رتبه دانشگاه‌های ایرانی در سال ۹۹ چه تغییری کرد؟

به گزارش خبرنگار حوزه آموزش عالی گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی وزارت علوم، مراکز معتبر رتبه بندی جهانی هر ساله پس از بررسی وضعیت دانشگاه‌ها، آموزش عالی، دانشجویان و پژوهش، نسبت به رتبه بندی دانشگاه‌ها اقدام می‌کنند.

در سال ۲۰۲۰ برابر با ۱۳۹۹ دانشگاه‌های ایرانی در رتبه بندی‌های معتبر جهانی رشد قابل توجهی داشتند و برخی از دانشگاه‌ها برای اولین بار به جمع برترین‌ها پیوسته‌اند.

 رتبه بندی تایمز؛ حضور ۴۷ دانشگاه ایرانی در میان ۱۵۰۰ دانشگاه دنیا 

رتبه بندی تایمز یکی از مشهورترین نظام‌های رتبه بندی بین المللی دانشگاه‌ها است. این رتبه بندی از ۱۳ شاخص در قالب ۵ معیار کلی آموزش با وزن ۳۰ درصد، پژوهش با وزن ۳۰ درصد، استنادات با وزن ۳۰ درصد، وجهه بین المللی با وزن ۷.۵ درصد و ارتباط با صنعت با وزن ۲.۵ درصد بهره گرفته است.

در رتبه بندی تایمز، در سال‌های ۲۰۱۲ الی ۲۰۱۴ از ایران تنها یک دانشگاه حضور داشت و در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به ترتیب به ۲۹ و ۴۰ دانشگاه افزایش یافت. در سال ۲۰۲۱ با ورود ۷ دانشگاه جدید شاهد حضور ۴۷ دانشگاه از جمهوری اسلامی ایران در جمع ۱۵۲۷ دانشگاه برتر جهان از ۹۳ کشور هستیم.

در رتبه بندی تایمز ۲۰۲۱، دانشگاه‌های علوم پزشکی کردستان، محقق اردبیلی، علوم پزشکی کرمان، اراک، حکیم سبزواری، لرستان، رازی کرمانشاه، تربیت معلم شهید رجایی و سیستان و بلوچستان به جمع برترین‌ها اضافه شدند.

در رتبه بندی تایمز در سال ۲۰۲۱ در مقایسه با سال ۲۰۲۰، همزمان با افزایش تعداد دانشگاه‌های کشور، ارتقای جایگاه ۱۰۰ پله‌ای برخی دانشگاه‌های کشور از جمله صنعتی شریف، علوم پزشکی ایران، علم و صنعت ایران، تهران، کردستان و شهید بهشتی بوده است.

نظام رتبه‌بندی بین المللی تایمز در سال ۲۰۲۰ رتبه‌بندی موضوعی را نیز منتشر کرد که بر اساس آن دانشگاه‌های ایرانی در حوزه‌های علوم کامپیوتر، علوم مهندسی و علوم پزشکی دارای بالاترین رتبه‌ها شدند.

وضعیت دانشگاه‌های ایرانی حاضر در رتبه بندی ۲۰۲۱ تایمز نسبت به سال گذشته بهبود یافته است به طوری که در گروه علوم پزشکی ۱۱ دانشگاه، در علوم کامپیوتر ۱۲ دانشگاه، در موضوع مهندسی و فناوری ۳۸ دانشگاه، در موضوع علوم طبیعی ۱۷ دانشگاه، در حوزه علوم پایه ۳۷ دانشگاه، در حوزه علوم اجتماعی چهار دانشگاه در میان برترین‌ها قرار دارند.

بررسی رتبه بندی موضوعی تایمز نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۱ دانشگاه‌های ایرانی رشد مناسبی داشته‌اند و در تمامی حوزه‌هایی که پیش از این دارای رتبه بودند، به رتبه‌های بالاتری صعود کرده‌اند.

 رتبه‌بندی شانگهای؛ ۱۲ دانشگاه ایرانی در میان برترین دانشگاه‌های جهان 

رتبه بندی شانگ‌های یکی از معتبرترین رتبه بندی‌های جهانی است که نتایج آن توسط دانشگاه شانگ‌های ژیائوتنگ منتشر می‌شود. در رتبه بندی منتشر شده در سال ۲۰۲۰ شانگهای، ۱۰۰۰ دانشگاه برتر جهان رتبه بندی شده‌اند.

در میان ۱۰۰۰ دانشگاه برتر دنیا، تعداد ۱۲ دانشگاه نیز از ایران حضور یافته‌اند. حضور دانشگاه‌های ایران در این نظام رتبه بندی اولین بار با یک دانشگاه (دانشگاه تهران) در سال ۲۰۱۴ بوده است.

