز و باغدار وجود ندارد.
او می‌گوید: بیمه تنها ۱۰ درصد میزان خسارت را پرداخت می‌کند. کارگزاری‌های بیمه طوری حساب و کتاب می‌کنند که اصلا متوجه محاسبات آن‌ها نمی‌شویم و به بهانه‌های مختلف از رقم پرداختی، کسر می‌کنند.

حمایت‌های دولتی، صفر بود

رییس اداره مدیریت بحران سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی دراین باره می‌گوید: با وجود خسارت‌های چندین میلیارد ریالی ناشی از حوادث غیر مترقبه به محصولات کشاورزی و باغی استان در سال گذشته، هیچ گونه اعتبار دولتی برای جبران این خسارت‌ها تخصیص نیافت.
با این حال حسینعلی فرهادی، بیمه محصولات کشاورزی را تنها راهکار جبران بخشی از خسارت‌ها می‌داند.
وی می‌گوید: سرمای اسفندماه سال ۹۹، بیش از چهار هزار میلیارد ریال به ۳۰ هزار و ۵۲۵ هکتار از کشتزار‌ها و باغ‌های استان خسارت زد، که درصد بسیار ناچیزی از این سطح، زیر پوشش بیمه قرار داشت.

به گفته فرهادی، بیشترین خسارت سرمازدگی مربوط به شهرستان‌های مانه و سملقان، راز و جرگلان، فاروج و شیروان بود که به دنبال گرمای اواخر بهمن ماه به شکوفه نشسته بودند.
فرهادی می‌گوید: سالانه کمتر از ۱۵ درصد از این اراضی، زیرپوشش صندوق بیمه محصولات کشاورزی قرار می‌گیرد و بیشتر باغداران به دلایلی از جمله نارضایتی از پرداختی‌های بیمه در زمان زیان و نبود نقدینگی، تمایلی به بیمه سپاری ندارند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۶۳ درصد از خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی به محصولات باغی استان، مربوط به سرما زدگی است.

افزایش تعرفه‌ها و عملی نشدن تعهدات؛ دلیل تمایل نداشتن کشاورزان
به گفته کارشناسان و فعالان بیمه، بی اعتمادی کشاورزان به بیمه، مهمترین دلیل تمایل نداشتن کشاورزان است.
وظیفه شناس، کارشناس بیمه می‌گوید: با کمتر شدن استقبال کشاورزان از بیمه، سال‌های اخیر، صندوق بیمه نیز مشکل پیدا کرده و نمی‌تواند خسارت آنان را پرداخت کند. از سوی دیگر، کشاورزان نیز باغ و محصول خود را بیمه نمی‌کنند و معتقدند وقتی غرامتی به ما پرداخت نمی‌شود، دلیل ندارد بیمه کنیم.
به یکی از روستا‌های شهرستان مانه و سملقان که افت شدید دما و بارش برف اسفندماه، بیشترین تأثیر را در باغ‌های آن داشت، سفر کردم. به دعوت یکی از اهالی روستا، وارد باغ هلو شدیم. از شادابی و طراوت بهاری درختان، خبری نبود.

موثر نبودن بیمه برای کشاورزان
آقای قنبری از باغداران کلاته زمان صوفی که باغ هلو دارد با نا امیدی می‌گوید: امسال همچون سال گذشته محصولی برداشت نخواهیم کرد.
پرسیدم آیا باغ خود را بیمه کردید؟ در پاسخم گفت: شش سال است که باغ خود را بیمه کرده‌ام، اما به نظر می‌رسد سود بیمه از قِبَل باغداران بیشتر از سودی است که باغدار از بیمه محصول می‌برد.
با وجود ناکارآمدی بیمه ها، راهکار فعلی برای کاهش ضرر و زیان سرمازدگی چیست؟ این موضوعی است که دغدغه باغداران و کشاورزان منطقه است.
قنبری می‌گوید: ایجاد دود با استفاده از کاه و کُلَش که کارشناسان ترویج برای این گونه مواقع پیشنهاد می‌کنند، کارآیی لازم را ندارد.
آقای رضایی یکی دیگر از باغداران که تازه به جمع ما پیوسته می‌افزاید: پولی که بیمه به عنوان خسارت به کشاورزان پرداخت می‌کند تقریبا معادل مبلغی است که سال بعد باید دوباره به عنوان حق بیمه به خودشان بازگردانیم و تاکنون برای ما شبیه به یک بازی بوده است!