در سال ۲۰۲۰ دانشگاه گیلان برای اولین بار در این رتبه بندی حضور یافته و نیز دانشگاه‌های شیراز و تبریز نسبت به سال ۲۰۱۹ ارتقای رتبه نیز داشته‌اند.

رتبه بندی بین المللی شانگ‌های رتبه بندی موضوعی خود در ۲۰۲۰ را در ۲۹ ژوئن منتشر کرد. این رتبه بندی بر اساس موضوعات در ۵۴ رشته دسته بندی شده بود و ۳۵ دانشگاه ایرانی در جمع ۴ هزار دانشگاه برتر دنیا قرار گرفتند. این دانشگاه‌ها در ۳۳ موضوع حضور داشتند و نام دانشگاه‌های ایرانی ۱۶۸ بار تکرار شده است.

 رتبه بندی لایدن؛ ارتقا رتبه دانشگاه‌های ایرانی در ۴ معیار 

نظام رتبه بندی لایدن یکی از معتبرترین نظام‌های رتبه بندی بین المللی و وابسته به مرکز مطالعات علم و فناوری دانشگاه لایدن در هلند است. این رتبه بندی در ۲۰ شاخص در قالب ۴ معیار کلی مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی انجام می‌گیرد.

تعداد دانشگاه‌های حاضر از ایران در رتبه بندی لایدن در سال ۲۰۱۳ سه مورد بود که سال ۲۰۱۹ به ۲۶ مورد و در سال ۲۰۲۰ به ۳۶ مورد افزایش پیدا کرده است.

در رتبه بندی لایدن در سال ۲۰۲۰ تعداد ۳۶ دانشگاه کشور حضور دارند که دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران، ارومیه، صنعتی نوشیروانی بابل، صنعتی مالک اشتر، مازندران، شاهرود، صنعتی سهند، زنجان، شهید چمران اهواز و دانشگاه یزد برای اولین بار در این نظام رتبه بندی حضور یافته‌اند.

در معیار مرجعیت علمی تقریباً تمام دانشگاه‌های کشور (به جز ۴ دانشگاه) به لحاظ رتبه‌ای نسبت به سال گذشته عملکرد بهتری داشته‌اند. در معیار دیپلماسی علمی رتبه برخی دانشگاه‌های کشور از جمله دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، فردوسی مشهد، شیراز، تبریز، شهید بهشتی و … نسبت به سال قبل ارتقا یافته است.

در معیار دسترسی آزاد نیز رتبه دانشگاه‌های کشور از جمله تهران، علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، علم وصنعت ایران، فردوسی مشهد، شیراز، تبریز و.. دارای رشد بوده‌اند. در معیار جنسیت رتبه شاهد ارتقای رتبه برخی دانشگاه‌های کشور از جمله دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، شیراز و … هستیم.

 رتبه بندی کیو اس؛ حضور ۵ دانشگاه ایرانی در جدیدترین رتبه بندی جهانی 

رتبه‌بندی کیو اس توسط مؤسسه «کاکارلی سیموندز» در کشور انگلستان صورت می‌گیرد. دانشگاه‌ها توسط ۶ شاخص در قالب چهار حوزه کلی آموزش، پژوهش، قابلیت جذب در بازار کار و بین المللی سازی ارزیابی می‌شوند. منابع اطلاعاتی مورد استفاده نظرسنجی‌ها، اطلاعات ارائه شده از سوی دانشگاه‌ها و اطلاعات پژوهشی ۲۰۱۸-۲۰۱۴ دانشگاه‌ها در پایگاه استنادی اسکوپوس است.

در رتبه بندی جهانی کیو اس سال ۲۰۲۱، پنج دانشگاه ایرانی در جمع هزار دانشگاه برتر دنیا حضور یافتند.

دانشگاه صنعتی شریف با رتبه ۴۰۹، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه ۴۷۷، دانشگاه علم و صنعت ایران با رتبه ۵۹۱-۶۰۰، دانشگاه تهران با رتبه ۶۵۰-۶۰۱ و دانشگاه شیراز با رتبه ۱۰۰۰-۸۰۱ در این رتبه بندی حضور داشتند. این در حالی است که تا سال ۲۰۱۶ فقط دو دانشگاه در این نظام رتبه بندی حضور داشتند.

این نظام رتبه بندی، در ماه مارس رتبه بندی موضوعی ۲۰۲۱ را نیز منتشر کرد. در این رتبه بندی موضوعی، ۵ حوزه کلی و ۵۱ موضوع خاص ارزیابی شدند و از کشور ایران ۱۵ دانشگاه در ۱۷ حوزه موضوعی حضور یافتند.

رتبه بندی موضوعی کیواس بر اساس چهار شاخص بررسی شهرت دانشگاه، ارزیابی کارفرمایان، تعداد استناد‌ها به ازای هر مقاله و h-index صورت می‌پذیرد و این شاخص‌ها هر کدام با وزنی متناسب با هر حوزه موضوعی، جهت معرفی بهترین دانشگاه‌ها مشخص می‌شوند.

دانشگاه‌های ایران همانند سال ۲۰۲۰ در ۳ حیطه مهندسی- فناوری، علوم زیستی-پزشکی و علوم طبیعی دارای رتبه در بین دانشگاه‌های برتر دنیا شده‌اند.

در حوزه کلی مهندسی و فناوری سه دانشگاه صنعتی شریف، تهران و صنعتی امیرکبیر حضور داشتند که دو دانشگاه نسبت به سال پیش ارتقا رتبه بسیار خوبی داشته‌اند. در حوزه پزشکی و علوم زیستی مانند سال گذشته تنها دانشگاه علوم پزشکی تهران حضور دارد و در حوزه کلی علوم طبیعی دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی شریف توانسته‌اند در این رتبه بندی حضور داشته باشند که رتبه بالاتری از قبل پیدا کردند.

در سال ۲۰۲۱ ایران در ۱۷ حوزه موضوعی حضور یافته بود. این در حالی است که در سال ۲۰۱۶ تنها یک دانشگاه از ایران بود که رتبه بندی موضوعی حضور داشت. کسب رتبه برای اولین بار در موضوعات: مهندسی نفت، داروسازی، دانش زیست شناسی و مطالعات مدیریت کسب و کار نشان از رشد دانشگاه‌ها در این حیطه‌ها دارد.

 رتبه بندی دانشگاه‌های جهان اسلام؛ رتبه بندی ایرانی برای دانشگاه‌های جهان 

«رتبه بندی دانشگاه‌های جهان اسلام (ISC Islamic world university rankings)» به منظور رتبه بندی دانشگاه‌های جهان در معیار‌های خود، مهم‌ترین مأموریت دانشگاه‌ها که عبارتند از پژوهش، آموزش، نوآوری و فعالیت‌های بین المللی را در نظر می‌گیرد و بر این اساس دانشگاه‌ها را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد.

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) به منظور رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان اسلام در معیار‌های خود، مهم‌ترین مأموریت دانشگاه‌ها که عبارتند از پژوهش (با وزن ۶۰ درصد)، نوآوری (با وزن ۱۵ درصد)، آموزش (با وزن ۱۰ درصد) و فعالیت‌های بین‌المللی (با وزن ۱۵ درصد) در نظر گرفته و بر اساس آن دانشگاه‌های کشور‌های اسلامی را مورد سنجش قرار می‌دهد.

رتبه بندی دانشگاه‌های جهان اسلام ISC» دانشگاه‌هایی را مورد بررسی قرار می‌دهد که حداقل ۸۵۰ مدرک در سال‌های ۲۰۱۸-۲۰۱۶ در پایگاه وب آو ساینس (WoS) به ثبت رسانیده باشند. اطلاعات این رتبه‌بندی از پایگاه‌های اطلاعاتی بین‌المللی USPTO، WoS، Incite گردآوری شده است.

نکته مهم در معیار‌های این رتبه بندی این است که بعد کیفی و کمی پژوهش همزمان با هم مورد بررسی قرار می‌گیرند. رتبه بندی جهانی ISC اولین بار در سال ۲۰۱۸ با حضور ۱۲۲۰ دانشگاه در سطح دنیا آغاز شد و در سال ۲۰۱۹ به ۲۰۰۵ دانشگاه افزایش یافت و در سال ۲۰۲۰ تعداد ۲۱۸۲ دانشگاه از سراسر جهان مورد بررسی قرار گرفته و رتبه بندی شدند.

در رتبه بندی جهانی ISC در سال ۲۰۱۹ تعداد ۴۳ دانشگاه ایرانی و در سال ۲۰۲۰ تعداد ۴۶ دانشگاه ایرانی در این رتبه بندی حضور پیدا کرده‌اند.

بررسی نتایج نشان می‌دهد دانشگاه علوم پزشکی تهران در زمره ۱۰ دانشگاه برتر قرار دارد. پس از آن دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی، صنعتی اصفهان، صنعتی شریف، تربیت مدرس، پزشکی اصفهان، صنعتی امیرکبیر از جمله دانشگاه‌های برتر (رتبه زیر صد) حاضر در این رتبه بندی هستند.

بر اساس مأموریت‌های دانشگاه‌ها، تعداد ۲۴ دانشگاه جامع کشور در این رتبه بندی حضور دارند. همچنین از دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز ۱۳ دانشگاه حضور داشتند. از دانشگاه‌های صنعتی نیز ۹ دانشگاه در این نظام رتبه بندی قرار دارند.