کمتر از ۲۰ درصد زیر پوشش بیمه
معاون خدمات بیمه‌ای مدیریت شعب بانک کشاورزی خراسان شمالی می‌گوید: از ۳۴۴ هزار هکتار زمین زراعی و باغی خراسان شمالی تنها ۵۷ هزار هکتار، زراعی و ۱۲ هزار و ۸۰۰ هکتار باغی آن، زیرپوشش صندوق بیمه کشاورزی رفته است و این یعنی کمتر از ۲۰ درصد کل زمین‌های کشاورزی استان.
محمدعلی حسین پور می‌گوید: خسارت‌های فاجعه بار ناشی از سیل، باد گرم، خشکسالی و سرمازدگی بالای ۷۰ درصد، مشمول خسارت می‌شود و هر کشاورز با پرداخت ۱۰۰ هزار تومان حق بیمه به ازای هر هکتار، ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان خسارت دریافت می‌کند.
حسین پور اضافه می‌کند: دولت فقط بیمه هزینه کرد را می‌پردازد و تاکنون برای بیمه محصولات، کاری انجام نداده است، به عنوان نمونه، اگر حق بیمه محصول در هر هکتار ۲ میلیون باشد، باید دولت ۴ میلیون پرداخت کند که رقم زیادی است و دولت توان پرداخت آن را ندارد، از طرفی کشاورزان هم به علت درآمد پایین نمی‌توانند حق بیمه بالایی را پرداخت کنند.

۱۴ هزار میلیارد ریال؛ برآورد خسارت سرمای اسفند
جواد نظری مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری خراسان شمالی با بیان اینکه در عمل کار چندانی درباره وضعیت سرمازدگی
باغ‌های استان نمی‌توان انجام داد، می‌گوید: خسارت سرمازدگی به باغ‌ها ۱۴ هزار میلیارد ریال بوده و کسانی که باغ‌های خود را بیمه کردند، بخشی از خسارت خود را دریافت خواهند کرد.

برای آگاهی از میزان سهم دولت در بیمه کشاورزی در کشور و اینکه چرا بیمه حوزه کشاورزی و باغداری که مربوط به امنیت غذایی مردم است ناقص صورت می‌گیرد، با نماینده اسفراین و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس تماس گرفتم.

از گفته‌های امان الله حسین پور چنین بر می‌آمد که دولت، سالانه تنها ۳۵ درصد از سهم بیمه را پرداخت می‌کند و از این میزان هم ۱۰ درصد، دست باغدار و زراعتکار را می‌گیرد و در عمل، این قشر زحمتکش، ۹۰ درصد ضرر می‌کند.
وی با اشاره به ایرادات اساسی صندوق بیمه کشاورزی می‌گوید: این صندوق نیازمند یک تحول اساسی است تا بیمه محصولات کشاورزی از وضع فعلی خارج شود.

اعتبار ۳ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومانی برای بخش کشاورزی در بودجه ۱۴۰۰
به گفته این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس پارسال از ۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبارات بیمه، فقط ۵۶۰ میلیارد تومان معادل ۳۵ درصد محقق شد، اما تلاش می‌شود امسال با در نظر گرفتن اعتبار ۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومانی، این حمایت، حداقل به ۷۰ درصد افزایش یابد.

گلایه‌های کشاورزان از بیمه خسارات کشاورزی سال‌هاست که وجود دارد و تاکنون هیچ نهادی در این زمینه اعلام نظر و ورود نکرده است حال باید منتظرماند و دید آیا با تغییر رویه و تقویت کارآیی صندوق بیمه کشاورزی به دست نمایندگان مجلس، اعتماد از دست رفته
 کشاورزان و باغداران به این صندوق، بازخواهد گشت؟

کلام آخر: ضرورت تغییر باغداری با تغییر اقلیم
به نظر می‌رسد تا به نتیجه رسیدن تصمیمات دولت و مجلس، باغداران برای نجات خود از این وضعیت بغرنج، باید اساس باغ‌های خود را متناسب با تغییرات جوّی، تغییر دهند.
آقای جمالی یکی از باغداران روستای آزادگان مانه و سملقان، سه سالی است متوجه خطر تغییرات جوی شده است. او در باغ‌های خود، ۳۲ گونه بادام درختی دارد و در حال تولید نهال‌های بادام دیرگل است. این باغدار بعد از مطالعات ملی و بین المللی به اینجا رسیده که اگر می‌خواهد از بلای برف دیرهنگام زمستانه بر روی شکوفه‌های زودهنگام بهاری در امان بماند، بهترین گزینه اش، اصلاح نژاد و رسیدن به نسخه درختان دیرگل است؛ درختانی که پس از سپری شدن سرمای زمستان، شکوفه می‌دهند.
نویسنده: سکینه خرمی